روايات‌ وارده‌ در پيرامون‌ حديث‌ عشيره‌

و ابن ابى الحديد، پس از اين، از طبرى در تاريخش داستان آيه انذار و حديث عشيره را كه ما در جلد اول در مجلس پنجم «امام شناسى‏» از طبرى، و در اين مجلد در اول روايت‏حاكم حسكانى آورديم مفصلا ذكر مى‏كند، كه در آن تصريح است‏به اينكه پيامبر گفت: هذا اخى و وصيى و خليفتى فيكم فاسمعوا له و اطيعوا!

و سپس مى‏گويد: آنچه از كتاب و سنت، دلالت‏بر وزارت على از ناحيه رسول خدا دارد، گفتار خداوند تعالى است: و اجعل لى وزيرا من اهلى هارون اخى، اشدد به ازرى و اشركه فى امرى «قرار بده اى خداوند براى من وزيرى را از اهل من! هارون را كه برادر من است! پشت مرا به او استوار كن! و در امر نبوت و رسالت او را با من شريك گردان‏».

و پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم در خبرى كه در روايت آن، جميع فرق اسلام اجماع نموده‏اند، گفته است:

انت منى بمنزلة هارون من موسى الا انه لا نبى بعدى

«منزله تو با من، همانند منزله هارون است‏با موسى، مگر اينكه بعد از من پيغمبرى نخواهد بود».

و عليهذا پيغمبر براى على جميع مراتب و مقامات هارون را نسبت‏به موسى اثبات كرده است.و بنا بر اين على عليه السلام وزير و رسول خدا است، و استوار كننده پشت او، و اگر رسول خدا خاتم پيغمبران نبود، حقا على با او در امر نبوت شريك بود.

و ابو جعفر طبرى همچنين در تاريخ خود روايت كرده است كه: مردى به على عليه السلام گفت:

يا امير المؤمنين! بم ورثت ابن عمك دونك عمك؟!

«به چه علت تو، از پسر عموى خودت ارث بردى، نه از عمويت؟! اى امير مؤمنان‏»؟!

حضرت سه بار گفت: هاؤم بگيريد از من اين مطلب را! بگيريد از من اين مطلب را! بگيريد از من اين مطلب را! تا آنكه مردم سرها و گردنهاى خود را بالا كشيدند، و گوشهاى خود را آزاد ساختند، و سپس گفت:

رسول خدا بنو عبد المطلب را در مكه جمع نمود، و ايشان اقوام پيغمبر بودند، و هر يك از آنان خوراكش بقدر يك جذعة، و شرابش بقدر يك فرق بود [1] و براى آنان يك مد از طعام آماده كرد، همه خوردند و سير و سيراب شدند، و طعام همينطور بحال خود باقى بود، گويا كسى به آن دست نبرده است.و سپس يك غمر [2] آشاميدنى خواست.و همه آشاميدند و سيراب شدند، و آن آشاميدنى نيز همينطور بحال خود باقى بود، گويا از آن نوشيده نشده است، و سپس گفت:

يا بنى عبد المطلب! انى بعثت اليكم خاصة، و الى الناس عامة، فايكم يبايعنى على ان يكون اخى و صاحبى و وارثى؟!

و هيچكس براى اجابت دعوت رسول خدا از

جاى برنخاست، و من برخاستم و سن من از همه كمتر بود.پيامبر گفت: بنشين.تا سه بار پيامبر دعوت خود را تكرار كرد، و در هر بار من برخاستم، و پيامبر گفت: بنشين.در مرتبه سوم پيامبر دست‏خود را بر دست من زد، و در اينحال بدينجهت من از پسر عموى خودم ارث بردم نه از عموى خودم [3].

و ملعلي‌ متّقي‌، از ابن‌ مَرْدَوَيْه‌، دربارۀ تفسير آيۀ انذار، داستان‌ دعوت‌ بني‌ عبدالمطّلب‌ را روايت‌ مي‌كند تا آنكه‌ مي‌گويد: ثُمَّ قَالَ لَهُمْ ـ وَ مَدَّيَدَهُ ـ مَن‌ يُبَايِعُنِي‌ عَلَي‌ أ'نْ يَكُونَ أخِي‌، وَ صَاحِبِي‌، وَ وَليِّكُمْ مِن‌ بَعْدِي‌؟!

