سرور معاويه‌ و عائشه‌ از شهادت‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌السلام

تمثّل‌ جستن‌ عائشه‌ به‌ اشعاري‌ بعد از شهادت‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌السّلام‌

چون‌ خبر شهادت‌ آن‌ حضرت‌ را براي‌ معاويه‌ بردند گفت‌:

إنَّ الاسَدَ الَّذي‌ كانَ يَفْتَرِشُ ذِراعَيْهِ في‌ الْحَرْبِ قَدْ قَضَي‌ نَحْبَهُ.

«آن‌ شير بيشۀ كارزار كه‌ در ميدان‌ نبرد دو ذراع‌ خود را مي‌گشود و صحنۀ جنگ‌ را قبضه‌ مي‌نمود، اجلش‌ در رسيد و مدّتش‌ سپري‌

صفحه 190

شد.» و پس‌ از آن‌ اين‌ شعر را بيان‌ كرد:

قُلْ لِلارانِبِ تَرْعَي‌ أيْنَما سَرَحَتْ                 وَ لِلظَّبآءِ بِلا خَوفٍ وَ لا وَجَلِ [168]

«به‌ خرگوش‌ها و آهوها بگو هرجا ميخواهند بچرند كه‌ ديگر براي‌ آنها هيچ‌ خوف‌ و ترس‌ نيست‌.»

خبر رحلت‌ وصيّ رسول‌ الله‌ به‌ مدينۀ طيّبه‌ رسيد، تمام‌ خانه‌ها را غم‌ و اندوه‌ فرا گرفت‌، امّا ببينيد عائشه‌ چه‌ ميگويد؛ چون‌ اين‌ خبر به‌ او رسيد سجدۀ شكر بجاي‌ آورد [169] و پس‌ از آن‌ بدين‌ شعر متمثّل‌ شد:

فَألْقَتْ عَصاها وَ اسْتَقَرَّ بِها النَّوَي‌             كَما قَرَّ عَيْنًا بِالاء يابِ الْمُسافِرُ [170]

صفحه 191

«عصاي‌ خود را انداخت‌ و در آنجا اقامت‌ كرد، و چنان‌ چشم‌ را تازه‌ و روشن‌ ساخت‌ همچنان‌ كه‌ مسافر به‌ سبب‌ بازگشت‌ خود از سفر چشم‌ اهل‌ خانه‌ را تازه‌ و روشن‌ مي‌سازد.»

كنايه‌ از آنكه‌ كار عليّ تمام‌ شد و در اقامتگاه‌ مرگ‌ چنان‌ بخفت‌ كه‌ ديگر سر بر نميدارد؛ و مانند اهل‌ خانه‌ كه‌ به‌ آمدن‌ مسافرشان‌ از سفر شاد و مسرور ميگردند، از اين‌ واقعه‌ در لذّت‌ و مسرّت‌ واقع‌ شديم‌.

و سپس‌ پرسيد: چه‌ كسي‌ عليّ را كشته‌ است‌؟ گفتند: مردي‌ از طائفۀ مراد. گفت‌:

فَإنْ يَكُ نآئِيًا فَلَقَدْ نَعاهُ                         غُلامٌ لَيْسَ في‌ فيهِ التُّرابُ

«گرچه‌ اين‌ مردِ مُرادي‌، مردِ غريب‌ و دوري‌ است‌ ليكن‌ خبر مرگ‌ عليّ را براي‌ ما جواني‌ آورده‌ است‌ كه‌ هيچگاه‌ خاك‌ در دهان‌ او نرود.»

ميخواهد بگويد سزاوار بود عليّ را از طائفۀ قريش‌ و از بزرگان‌ عرب‌ مي‌كشتند تا اين‌ افتخار از آنِ آنان‌ باشد، نه‌ مرد گمنام‌ از طائفۀ

صفحه 192

دور و غير معروف‌ عرب‌؛ ولي‌ ما خوشحاليم‌ كه‌ خبر مرگ‌ او را جواني‌ از عرب‌ آورده‌ است‌ كه‌ پيوسته‌ زنده‌ باشد و هيچگاه‌ خاك‌ درون‌ قبر دهان‌ وي‌ را انباشته‌ نكند. [171]

صفحه 193

زينب‌ دختر اُمّ سَلَمه‌ گفت‌: أ لِعَليٍّ تَقولينَ هَذا؟ آيا دربارۀ عليّ چنين‌ سخني‌ ميگوئي‌؟»

