‏سرخ پوست، و سياه پوست، و سپيد پوست، و او را به نبوت اختيار كرد و برگزيد، و به رسالت‏خود اختصاص داد.

اولين كسى كه او را تصديق كرد، و به او ايمان آورد پسر عمويش على بن ابيطالب عليه السلام بود.

و ابو طالب: عمويش پيوسته از او دفاع مى‏كرد، و خطرات را از او دور مى‏ساخت، و در حفظ و حراست او كوشا بود، و فاصله و حائل مى‏شد بين كفار قريش كه بخواهند به او آزارى برسانند، و يا بتوانند مانع از دعوت او گردند، و او را گفت كه: رسالت پروردگار خودت را برسان، و به مردم تبليغ كن!

پيغمبر بطور مدام و پيوسته، از ظلم و كين قريش در حفظ و حراست‏بود، تا عمويش ابو طالب رحلت كرد، و پسرش على را امر كرد كه پيامبر را يارى و معاونت و موازرت نمايد، و على پيوسته پيامبر را نصرت و يارى و معاونت مى‏كرد، و جان و نفس خود را در پيشگاه پيغمبر قرار مى‏داد، در هر واقعه هايله، و هر شدت و عسرت، و هر ضيق و تنگى، و هر خوف و هراسى كه پديد مى‏آمد.و اين امر را خداوند اختصاص به على عليه السلام داده بود از ميان جميع طائفه قريش، و بدين موهبت او را در ميان همه عرب و عجم مكرم و گرامى داشته بود.

رسول خدا همه پسران عبد المطلب را جمع كرد، و در ميان آنها ابو طالب و ابو لهب هم بودند.و در آنروز بنى عبد المطلب بالغ بر چهل مرد بودند، آنها را پيغمبر مجتمع نمود، و خادم پيغمبر على بود، و رسول خدا در كنف حفظ و حمايت عمويش ابو طالب بود.

فقال: ايكم ينتدب ان يكون اخى، و وزيرى، و وصيى، و خليفتى فى امتى، و ولى كل مؤمن بعدى؟! فسكت القوم حتى اعادها ثلاثا.

فقال على عليه السلام: انا يا رسول الله صلى الله عليك!

فوضع راسه فى حجره و تفل فى فيه و قال: اللهم املا جوفه علما و فهما و حكما.

ثم قال لابيطالب: يا ابا طالب! اسمع الآن لابنك و اطع فقد جعله الله من نبيه بمنزلة هارون من موسى - الحديث [13].

در «غاية المرام‏» از محمد بن عباس بن ماهيار، در تفسير القرآن فيما نزل فى اهل البيت عليهم السلام با سند متصل خود از محمد بن عبد الله بن ابى رافع كه غلام رسول خدا بوده است، از پدرش، از جدش ابو رافع [14] روايت كرده است كه: رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم جميع بنى عبد المطلب را در شعب گرد آورد، و در آنوقت اولاد عبد المطلب (جد رسول خدا) چهل نفر بودند، و براى آنان پاى گوسفندى را طبخ كرد، و نان را خرد كرده، و آب گوشت را بر روى آن ريخت، و آن ثريد [15] و گوشت را در پيش آنها گذارد.ايشان همگى بخوردند و سير شدند.

و پس از آن قدحى را نزد آنها گذارد، و همگى از آن نوشيدند و سيراب شدند.ابو لهب گفت: سوگند به خدا كه يكنفر از ما اين ظرف طعام را مى‏خورد، و معلوم نيست‏سير شود، و يك كاسه و قدح نبيذ را مى‏آشامد، و سيراب نمى‏شود.و اين ابن ابى كبشه (لقبى است كه ابو لهب، رسول الله را به آن ياد مى‏كرد) همگى ما را در اينجا مجتمع نموده است، و با يك پاى گوسفند و يك قدح ما را سير و سيراب كرده است.اين عمل او نيست مگر جادوئى آشكارا، و سحرى روشن و هويدا.