«سپس‌ پيغمبر در حاليكه‌ دست‌ خود را براي‌ پذيرش‌ بيعت‌ دراز كرده‌ بود؛ گفت‌: كيست‌ با من‌ بيعت‌ كند، بر آنكه‌ برادر من‌ باشد؟ و مصاحب‌ و رفيق‌ و جليس‌ من‌ باشد؟ و وليّ و صاحب‌ اختيار شما پس‌ از من‌ بوده‌ باشد؟» علي‌ عليه‌ السّلام‌ گويد: من‌ كه‌ در آن‌ روز از همه‌ خُردتر بودم‌؛ و شكمم‌ بزرگتر بود، دست‌ خود را دراز كردم‌ و گفتم‌: أَنَا أُبايِعُكَ! منم‌ كه‌ با تو بيعت‌ كنم‌!

و رسول‌ خدا بر اين‌ شروط‌ با من‌ بعيت‌ كرد؛ و آن‌ طعام‌ را در آن‌ روز من‌ فراهم‌ ساختم‌.[4]

در اين‌ حديث‌ گرچه‌ لفظ‌ خَليفتي‌ نيامده‌ است‌ وليكن‌ لفظ‌ وَ وَليَّكُم‌ مِن‌ بَعْدِي‌ وارد است‌؛ و بدون‌ شكّ در اينجا مراد از ولايت‌، منصب‌ امامت‌ و خلافت‌ است‌ اوّلاً به‌ قرينۀ تشكيل‌ آن‌ مجلس‌، و حضور أعمام‌ و بني‌ عبدالمطّلب‌، و آن‌ دعوت‌ پيامبر؛ زيرا كه‌ غير از اين‌ معني‌ معنائي‌ ديگر در اينجا مناسبت‌ ندارد؛ و ثانياً به‌ قرينۀ قيد مِن‌ بَعْدِي‌ . زيرا امامت‌ و خلافت‌ حضرت‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ پس‌ از رسولِ خداست‌؛ و امّا ساير اقسام‌ و معاني‌ ولايت‌، انحصاري‌ به‌ بعد از رحلت‌

من‌ مي‌خواهم‌ هشام‌ بن‌ حكم‌ را به‌ اعتراف‌ وادارم‌ كه‌ علي‌ ظالم‌ بوده‌ است‌. هارون‌ گفت‌: اگر چنين‌ بكني‌ فلانقدر و فلانقدر جايزه‌ داري‌! و امر كرد تا هشام‌ را احضار كردند و چون‌ حاضر شد متكلّم‌ به‌ هشام‌ گفت‌: يا أبا محمّد امّت‌ اسلام‌ جميعاً اتّفاق‌ دارند بر اينكه‌ عليّ با عبّاس‌ دربارۀ بُرد و يا ردائ و شمشير و اسب‌ پيغمبر نزاع‌ كردند. هشام‌ گفت‌: آري‌! متكلّم‌ گفت‌: كدام‌ يكا ز آن‌ دو نفر به‌ ديگري‌ ظلم‌ كرد؟ هشام‌ از هارون‌ ترسيد (زيرا عبّاس‌ جدّ هارون‌ است‌) و گفت‌: هيچكدام‌ از آن‌ دو نفر ظالم‌ نبوده‌اند. متكلّم‌ گفت‌: آيا معقول‌ است‌ دو نفر دربارۀ چيزي‌ دعوا كنند و حق‌ با هر دو باشد؟! هشام‌ گفت‌: آري‌! آن‌ دو نفر فرشته‌اي‌ كه‌ نزد حضرت‌ داود پيغمبر آمدند و دربارۀ آن‌ نعجه‌ها نزع‌ داشتند؛ هيچكدام‌ از آنها ظالم‌ نبودند و بلكه‌ مقصودشان‌ از اين‌ دعوا آگاه‌ كردن‌ داود بود بر حكمي‌ كه‌ كرده‌ بود؛ همچنين‌ علي‌ و عباس‌ دربارۀ ميراث‌ رسول‌ الله‌ در نزد ابوبكر به‌ تخاصم‌ رفتند و محاكمه‌ كردند براي‌ آنكه‌ به‌ او ظلم‌ او را بفهمانند.[7]

تحريف‌ و اسقاط‌ علماي‌ عامّه‌، مناصب‌ عليّ را در روز عشيره‌

باري‌ عامّه‌ و متصلّبان‌ آنها در إخفاء حقايق‌، و اظهار أباطيل‌، تا توانسته‌اند اين‌ حديث‌ مبارك‌ را كه‌ نَصِّ صريح‌ بر امامت‌ و خلافت‌ بلا فصل‌ أميرالمؤمنان‌ عليه‌ السّلام‌ تقطيع‌ نموده‌ و در كتب‌ خود بعضي‌ از فقرات‌ آنرا آورده‌اند؛ و از ذكر بعضي‌ از فقرات‌ آن‌ إبا كرده‌اند.