در پاسخ‌ گفت‌: إنّي‌ أنْسَي‌، فَإذا نَسيتُ فَذَكِّروني‌. «من‌ فراموشكار شده‌ام‌، هر وقت‌ فراموش‌ نمودم‌ و چنين‌ سخني‌ گفتم‌ مرا به‌ ياد آوريد.» [172]

و آن‌ مردي‌ كه‌ خبر مرگ‌ أمير مؤمنان‌ را براي‌ عائشه‌ آورد سُفيان‌ بن‌ أبي‌ اُميّة‌ بن‌ عبد شمس‌ بن‌ أبي‌ وقّاص‌ بود. [173]

أبوالفرج‌ اصفهاني‌ در «مقاتل‌ الطّالبيّين‌» ميگويد: عائشه‌ بعد از

صفحه 194

اين‌ سخنان‌ بدين‌ رباعي‌ تمثّل‌ جست‌:

مازالَ إهْدآءُ الْقَصآئِدِ بَيْنَنا                             بِاسْم‌ الصَّديقِ وَ كَثْرَةِ الالْقابِ

حَتَّي‌ تَرَكْتُ وَ كانَ قَوْلُكَ فيهِمُ                 في‌ كُلِّ مُجْتَمَعٍ طَنينَ ذُبابِ [174]

«پيوسته‌ در ميان‌ ما، قصائد و اشعار و خطابات‌ به‌ نامهاي‌ صديق‌ و لقب‌هاي‌ بسيار خوب‌ بود، تا كار به‌ جائي‌ رسيد كه‌ من‌ ترك‌ كردم‌ و از صداقت‌ دست‌ برداشتم‌؛ و در اينصورت‌ گفتار تو در ميان‌ مردم‌ در هر مجتمع‌ و مجلسي‌ مانند صداي‌ مگس‌ بود.»

بغض‌ و عداوت‌ عائشه‌ و أتباع‌ او نسبت‌ به‌ أهل‌ بيت‌ عليهم‌ السّلام‌

عائشه‌ بعد از جنگ‌ جمل‌ به‌ ابن‌ عبّاس‌ كه‌ از جانب‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ مأمور شده‌ بود با او سخن‌ گويد، گفت‌: إنَّ أبْغَضَ الْبُلْدانِ إلَيَّ بَلَدٌ أنْتُمْ فيهِ! [175] «مبغوض‌ترين‌ شهرها در نزد من‌ آن‌ شهري‌ است‌ كه‌ شما در آن‌ زيست‌ مي‌كنيد!»

عبدالله‌ بن‌ زُبَير خواهرزادۀ عائشه‌ كه‌ در مقام‌ مودّت‌ و دوستي‌ مي‌توان‌ گفت‌ كه‌ تا سر حدّ عشق‌، عائشه‌ او را دوست‌ ميداشت‌، يكروز به‌ عبدالله‌ بن‌ عبّاس‌ گفت‌: إنّي‌ لَا كْتُمُ بُغْضَكُمْ أَهْلَ هَذَا الْبَيْتِ مُنْذُ أرْبَعينَ سَنَةً. [176]

صفحه 195

خون‌ گريستن‌ جمادات‌ در قتل‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌السلام‌

در حاليكه‌ در شهادت‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌السّلام‌ سنگ‌ها خون‌ گريستند. آنقدر از اين‌ اخبار، گذشته‌ از مصنّفات‌ شيعه‌ در كتب‌ عامّه‌ آمده‌ است‌ كه‌ استقصاء آن‌ نياز به‌ زمان‌ دراز دارد.

حاكم‌ در «مستدرك‌» خود با سند متّصل‌ روايت‌ ميكند از ابن‌ شهاب‌ زُهْريّ كه‌ او ميگويد: در زمان‌ عبدالملك‌ بن‌ مروان‌ در هنگاميكه‌ نيّت‌ جنگ‌ داشتم‌ در بين‌ راه‌ وارد دمشق‌ شدم‌ تا بر او سلام‌ كنم‌.

عبدالملك‌ را در قُبّه‌اي‌ يافتم‌ كه‌ در روي‌ فرشي‌ گسترده‌ در نزديكي‌ قائم‌ بود و در زير دست‌ او مردم‌ در دو صفّ منظّم‌ بودند.

من‌ بر او سلام‌ كردم‌ و پس‌ از آن‌ نزد او نشستم‌.