در اينحال رسول خدا بدين عبارات ايشان را دعوت كرد كه: خداوند تبارك و تعالى مرا امر كرده است كه:

و انذر عشيرتك الاقربين و رهطك المخلصين

«از مقام

و موقف خداوندى، نزديكترين از اقوام و عشيره خود را بيم بده! و طائفه و جمعيت‏با اخلاص خود را بترسان‏»!

و شما طائفه مخلص و عشيره نزديكترين من هستيد! و خداوند هيچ پيغمبرى را برنينگيخته است، مگر آنكه از اهل او براى او برادرى و وارثى و وزيرى، و وصيى معين نموده است.فايكم يقوم يبايعنى انه اخى و وزيرى، و وارثى دون اهلى، و وصيى و خليفتى فى اهلى، و يكون منى بمنزلة هارون من موسى، غير انه لا نبى بعدى؟!

«كدام يك از شما بر مى‏خيزد، كه با من بيعت كند، كه برادر من، و وزير من، و وارث من غير از ساير اهل من، و وصى من، و جانشين من در ميان اهل من بوده باشد، و منزله او نسبت‏به من مثل منزله موسى نسبت‏ به هارون باشد، با اين تفاوت كه پس از من پيغمبرى نخواهد آمد؟!»

تمام آن حضار سخن را بريدند، و از پاسخ پيغمبر اعراض كردند.

پيغمبر فرمود: سوگند به خدا كه قيام كننده به اين دعوت، بايد از ميان شما قيام كند، و گرنه آن قيام كننده، از غير شما انتخاب مى‏شود، و براى شما جز پشيمانى چيزى نخواهد بود.

ابو رافع مى‏گويد: على امير المؤمنين عليه السلام برخاست، در حاليكه همگى به او نظر دوخته بودند، و دعوت او را جواب گفت، و با او در آنچه خواسته بود بيعت كرد.

پيغمبر فرمود: اى على نزديك من بيا! على نزديك آمد.پيغمبر فرمود: دهانت را باز كن! على دهانش را باز كرد.پيغمبر آب دهان خود را در دهان على انداخت، و نيز در پشت‏سرش: بين دو كتف او، و در سينه او ميان دو پستانش، آب دهان انداخت.

ابو لهب به پيغمبر گفت: بد چيزى را به پسر عمويت دادى! او دعوت تو را جواب گفت، و تو دهان او را و چهره او را از بزاق دهانت پر كردى! [16]

پيغمبر فرمود:

بلى! ملاته علما و حكما و فقها [17] و [18].

«آرى من درون او را از دانش، و از قدرت تشخيص بين حق و باطل، و از فقه و درايت پرساختم‏»!

روايات‌ حاكم‌ حَسْكاني‌ دربارۀ حديث‌ عشيره‌ و آيۀ انذار

حاكم حسكانى، از ابو القاسم قرشى، با سند متصل خود، از عبد الله بن عباس از على بن ابيطالب عليه السلام روايت كرده است كه: چون آيه و انذر عشيرتك الاقربين بر رسول خدا فرود آمد، رسول خدا مرا خواند و گفت: اى على! خداوند مرا امر كرده است كه: نزديكترين افراد، از قوم و خويشان خود را بيم دهم، و سينه من از اين خطاب به تنگ آمده است، زيرا كه مى‏دانم اگر آنها را به اين امر انذار كنم، از آنان امور ناگوار و ناپسنديده‏اى را خواهم ديد!

من سكوت كردم تا جبرائيل آمد و گفت: اى محمد! اگر آنچه را به آن مامور شده‏اى انجام ندهى، پروردگارت تو را عذاب مى‏كند، و آنچه را كه براى تو ظاهر شده است‏بجاى آور!

