معاويه براي تقويت عثمان جداً اسلام و مهاجرين را بيم مي‌دهد

ابن قتيبه گويد: به دنبال اين امر، معاوية بن ابى سفيان از شام آمد و در مجلسى وارد شد كه در آن على بن ابيطالب و طلحة بن عبيد الله و زبير بن عوام و سعد بن ابى وقاص و عبد الرحمن بن عوف و عمار بن ياسر بودند فقال لهم: يا معشر الصحابة اوصيكم بشيخى هذا خيرا! فو الله لئن قتل بين اظهركم لاملانها عليكم خيلا و رجالا.

ثم اقبل على عمار بن ياسر فقال: يا عمار، ان بالشام ماة الف فارس كل ياخذ العطاء مع مثلهم من ابنائهم و عبدانهم.لا يعرفون عليا و لا قرابته، و لا عمارا و لا سابقته، و لا الزبير و لا صحابته، و لا طلحة و لا هجرته، و لا يهابون ابن عوف و لا ماله، و لا يتقون سعدا و لا دعوته. [1]

«و به آنها گفت: اى جماعت صحابه پيامبر! من به شما درباره شيخ و بزرگم: عثمان، سفارش به خوبى و نيكى مى‏نمايم! سوگند به خدا كه اگر در ميان شما كشته شود من شهر مدينه را بر عليه شما از سواره نظام و پياده نظام پر مى‏كنم.و سپس رو كرد به عمار ياسر و گفت: اى عمار، در شام يكصد هزار مرد سواره جنگجو داريم كه تمامى آنها هر يك حقوق و مستمرى خود را مى‏گيرند با همين اندازه از پسران و غلامانشان كه حقوق دارند.آنها نه على را مى‏شناسند و نه قرابت او را، و نه عمار را و نه سابقه او را، و نه زبير را و نه همنشينى او را با پيامبر، و نه طلحه را و نه هجرت او را، و نه از ابن عوف هراس دارند و نه از مال او، و نه از سعد پرهيز دارند و نه از دعوت او» .

عمر اسلام راستين را فداي عزت عرب كرد

در اينجا مى‏بينيم درست نقشه عمر پياده شده، و در مقابل مهاجرين و پيروان حق كه پيشواى آنان امير مؤمنان است معاويه با يكصد هزار مرد رزم‏آور، چنگ و دندان نشان مى‏دهد و علنا به مقدسات اسلام از قرابت و سابقه و صحبت و هجرت و دعوت، پوزخند زده و مى‏گويد: در اثر مخالفت‏با عثمان با وجود همه تبديل‏ها و تغييرهائى كه داده است و مى‏دهد، پشتيبان ولت‏بنى اميه، حكومت دست پرورده عمر به رياست او در شام است و آماده براى هر گونه مقابله مى‏باشد.آرى عمر دلش براى اسلام و هجرت نمى‏سوخت، او نگران عزت عرب بود، مى‏خواست عرب را عزيز كند و حكومت‏بخشد و سرور و سيد و سالار گرداند، و اظهار علاقه او به اسلام مقدمه و تمهيدى براى اين منظور بود.زيرا كه اسلام به عرب عزت بخشيد.عمر مى‏داند كه تنها معاويه است كه مى‏تواند حكومت عربى را تقويت كند.او از تفرعن و نخوت و استكبار و جديت معاويه براى برقرارى حكومت كسرويت عربى و امپراطوريت عربى خبر دارد.