گفت‌: اي‌ پسر شهاب‌! چاشتگاه‌ روزي‌ كه‌ عليّ بن‌ أبي‌طالب‌ كشته‌ شد، آيا ميداني‌ كه‌ در بيت‌ المقدس‌ چه‌ اتّفاق‌ افتاده‌ بود؟

گفتم‌: آري‌!

گفت‌: برخيز با من‌ بيا!

صفحه 196

من‌ برخاستم‌ و از پشت‌ مردم‌ ميرفتم‌ تا اينكه‌ به‌ پشت‌ قبّه‌ رسيدم‌. عبدالملك‌ در حاليكه‌ از روي‌ مهر و عطوفت‌، صورت‌ خود را به‌ طرف‌ من‌ نموده‌ بود گفت‌: بگو ببينم‌ چه‌ واقعه‌اي‌ حادث‌ شده‌ بود؟

من‌ گفتم‌: هيچ‌ سنگي‌ را از زمين‌ بيت‌ المقدس‌ بر نميداشتند مگر آنكه‌ در زير آن‌ خون‌ بود.

او به‌ من‌ گفت‌: از افرادي‌ كه‌ از اين‌ واقعه‌ خبر دارند غير از من‌ و تو كسي‌ باقي‌ نمانده‌ است‌؛ ديگر از اين‌ پس‌ نبايد كسي‌ اين‌ قضيّه‌ را از تو بشنود.

من‌ نيز اين‌ داستان‌ را تا وقتي‌ كه‌ عبدالملك‌ زنده‌ بود براي‌ كسي‌ نقل‌ نكردم‌.[177]

و نيز حاكم‌ با سند خود روايت‌ ميكند از زُهريّ كه‌ إنَّ أسْمآءَ الانْصاريَّةَ قالَتْ: ما رُفِعَ حَجَرٌ بِإيليآءَ لَيْلَةَ قَتْلِ عَليٍّ إلاّ وَ وُجِدَ تَحْتَهُ دَمٌ عَبيطٌ. [178]

«اسماء انصاريّه‌ ميگويد: در شبي‌ كه‌ عليّ را كشتند، در ايلياء هيچ‌ سنگي‌ را از زمين‌ بر نميداشتند مگر آنكه‌ در زير آن‌ خون‌ تازه‌ بود.»

در «قصص‌ الانبيآء» قطب‌ الدّين‌ راوندي‌ با سند خود از صدوق‌ و او با سند متّصل‌ خود از أبوبصير از حضرت‌ صادق‌ روايت‌ ميكند كه‌ آن‌ حضرت‌ فرمودند:

صفحه 197

هِشام‌ بن‌ عبدالملك‌ از پدرم‌ پرسيد: به‌ من‌ خبر ده‌ كه‌ در آن‌ شبي‌ كه‌ عليّ كشته‌ شد، مردمان‌ دوردست‌ از شهري‌ كه‌ عليّ در آن‌ بود، چگونه‌ كشته‌ شدن‌ او را فهميدند؟ و علامت‌ كشته‌ شدن‌ عليّ براي‌ مردم‌ چه‌ بود؟ آيا عبرت‌ و علامتي‌ در كشته‌ شدن‌ او بود؟

پدرم‌ به‌ هشام‌ فرمود: در آن‌ شبي‌ كه‌ عليّ به‌ شهادت‌ رسيد، هيچ‌ سنگي‌ را از روي‌ زمين‌ بر نميداشتند مگر آنكه‌ در زير آن‌ خون‌ تازه‌ يافت‌ ميشد، تا هنگاميكه‌ فجر طلوع‌ كرد و صبح‌ صادق‌ ظاهر شد. و نيز همينطور بود شبي‌ كه‌ هرون‌ برادر حضرت‌ موسي‌ مفقود الاثر شد، و همچنين‌ شبي‌ كه‌ يُوشَع‌ بن‌ نون‌ كشته‌ شد، و نيز شبي‌ كه‌ در آن‌ عيسي‌ بن‌ مريم‌ به‌ آسمان‌ برده‌ شد صلوات‌ الله‌ عليه‌، و همچنين‌ شبي‌ كه‌ در آن‌ حسين‌ صلوات‌ الله‌ عليه‌ كشته‌ شد. [179]