اى على براى ما يك من از طعام تهيه كن! و براى من در آن يك پاى گوسپندى را بگذار، و براى ما يك قدح بزرگى از شير پر كن، و سپس پسران عبد المطلب را جمع كن، تا با آنها سخن گويم، و آنچه را كه به من ابلاغ شده است تبليغ نمايم.و روايت را مى‏رساند تا به آنجا كه مى‏گويد:

فقال: يا بنى عبد المطلب! انى و الله ما اعلم باحد من العرب جاء قومه بافضل مما جئتكم به! انى قد جئتكم بامر الدنيا و الآخرة، و قد امرنى الله ان ادعوكم اليه.

«پس از آن گفت: اى پسران عبد المطلب! سوگند به خداوند كه من سراغ ندارم هيچيك از عرب براى قوم و خويشان خودش چيزى آورده باشد، بهتر از آنچه‏

من براى شما آورده‏ام، من براى شما امر دنيا و آخرت را آورده‏ام، و خداوند مرا امر كرده است كه شما را به سوى آن چيز دعوت كنم‏»!

فايكم يوازرنى على امرى هذا، على ان يكون اخى و وصيى و وليى و خليفتى فيكم؟

«پس كدام يك از شماست كه در اين امر با من معاونت كند؟ و وزير و معين من گردد، بر آنكه برادر من، و وصى من، و ولى من، و خليفه من در ميان شما بوده باشد»؟!

همگى از هيبت و ابهت اين امر، عقب كشيدند و اعراض كردند.

على مى‏گويد: من كه در آنوقت‏سنم از همه كمتر بود، و چشمم گرمتر و داغتر بود، و شكمم بر آمده‏تر بود، و ساقهاى پايم نازكتر بود [19] گفتم: انا يا نبى الله، اكون وزيرك عليه!

«من اى پيغمبر خدا، وزير تو خواهم بود در ابلاغ و تعهد اين امر رسالت تو».

آن جماعت‏برخاستند، و مى‏خنديدند و به ابو طالب مى‏گفتند: قد امرك ان تسمع و تطيع لعلى [20] «تو را محمد امر كرد كه از على اطاعت كنى، و فرمان او را شنوا باشى‏»!

و نيز حاكم حسكانى از ابن فنجويه، با سند متصل خود از براء بن عازب

‏روايت مى‏كند كه: چون آيه: و انذر عشيرتك الاقربين نازل شد، رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم بنى عبد المطلب را گرد آورد، و داستان را بيان مى‏كند، تا آنكه مى‏گويد:

فقال: يا بنى عبد المطلب! انى انا النذير اليكم من الله عز و جل و البشير لما يجى‏ء به احدكم، جئتكم بالدنيا و الآخرة، فاسلموا و اطيعونى تهتدوا!

و من يواخينى [منكم] و يوازرنى، و يكون وليى و وصيى بعدى و خليفتى فى اهلى و يقضى دينى؟!

«پس گفت: اى پسران عبد المطلب! حقا و تحقيقا من از طرف خداوند عز و جل براى بشارت، و براى انذار و بيم دادن به سوى شما آمده‏ام، درباره كارهائى كه شما بجاى مى‏آوريد! من دنيا و آخرت را براى شما آورده‏ام، و بنا بر اين اسلام بياوريد! و از من پيروى كنيد، تا آنكه هدايت‏يابيد!

و كيست از شما كه با من برادرى كند، و وزير من گردد و ولى من، و وصى من بعد از من باشد، و جانشين من در اهل من باشد؟! و دين مرا اداء كند»؟!

همه آن قوم سكوت كردند، و پيغمبر سه بار تكرار كرد، و همه سكوت كردند و على مى‏گويد: من گفتم: من هستم! پيامبر فرمود: تو هستى! آن قوم برخاستند و به ابو طالب گفتند: اينك فرمانبردار پسرت شو! زيرا كه محمد او را امير تو گردانيده است‏» [21].