ابن حجر عسقلانى آورده است از بغوى از عمويش، از زبير كه: حدثنى محمد بن على قال: كان عمر اذا نظر الى معاوية قال: هذا كسرى العرب. [2]

«محمد بن على به من گفت: عادت عمر چنين بود كه هر وقت نظر به معاويه مى‏كرد، مى‏گفت: اين مرد كسراى عرب است‏». [3]

و ابن سعد از مدائنى ذكر كرده است كه قال: نظر ابو سفيان الى معاوية و هو غلام فقال: ان ابنى هذا لعظيم الراس، و انه لخليق ان يسود قومه.فقالت هند: قومه فقط؟ ثكلته ان لم يسد العرب قاطبة. [4]

«گفت: در وقتى كه معاويه جوان نورس بود، ابو سفيان به او نگاه كرده و گفت: اين پسر من، سرش بزرگ است و لياقت آنرا دارد كه بر قوم خودش سيادت كند.هند گفت: قوم خودش را فقط؟ من به عزاى او بنشينم اگر بر تمام عرب سيادت نكند».

اسلام كه دين مهر و محبت و تواضع و فروتنى و ايثار و يگانگى با همه طبقات اعم از ضعيف و فقير و مسكين و يتيم و عاجز و عجم و موالى و غيرهاست، در يكسو قرار مى‏گيرد، و اين طرز حكومت كه كسرويت و امپراطوريت است در لباس اسلام در سوى ديگر. خلق و خوى محمدى، رافت و مهر علوى در يك سو مى‏روند، خشونت و فظاظت عمرى، و نكراء و شيطنت معاويه‏اى در سوى ديگر. فلهذا مى‏توان گفت: تا به حال آنچه از اسلام بر دنيا حكومت كرده است چه در زمان عمر و عثمان و بنى اميه و بنى عباس و تا به امروز، حكومت عمرى و اسلام در تحت پوشش خشونت و سيادت و اين طرز از امارت بوده است.و آنچه از اسلام بر دنيا حكومت كرده است، در لباس راستين خود از عدالت طبقاتى و ساير امتيازات و آثار واقعى فقط در زمان حكومت‏حضرت رسول الله و حضرت امير مؤمنان بوده است.و اينك نيز جهان در انتظار آنست كه با قيام قائم آل محمد: حجة ابن الحسن العسكرى - ارواحنا فداه - همان وحدت و اخوت و خضوع و خشوع اميران، و از بين رفتن ظلم و ستم، و يگانگى با همه ضعفا و محرومان در همه طبقات صورت پذيرد.

عمر طاقت امارت اميرالمؤمنين عليه السلام را ندارد

اين خط مشى عمرى صد در صد خلاف خط مشى علوى است.فلهذا مى‏بينيم كه عمر طاقت ندارد چه زنده باشد و چه مرده باشد، على را بر مقام رياست و امارت و خلافت‏ببيند.

ابن عبد ربه با سند خود از هشام بن عروه، از پدرش عروه، روايت كرده است كه: چون عمر بن خطاب خنجر خورد، به او گفتند: اى كاش براى خود خليفه‏اى معين مى‏كردى؟ پس گفتارى را از عمر نقل مى‏كند تا مى‏رسد به اينجا كه دوباره به او گفتند: يا امير المؤمنين لو عهدت؟! فقال: لقد كنت اجمعت‏بعد مقالتى لكم ان اولى رجلا امركم ارجو ان يحملكم على الحق - و اشار الى على - ثم رايت ان لا - اتحملها حيا و ميتا. [5]

«اى كاش براى خلافت وصيتى مى‏نمودى! عمر گفت: پس از آنكه آن سخنان را براى شما گفتم، تصميم داشتم كه سزاوارترين مردى را كه بر شما حكومت كند و اميدوار باشم كه شما را بر طريق حق حمل كند كه على بن ابيطالب است‏براى ولايت امر شما نصب كنم، و سپس ديدم كه من تاب نمى‏آورم چه در زمان حياتم و چه در زمان مرگم كه او را امير و رئيس بر شما ببينم‏».

و بلاذرى از عمرو بن ميمون روايت كرده است كه: من در روزى كه عمر خنجر خورد شاهد قضيه بودم.عمر فرستاد تا على و عثمان و طلحه و زبير و عبد الرحمن بن عوف و سعد وقاص حاضر شدند، و پس از سخنانى به آنها گفت صهيب را حاضر كردند و گفت: سه روز با مردم نماز بخوان و اين افراد را در خانه واحدى قرار ده تا بر يكى از ميان خودشان اتفاق كنند.و هر كس كه پس از اتفاق، مخالفت كند گردن او را بزنيد!