در «مناقب‌» ابن‌ شهرآشوب‌ آمده‌ است‌ از ابن‌ عبّاس‌ كه‌ رسول‌ خدا صلّي‌ الله‌ عليه‌ وآله‌ وسلّم‌ فرمود: چون‌ مؤمن‌ بميرد، آسمان‌ و زمين‌ تا چهل‌ روز بر او گريه‌ مي‌كنند، و چون‌ عالم‌ بميرد چهل‌ ماه‌ بر او ميگريند، و بر پيغمبر چون‌ بميرد، آسمان‌ و زمين‌ چهل‌ سال‌ گريه‌ مي‌كنند؛ و بر تو اي‌ عليّ چون‌ كشته‌ شوي‌، آسمان‌ و زمين‌ چهل‌ سال‌ گريه‌ مي‌كنند. [180]

صفحه 198

ابن‌ عبّاس‌ ميگويد: چون‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ شهادت‌ يافت‌ و در زمين‌ كوفه‌ بود، آسمان‌ تا سه‌ روز خون‌ باريد.

و أبوحمزه‌ از حضرت‌ صادق‌ عليه‌ السّلام‌ روايت‌ ميكند و از سعيد بن‌ مُسيَّب‌ هم‌ روايت‌ شده‌ كه‌: چون‌ اميرمؤمنان‌ به‌ شهادت‌ رسيد، هيچ‌ سنگي‌ از روي‌ زمين‌ برداشته‌ نشد مگر آنكه‌ در زير آن‌ خون‌ تازه‌ بود.

و نيز خطيب‌ در «أربعين‌» و نَسَويّ در تاريخ‌ خود آورده‌اند كه‌ عبدالملك‌ مروان‌ از زُهْريّ سؤال‌ كرد كه‌ علامت‌ كشته‌ شدن‌ عليّ در روز شهادتش‌ چه‌ بود؟

زُهريّ گفت‌: هيچ‌ ريگي‌ را از زمين‌ بيت‌ المقدس‌ بر نداشتند مگر آنكه‌ در زير آن‌ خون‌ تازه‌ بود. [181]

مرحوم‌ مجلسي‌ نقل‌ ميكند از حضرت‌ صادق‌ عليه‌ السّلام‌ كه‌ ميفرمود: سوگند بخدا در سوگ‌ جدّم‌ حسين‌ آسمان‌ گريست‌، مرغها گريستند، حيوانات‌ گريستند، وحوش‌ بيابان‌ گريستند، فرشتگان‌ گريستند.

در سوگ‌ جدّم‌ حسين‌ تا چهل‌ روز آسمان‌ خون‌ گريست‌، زمين‌ گريست‌، خورشيد گريست‌. و گريۀ آسمان‌ اين‌ بود كه‌ خورشيد در سرخي‌ طلوع‌ ميكرد و در سرخي‌ غروب‌ مينمود. [182]

محدّث‌ قمّي‌ از «تذكرة‌ سبط‌» نقل‌ ميكند كه‌ هلال‌ بن‌ ذكوان‌ گفت‌:

صفحه 199

چون‌ حسين‌ عليه‌ السّلام‌ شهيد شد تا دو ماه‌ يا سه‌ ماه‌ خورشيد كه‌ طلوع‌ ميكرد و به‌ ديوارها مي‌افتاد، مثل‌ اين‌ بود كه‌ به‌ ديوارها خون‌ ماليده‌اند. [183]

اين‌ روح‌ ولايت‌ است‌ كه‌ در جمادات‌ اثر ميكند. امّا اين‌ انسان‌ از سنگ‌ سخت‌تر است‌؛ سجده‌ ميكند كه‌ عليّ را كشتند.

مگر دربارۀ عائشه‌ و حفصه‌ آيۀ سورۀ تحريم‌ نازل‌ نشد؟ و خداوند آن‌ دو زن‌ را به‌ زوجۀ نوح‌ و لوط‌ كه‌ عصيان‌ كردند و خيانت‌ ورزيدند تشبيه‌ نفرمود؟

آيۀ سورۀ تحريم‌ دربارۀ عائشه‌ و حفصه‌ نازل‌ شده‌ است‌

زمخشري‌ در «كشّاف‌» آورده‌ است‌:

‎ إن‌ تَتُوبَآ ] إِلَي‌ اللَهِ [ خِطابٌ لِحَفْصَةَ وَ عآئِشَةَ عَلَي‌ طَريقَةِ الاِ لْتِفاتِ، لِيَكونَ أبْلَغَ في‌ مُعاتَبَتِهِما.