و عين اين روايت را شيخ طبرسى بدون ذكر سند در تفسير آيه مباركه آورده است، و نيز گويد كه: ثعلبى در تفسير خود اين روايت را ذكر كرده است [22].

هشت‌ روايت‌ از ابن‌ عَساكر دربارۀ آيۀ انذار و حديث‌ عشيره‌

و ابن عساكر دمشقى درباره آيه انذار، و جمع عشيره، و اقامه وزارت على عليه السلام، هشت روايت در جزء اول از مجلد امير المؤمنين عليه السلام از شماره 135 تا شماره 142 آورده است.

روايت 135 را با سند متصل خود از سالم از على بن ابيطالب عليه السلام مى‏آورد، و پس از بيان قضيه، در آخر آن رسول خدا مى‏فرمايد:

من يوازرنى على ما انا عليه و يبايعنى على ان يكون اخى و له الجنة؟

پيامبر فرمود:

«كدام يك از شما وزارت مرا به عهده مى‏گيرد، در اين امورى كه من واجد آنها هستم، و با من بيعت مى‏كند كه برادر من باشد؟ و در اين صورت از براى او بهشت است‏».

من گفتم:

انا يا رسول الله! و انى لاحدثهم سنا و احمشهم ساقا.

آن قوم ساكت‏شدند و سپس گفتند: اى ابو طالب آيا پسرت را نمى‏بينى؟! ابو طالب گفت: او را واگذاريد، چون درباره پسر عمويش از هيچ خيرى دريغ ندارد [23].

روايت 136 را با سند متصل خود، از ربيعة بن ناجذ، از على بن ابيطالب عليه السلام روايت مى‏كند كه، رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم بنى عبد المطلب را طلبيدند، و روايت را با اعجاز در آن مجلس بواسطه سير شدن همگى از بره‏اى، و سيراب شدن همگى از قدح، و كم نشدن از آن بره و قدح بيان مى‏كند، و سپس پيغمبر مى‏فرمايد:

يا بنى المطلب! انى بعثت اليكم خاصة و الى الناس عامة، و قد رايتم من هذه الآية ما رايتم! فايكم يتابعنى على ان يكون اخى و صاحبى؟!

«اى پسران مطلب! حقا من به سوى شما بالخصوص، و به سوى مردم عموما مبعوث شده‏ام! و شما در اين مجلس معجزه را كه ديديد، ديديد! پس كدام يك از شما از من متابعت مى‏كند، بر اينكه برادر من باشد، و مصاحب من باشد»؟! على عليه السلام مى‏گويد: يك نفر برنخاست، و من برخاستم، و از همه آنها كوچكتر

بودم.رسول خدا فرمود: بنشين! و رسول خدا سه بار به همين منوال دعوت خود را تجديد كرد، و من در هر بار در برابر او برمى‏خاستم، و به من مى‏گفت: بنشين تا در مرتبه سوم كه برخاستم دست‏خود را براى بيعت‏به دست من زد [24].

روايت 137 را با سند متصل خود از عباد بن عبد الله اسدى از على بن ابيطالب عليه السلام روايت مى‏كند كه: حضرت رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم قريش را جمع كرد و پس از آن گفت:

لا يؤدى احد عنى دينى الا على [25]

«هيچكس دين مرا از ذمه من ادا نمى‏كند مگر على‏».

روايت 138 را با سند متصل ديگرى نيز از عباد بن عبد الله اسدى از على بن ابيطالب عليه السلام روايت مى‏كند كه چون آيه و انذر عشيرتك الاقربين فرود آمد، رسول خدا مردانى را از اهل بيت‏خود، دعوت كرد، و پس از بيان سير شدن و سيراب شدن از يك پاى گوسپند، و يك پيمانه آشاميدنى، به آنها گفت:

على يقضى دينى [26]، و ينجز موعدى [27].

«على است كه دين و ذمه مرا ادا مى‏كند، و به تعهد و پيمان و ميعاد من وفا مى‏نمايد».