و چون اين جماعت از نزد عمر بيرون رفتند، قال: ان ولوها الاجلح سلك بهم الطريق.قال ابن عمر: فما يمنعك يا امير المؤمنين؟! قال: لا اتحملها حيا و ميتا.[6]

«عمر گفت: اگر امارت و خلافت را به (على) آن كسى كه موى دو جانب سرش ريخته است‏بدهند امت اسلام را در طريق مستقيم راه مى‏برد.ابن عمر گفت: اى امير مؤمنان! چه مانعى است كه تو به او نمى‏سپارى؟ عمر گفت: من در حياتم و در مردنم طاقت امارت او را ندارم‏».

و همين مضمون را ابن عبد البر از عمر روايت كرده است.[7]

و محب الدين طبرى بعد از آنكه آنچه را كه عمرو بن ميمون از عمر راجع به على بن ابيطالب روايت كرده، ذكر كرده است، گفته است: اين حديث را نسائى تخريج كرده است و در آنجا نيز آورده است كه عمر گفته است: لله درهم ان ولوها الاصيلع كيف يحملهم على الحق و ان كان السيف على عنقه! قال محمد بن كعب: فقلت: اتعلم ذلك منه و لا توليه؟! فقال: ان تركتهم فقد تركهم من هو خير منى.[8]

«خداوند به آنها از رحمت‏خود فرو ريزد، اگر امارت و خلافت را به على:آن كسى كه جلوى سر او مو ندارد بدهند، خواهند ديد كه چگونه آنها را بر حق رهبرى مى‏كند اگر چه شمشير بالاى گردنش باشد.

محمد بن كعب گويد: من گفتم اين حقيقت را از على مى‏دانى، و خودت او را به خلافت معين نمى‏كنى؟! عمر گفت: من اگر امت را بدون تعيين گذارم، قبل از من كسى كه از من بهتر بود بدون تعيين گذارد».

از مطاوى بحث چون به خوبى روشن شد كه: عمر به هيچ وجه من الوجوه قصد خلافت على را نداشته است و بلكه قصد خلافت عثمان را داشته است.حال بايد ديد چرا مستقيما درباره او وصيت نكرد بلكه امر را به شورى گذارد تا بالنتيجه عثمان بيرون آيد؟ اين عمل او داراى چند علت است:

اول: قضيه شورى كسانى را در رديف على قرار داده اقران و امثالى براى او ايجاد كرد.اين سوء تدبير نه تنها على را از حق مسلم خود محروم گردانيد بلكه زبير و طلحه را نيز بعد از قتل عثمان به صدد خلافت انداخت و به آنها جرات داد در مقابل

‏على به قيام و مخالفت‏برخاسته و حكومت نوپاى او را با جنگ جمل دچار نگرانى كنند.و به دنبال آن جنگ صفين و در اثر آن جنگ نهروان پديد آيد و تروريست‏هاى ضد على از مخالفان نهروانى او، او را در محراب عبادت از پاى در آورند.

دوم: عمر تخلف على و زبير را از بيعت‏با ابوبكر و عواقب و نتائج آنرا ديده بود، و همچنين از طعن و ايراد طلحه به ابوبكر موقعى كه عمر را خليفه خود گردانيده اطلاع داشت [9]، فلهذا براى جلوگيرى از اين مخالفت‏ها، مخالفين را در يك مجلس به نام شورى جمع نموده و پنجاه شمشير زن بر آنها گماشت تا از خطر مخالفت جلوگيرى نموده و ايشان را مجبور به بيعت و يا اعدام نمايد.و در اينصورت ديگر هيچ سدى در راه خلافت عثمان نخواهد بود.