وَ عَنِ ابْنِ عَبّاسٍ: لَمْ أزَلْ حَريصًا عَلَي‌ أنْ أسْأَلَ عُمَرَ عَنْهُما. حَتَّي‌ حَجَّ وَ حَجَجْتُ مَعَهُ. فَلَمّا كانَ بِبَعْضِ الطَّريقِ عَدَلَ وَ عَدَلْتُ مَعَهُ بِالاء داوَةِ، فَسَكِبْتُ الْمآءَ عَلَي‌ يَدِهِ فَتَوَضَّأَ؛ فَقُلْتُ: مَنْ هُما؟

فَقالَ: عَجَبًا يَابْنَ عَبّاسٍ! كَأنَّهُ كَرِهَ ما سَأَلْتُهُ عَنْهُ.

ثُمَّ قالَ: هُما حَفْصَةُ وَ عائِشَةُ. [184]

صفحه 200

«زمخشري‌ ميگويد: آيۀ مباركۀ قرآن‌ إِن‌ تَتُوبَآ إِلَي‌ اللَهِ خطاب‌ به‌ حفصه‌ دختر عمر و عائشه‌ دختر أبي‌بكر است‌، بر طريق‌ التفات‌ و برگردانيدن‌ وجهۀ سخن‌ از غيبت‌ به‌ تكلّم‌؛ براي‌ آنكه‌ در معاتبه‌ و سرزنش‌ آنان‌ به‌ نحو بليغ‌ بلكه‌ به‌ نحو ابلغ‌ دلالت‌ كند.

و از ابن‌ عبّاس‌ مروي‌ است‌ كه‌ او مي‌گفت‌: من‌ پيوسته‌ بر اين‌ حريص‌ بودم‌ و اصرار داشتم‌ كه‌ از خود عمر سؤال‌ كنم‌ كه‌ مخاطَب‌ در خطاب‌ إِن‌ تَتُوبَآ إِلَي‌ اللَهِ چه‌ كسانند؟ و اين‌ دو زن‌ كيانند؟

تا آنكه‌ موسم‌ حجّ بيت‌ الله‌ الحرام‌ پيش‌ آمد و عمر آمادۀ حجّ شد و حركت‌ كرد. من‌ نيز رهسپار حجّ شدم‌. در ميان‌ راه‌ عمر براي‌ قضاء حاجت‌ از جادّه‌ كناره‌ گرفت‌، و من‌ نيز آفتابه‌ برداشته‌ و از جادّه‌ كنار رفتم‌.

عمر مشغول‌ وضو گرفتن‌ شد و من‌ موقع‌ را مغتنم‌ شمرده‌ و آب‌ وضو به‌ روي‌ دست‌ او ميريختم‌؛ و در اين‌ حال‌ پرسيدم‌: مراد از اين‌ دو زن‌ كه‌ مخاطب‌ اين‌ آيه‌ هستند كيستند؟

عمر گفت‌: عجبا اي‌ ابن‌ عبّاس‌! و مثل‌ اينكه‌ اين‌ سؤال‌ من‌ بر او سنگين‌ بود و ناگوار.

و پس‌ از آن‌ گفت‌: اين‌ دو زن‌ حفصه‌ و عائشه‌ هستند.»

عائشه‌ از دو نور ديدۀ رسول‌ خدا رو ميگرفت‌ و با حجاب‌ در برابر آنان‌ بود، و راضي‌ نبود آنها او را ببينند يا او آنانرا ببيند؛ و ابن‌ عبّاس‌ گفته‌ بود كه‌ دخول‌ حسنين‌ عليهما السّلام‌ بر او بدون‌

صفحه 201

حجاب‌ حلال‌ است‌.

ابن‌ سعد در «طبقات‌» بعد از ذكر اين‌ قضيّه‌ ميگويد: زن‌ پدر زن‌ جدّ پدري‌ يا مادري‌ بر انسان‌ مَحرَم‌ است‌. و أبوحنيفه‌ ومالك‌ بن‌ أنَس‌ گفته‌اند كه‌ نكاح‌ زن‌ پدر و زن‌ جدّ براي‌ فرزند وفرزندِ فرزند چه‌ پسري‌ باشد و چه‌ دختري‌ حلال‌ نيست‌؛ و زن‌ پدر و جدّ با فرزند محرم‌ است‌. و اين‌ حكم‌ إجماعي‌ است‌ و در آن‌ خلاف‌ نيست‌. و اين‌ مسأله‌ بر اُمّ المؤمنين‌ عائشه‌ مخفي‌ نبوده‌ است‌، الاّ آنكه‌ منظور و مقصود عائشه‌ از اين‌ احتجاب‌ و روگيري‌ چيز ديگري‌ بوده‌ است‌. [185]

در عزاي‌ سيّد الشّهداء ساكنين‌ آسمانها گريستند.