روايت 139 را با سند متصل ديگرى از عباد بن عبد الله، از على بن ابيطالب عليه السلام روايت مى‏كند كه: رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم گفت: اى على بنى هاشم را

مجتمع كن، و در سه بار كه من يك صاع از طعام و بره‏اى طبخ مى‏كردم، و يك قدح شير تهيه مى‏كردم، و مى‏خوردند و سير و سيراب مى‏شدند، و در دوبار گفتند: ما مانند امروز چنين سحرى نديده‏ايم! و در مرتبه سوم، رسول خدا به سخن مبادرت كرد، و گفت:

ايكم يقضى دينى و يكون خليفتى و وصيى من بعدى؟!

«كدام يك از شما دين مرا مى‏دهد؟ و جانشين من مى‏باشد؟ و پس از من وصى من مى‏باشد»؟!

عباس ساكت‏شد، و ترسيد كه همه مالش را دين رسول خدا فرا گيرد، و رسول خدا آن سخن را براى آن افراد گرد آمده، اعاده نمود، باز عباس ساكت‏شد، از ترس آنكه دين رسول خدا مالش را فرا گيرد.و حضرت رسول براى بار سوم سخن خود را تكرار كردند، و امير المؤمنين عليه السلام گفتند: من در آنروز از همه آنها زى و هيئتم و ريخت و شمايلم نامناسبتر و بدتر بود:

انى يومئذ احمش الساقين، اعمش العينين ضخم البطن

بودم، و گفتم:

انا يا رسول الله!

«من هستم آن كس اى رسول خدا»!

پيغمبر گفت:

انت‏يا على! انت‏يا على!

«تو هستى اى على! تو هستى اى على‏»! [28]

روايت 140 را با سند متصل خود، از عبد الله بن عباس از على بن ابيطالب عليه السلام روايت مى‏كند.و اين روايت‏بعينها در عبارات همان روايتى است كه اولا ما از حاكم حسكانى ذكر كرده‏ايم [29].

روايت 141 را با سند متصل خود از ابو رافع روايت مى‏كند.و اين روايت‏بعينها همان روايتى است كه ما از «غاية المرام‏» از محمد بن عباس بن ماهيار، از تفسير القرآن فيما نزل فى اهل البيت عليهم السلام آورديم [30].

روايت 142 را با سند متصل خود، از عمر بن على بن عمر بن على بن الحسين بن على بن ابيطالب، از پدرش، از على بن الحسين، از ابو رافع روايت مى‏كند كه او مى‏گفت: بعد از آنكه مردم با ابو بكر بيعت كردند، من پهلوى ابو بكر نشسته بودم، و شنيدم كه او به عباس مى‏گفت:

انشدك الله! هل تعلم ان رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم جمع بنى عبد المطلب و اولادهم، و انت فيهم، و جمعكم دون قريش. فقال: يا بنى عبد المطلب! انه لم يبعث الله نبيا الا جعل له من اهله اخا و وزيرا و وصيا و خليفة فى اهله!

فمن منكم يبايعنى على ان يكون اخى، و وزيرى، و وصيى، و خليفتى فى اهلى؟! فلم يقم منكم احد!

فقال: يا بنى عبد المطلب! كونوا فى الاسلام رؤوسا و لا تكونوا اذنابا.و الله ليقومن قائمكم، او لتكونن فى غيركم ثم لتندمن!

فقام على من بينكم فبايعه على ما شرط له و دعاه اليه.

اتعلم هذا له من رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم؟! قال: نعم [31].

«تو را به خدا سوگند مى‏دهم: آيا مى‏دانى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم پسران عبد المطلب و اولاد آنها را جمع كرد، و تو نيز در ميان ايشان بودى! شما را جمع كرد فقط، و قريش را جمع نكرد، آنگاه گفت:

اى پسران عبد المطلب! خداوند پيغمبرى را برنينگيخته است، مگر آنكه از اهل او براى او برادرى، و وزيرى، و وصيى، و جانشينى در اهل او قرار داده است!