سوم: عمر، عثمان را كاملا مى‏شناخت و رفتار او را با مسلمين از آن روز مى‏ديد، فلهذا پيوسته مى‏گفت: اقوام خود و آل معيط را مى‏ترسم بر امت مسلط كند.و بنابراين از تعيين مستقيم او دريغ نموده، طعن و ملامت را بر سر شورى و تعيين عبد الرحمن فرو ريخت تا قداست و محبوبيت‏خود را حفظ كند.

چهارم: منتى در صورت ظاهر به دوش اعلام مهاجرين نهاد و ايشان را مجتمع شورى گردانيده و زبان گلايه و شكوه را به روى خود بست.

‌ الَّذي‌ بَايَعَهُ تَغِرَّةً أنْ يُقْتَل‌ .[10]

«چنين‌ به‌ من‌ رسيده‌ است‌ كه‌: فلان‌ گفته‌ است‌: سوگند به‌ خدا اگر عمر بن‌ خطّاب‌ بميرد من‌ با فلان‌ بيعت‌ مي‌كنم‌. گفتار اينكه‌ بيعت‌ أبوبكر كار ناپخته‌ و بی‌رويّه‌ و بدونت‌ دبير قبلي‌ بود، كسي‌ را به‌ غرور نيندازد. اگر چه‌ بيعت‌ با او اينطور بود، مگر اينكه‌ خداوند مردم‌ را از شرّ و پي‌آمدهاي‌ آن‌ حفظ‌ كرد. و در ميان‌ شما كسي‌ نيست‌ كه‌ همانند أبوبكر مردم‌ به‌ او متوجّه‌ بوده‌ براي‌ استماع‌ سخن‌ او و يا به‌ انتظار ديدار او ميل‌ كرده‌ به‌ همنشيني‌ با او متفرّد باشند! پس‌ هر كس‌ با مردي‌ از مسلمين‌ بدون‌ مشورت‌ با مسلمين‌ بيعت‌ كند، بيعتش‌ پذيرفته‌ نيست‌؛ نه‌ او و نه‌ آن‌ كسي‌ كه‌ غفلة‌ با او بيعت‌ شده‌ است‌، و هر دوي‌ آنها بايد كشته‌ شوند» .

خلاف‌ ديرين‌ و اوّلين‌ خود بازگشتند و حقّ را به‌ پشت‌ سرهاي‌ خود پرتاب‌ كردند و عهد و آيات‌ الهي‌ را به‌ بهاي‌ اندك‌ فروختند؛ و چقدر معامله‌ بدي‌ كرده‌اند .

و چون‌ رسول‌ خدا صلّي‌ الله‌ عليه‌ وآله‌ وسلّم‌ در آستانة‌ مرگ‌ قرار گرفت‌، قبل‌ از رحلتش‌ فرمود: «دوات‌ و سپيدي‌ بياوريد براي‌ آنكه‌ اشكال‌ امر را از شما زايل‌ كنم‌ و براي‌ شما بيان‌ كنم‌ كه‌ مستحقّ خلافت‌ پس‌ از من‌ كيست‌؟» عمر گفت‌‌: اين‌ مردك‌ را ول‌ كنيد كه‌ هَجْر مي‌گويد و اختلاط‌ بهم‌ رسانيده‌ است‌ ـ و يا آنكه‌ بواسطة‌ مرض‌ سخن‌ نامعقول‌ و هذيان‌ مي‌سرايد ـ» .