سه‌ روز بدن‌ انورش‌ به‌ روي‌ زمين‌ افتاده‌، بدون‌ غسل‌ و بدون‌ كفن‌ انداختند و رفتند.

اگر به‌ حضرت‌ سجّاد عليه‌ السّلام‌ اجازه‌ ميدادند دفن‌ مي‌نمود، ولي‌ اجازه‌ نميدادند.

حضرت‌ سجّاد عليه‌ السّلام‌ ميفرمايد: به‌ ما اجازه‌ نميدادند به‌ قدر يك‌ وجب‌ به‌ آن‌ بدنها نزديك‌ شويم‌. اگر كسي‌ نزديك‌ ميشد، پاداشش‌ تازيانه‌ بود؛ وانگهي‌ او را از روي‌ بدن‌ به‌ قوّۀ قهريّه‌ دور ميكردند.

گريستن‌ حيوانات‌ در شهادت‌ سيّد الشّهداء عليه‌السلام‌

روايت‌ است‌ كه‌ وحوش‌ مي‌آمدند و دور آن‌ بدن‌ حلقه‌ ميزدند، روي‌ پا ايستاده‌ و دستها را بلند ميكردند و قطره‌ قطره‌ اشك‌ ميريختند.

صفحه 202

و مرغان‌ آسمان‌ گرداگرد آن‌ ابدان‌ طيّبه‌ به‌ پرواز در مي‌آمدند، و بالهاي‌ خود را روي‌ بدن‌ مطهّر سيّد الشّهداء عليه‌ السّلام‌ پهن‌ ميكردند كه‌ آفتاب‌ بر آن‌ نتابد.

اشعار مرحوم‌ نيّر تبريزي‌ در رثاي‌ سيّد الشّهداء عليه‌السلام‌

چون‌ صبا ديد به‌ صحرا بدن‌ بی‌كفنش‌                            خاك‌ ميريخت‌ بجاي‌ كفنش‌ بر بدنش‌

چونكه‌ از مركب‌ خود شاه‌ به‌ گودال‌ افتاد                 عهد يزدان‌ به‌ لبش‌ بود و شفاعت‌ سخنش‌

آخرين‌ بار كه‌ شه‌ جانب‌ ميدان‌ ميرفت‌                         خواهرش‌ داد به‌ او كهنه‌ترين‌ پيرهنش‌

تا كه‌ دشمن‌ نكند خواهش‌ تن‌پوش‌حسين                         كهنه‌ پيراهن‌ او بود بجاي‌ كفنش‌

گشت‌ آغشته‌ به‌ خونِ دل‌ او پيكر او                            از سم‌ اسب‌ سواران‌ به‌ بدن‌ تاختنش‌

و در اين‌ باب‌ مرحوم‌ نيّر تبريزي‌ چه‌ خوب‌ سروده‌ است‌:

شهيد عشق‌ كه‌ تنگست‌ پوست‌ بر بدنش‌                 تو خصم‌ بين‌ كه‌ به‌ يغما زره‌ بَرَد ز تنش‌

زِره‌ به‌ غارت‌ اگر بُرد خصم‌ خيره‌ چه‌ غم                     كه‌ بود جوشن‌ تن‌ زلف‌هاي‌ پر شكنش‌

شهي‌ كه‌ سندس‌ فردوس‌ بود پوشش‌ او                روا نديد به‌ تن‌ خصم‌ جامۀ كهنش‌ [186]

صفحه 203

و شافعي‌ در اين‌ باب‌ گفته‌ است‌:

تَزَلْزَلَتِ الدُّنْيا لاِ لِ مُحَمَّد                                 وَ كادَتْ لَهُمْ صُمُّ الْجِبالِ تَذوبُ

وَ غارَتْ نُجومٌ و اقْشَعَرَّتْ كَواكِبُ             وَ هُتِّكَ أسْتارٌ وَ شُقَّ جُيوبُ [187]

پاورقي