كيست كه از شما با من بيعت كند كه برادر من، و وزير من، و وصى من، و جانشين من در اهل من باشد؟! و هيچكدام از شما برنخاست!

پس از آن گفت: اى پسران عبد المطلب! شما در اين آئين اسلام از سران و پيشوايان باشيد! و از دنباله روندگان نباشيد! سر باشيد، نه دم!

سوگند به خداوند كه بايد اين وزير از ميان شما قيام كند، و گرنه در ميان غير

شما قرار خواهد گرفت! و در اين صورت البته و البته پشيمان خواهيد شد!

در اينحال در ميان شما على برخاست، و بر آنچه پيغمبر با او شرط نموده بود، و او را بدان امور خوانده بود بيعت كرد، و خود را و روح خود را به رسول خدا فروخت.

آيا اين امر را براى او نسبت‏به رسول خدا صلى الله عليه و آله مى‏دانى؟

عباس گفت: آرى.مى‏دانم!

احمد حنبل ‌، حديث‌ عشيره‌ را روايت‌ مي‌كند

و احمد حنبل با سند خود، از منهال از عباد بن عبد الله اسدى، از على بن ابيطالب عليه السلام، روايت مى‏كند كه: چون آيه و انذر عشيرتك الاقربين نازل شد، پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم اهل بيت‏خود را جمع كرد، و سى نفر مجتمع شدند، و خوردند، و بياشاميدند، و پس از آن به آنان گفت:

من يضمن عنى دينى، و مواعيدى، و يكون معى فى الجنة، و يكون خليفتى فى اهلى؟! فقال رجل لم يسمه شريك: يا رسول الله! انت كنت‏بحرا من يقوم بهذا؟!

قال: ثم قال الآخر قال: فعرض ذلك على اهل بيته، فقال على رضى الله عنه: انا [32].

«كيست كه از جانب من متعهد دين و ذمه من گردد؟ و مواعيد و وعده‏هاى مرا ادا كند؟ و با من در بهشت‏باشد؟ و جانشين من در اهل من باشد؟! مردى كه راوى روايت: شريك، نام او را نبرد، گفت: اى رسول خدا! تو همانند دريا مى‏باشى، چه كسى مى‏تواند از عهده دين و مواعيد تو بر آيد؟! گفت، و پس از آن ديگرى گفت، و پيغمبر اين مطلب را بر اهل بينش عرضه داشت، و على عليه السلام گفت: من‏»!

ابن ابى الحديد در «شرح نهج البلاغة‏» در خطبه قاصعه، در ذيل گفتار حضرت:

انا وضعت فى الصغر بكلاكل العرب، و كسرت نواجم قرون ربيعة و مضر [33]

آورده است كه از حضرت جعفر بن محمد الصادق عليه السلام روايت است كه مى‏گفت:

كان على عليه السلام يرى مع رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم قبل الرسالة الضوء و يسمع الصوت، و قال له صلى الله عليه و آله: لو لا انى خاتم الانبياء لكنت‏شريكا فى النبوة! فان لا تكن نبيا فانك وصى نبى و وارثه! بل انت‏سيد الاوصياء و امام الاتقياء!

«حال على عليه السلام قبل از رسالت پيغمبر، چنين بود كه: با رسول خدا صلى الله عليه و آله نور مى‏ديد، و صدا مى‏شنيد.و رسول خدا به او گفت: اگر من خاتم پيامبران نبودم، هر آينه تو با من در نبوت شريك بودى!

و اينك كه پيغمبر نيستى، حقا و تحقيقا تو وصى پيغمبر و وارث پيغمبر هستى! بلكه تو سيد و سالار اوصياى پيامبران، و امام و پيشواى پرهيزگاران و متقيان مى‏باشى‏»!