امام‌ غزّالي‌ در اين‌ سخنان‌ كوتاه‌ حّق‌ مطلب‌ را ادا كرده‌ است‌ و حقيقت‌ را فاش‌ نموده‌ است‌. و البتّه‌ اين‌ ادراك‌ و فهم در اثر همان‌ ترك‌ هواي‌ نفس‌ و حبّ رياست‌، و دست‌ برداشتن‌ از مقام‌ حجّة‌ الإ‌سلامي‌ و رياست‌ مدرسة‌ نظاميّة‌ بغداد و تمام‌ سِمَت‌هاي‌ رياست‌ دنيوي‌ از تدريس‌ و افتاء و قضاوت‌ و رتق‌ و فتن‌ امور ديني‌ بر اساس‌ فقه‌ شافعي‌ بوده‌ است‌ كه‌ مدّت‌ ده‌ سال‌ در شام‌ انعزال‌ اختيار كرده‌ و به‌ رياضت‌هاي‌ شرعيّه‌ باطن‌ خود را تصفيه‌ نموده‌، جوهر نفس‌ خود را به‌ مخالفت‌هاي‌ نفس‌ شيطاني‌ و استمداد از نفحات‌ رحماني‌ جلا بخشيده‌، از موهومات‌ گذشت‌ و به‌ حقّ پيوست‌ و از مجاز به‌ حقيقت‌ گرائيد. چنانچه‌ از مطاوي‌ كتاب‌ خود كه‌ بصورت‌ رساله‌اي‌ به‌ نام‌ المُنقِذُ مِنَ الضَّلالِ بعد از بازگشتن‌ از شام‌ تحرير نموده‌ است‌ به‌ خوبي‌ پيداست‌ .

البتّه‌ خداوند سعي‌ و كوشش‌ مردان‌ راه‌ خدا را ضايع‌ نمي‌گذارد و به‌ مُفادِ وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِينَّهُم‌ سُبُلَنَا وَ إِنَّ اللَهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ .[19] و نيز به‌ مفاد مَن‌ عَمِلَ صَالِحًا مِن‌ ذَكَرٍ أوْ أُنثَي‌ وَ هُوَ مُؤمِنٌ فَلَنُحْيِنَنَّهُ حَيوةً طَيِّبَةً وَ لَنجْزِيَنَّهُم‌ أجْرَهُم‌ بِأحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ .[20] راههاي‌ سعادت‌ را به‌ آنها نشان‌ داده‌ و به‌ حيات‌ طيّبه‌ رهبري‌ مي‌كند و پاداش‌ آنان‌ را به‌ بهترين‌ وجهي‌ عنايت‌ مي‌فرمايد .

أبداً چنين‌ تعهّدي‌ براي‌ تو نخواهم‌ نمود. و بنابراين‌ عبدالرّحمن‌ علي‌ را رها كرد و از نزد علي‌ برخاستند.»

و همچنين‌ اين‌ قتيبه‌ نقل‌ مي‌كند پس‌ از قضيّة‌ حَكَمَين‌ كه‌ اميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ براي‌ كوفيان‌ خطبه‌ خواندند و آنها را به‌ جهاد با معاويه‌ تحريض‌ مي‌كردند، در بين‌ خطبه‌ گفتند: من‌ به‌ هر يك‌ از رؤساي‌ قبال‌ شما امر مي‌كنم‌ كه‌ نامه‌اي‌ بنويسد و به‌ من‌ بدهد و در آن‌ ثبت‌ كند كه‌ در قبيلة‌ خود چند مرد جنگجو دارد و از فرزندان‌ كه‌ به‌ مرحلة‌ قتال‌ رسيده‌ و مي‌توانند جنگ‌ كنند، و نيز از غلامان‌ و مواليان‌ چقدر دارد؟ اين‌ نامه‌ها را بدهيد تا من‌ در آن‌ نظر كنم‌ إن‌ شاءالله‌. أوّلين‌ رئيس‌ قبيله‌اي‌ كه‌ برخاست‌ و اجابت‌ كرد سَعُْ بنُ قَيْس‌ هَمْداني‌ بود و پس‌ از او عَدِيّ بن‌ حَاتَم‌ و حَجُر بن‌ عَديّ و اشراف‌ قبايل‌، و همه‌ تسليم‌ و اطاعت‌ خود را ابراز كردند و لشگري‌ تهيه‌ شد .