ما در درس‌ پنجم‌ از جلد اوّل‌ «امام‌ شناسي‌» ذكر كرديم‌ كه‌ حَلَبي‌ در سيرۀ خود كه‌ اين‌ حديث‌ را روايت‌ مي‌كند تا اينجا مي‌رساند كه‌: قالَ عَلِيُّ: أنَا يَا رَسُولَ اللهِ؛ وَ أنَا أحْدَثْهُم‌ سِنّا وَ سَكَتَ القَوْمُ.

و در سؤال‌ پيغمبر، و جواب‌ آن‌ راجع‌ به‌ مقاماتأميرالمؤمنين‌ چيزي‌ نمي‌گويد: و كلمۀ: عَلَي‌ أن‌ يَكُونَ أخِي‌ وَ وَصِيَّتِي‌ وَ خَلِيفَتِي‌ مِن‌ بَعْدِي‌ ؛ و همچنين‌ پاسخ‌ آن‌ حضرت‌ را كه‌: فَأنتَ اَخِي‌ وَ وَصِيَّتِي‌ وَ خَلِيفَتِي‌ مِن‌ بَعْدِي‌ را حذف‌ كرده‌ است‌ و رسوائي‌ و فضيحت‌ را به‌ آنجا رسانيده‌ كه‌ گفته‌ است‌: بعضي‌ كلمۀ أخِي‌ و وَصِيِّي‌، وَ وَارِثِي‌، وَ وَزيري‌ وَ خَلِيفَتِي‌ مِن‌ بَعْدِي‌ را اضافه‌ كرده‌اند.[8]

و طبري‌ در تاريخ‌ خود با آنكه‌ جملۀ وَصِيِّي‌ وَ خَلِيفَتِي‌ فيكُم‌ را ذكر كرده‌ است‌[9] ولي‌ در تفسير خود اين‌ روايت‌ را بعينها از جهت‌ سند و متن‌ آورده‌ است‌؛ و تمام‌ قصّه‌ را مفصّلاً ذكر كرده‌ است‌، مگر آنكه‌ بجاي‌ لفظ‌ وَصِيّي‌ وَ خَلِيفَتِي‌ فيكُمْ، لفظ‌ كَذَا و كَذَا گذارده‌ است‌[10] و بدينصورت‌ حديث‌ را مسخ‌ كرده‌ است‌.

و عبارت‌ او اينطور است‌: قَالَ: فَأيُّكُمْ يُوَازِرُني‌ عَلَي‌ هَذَا الامْرِ عَلَي‌ أَن‌ يَكُونَ أخِي‌ وَ كَذَا وَ كَذَا. و در كلام‌ أخير رسول‌ الله‌ نيز گفته‌ است‌: ثُمَّ قَالَ: إنَّ هَذَا آخِي‌ وَ كَذَا وَ كَذَا.

و به‌ پيروي‌ از اين‌ جنايت‌ و خيانت‌، ابن‌ كثير دمشقي‌ در «البداية‌ والنّهاية‌»[11] و همچنين‌ در تفسير خود[12] بجاي‌ آن‌ دو كلمۀ وَصِيّي‌ وَ خَلِيفَتِي‌ فِيكُم‌ لفظ‌ كَذَا وَ كَذَا آورده‌ است‌.

ملاحظه‌ كنيد كه‌ اين‌ أعلام‌ تاريخ‌، و حديث‌ و تفسير، با اين‌ دزدي‌هاي‌ آشكارا، چه‌ جنايتي‌ را به‌ نسل‌ بشر و أعقاب‌ و أخلاف‌ آنها وارد مي‌كنند؟ و چگونه‌ چهرۀ حقيقت‌ را مي‌پوشانند؟ و با ننگ‌ و تزوير؛ و با خدعه‌ و حيله‌؛ مي‌خواهند مذهبي‌ ساختگي‌ در برابر مذهب‌ اهل‌ بيت‌ سرپا دارند.

و جنايات‌ محمّد حُسَين‌ هَيْكَل‌: وزير فرهنگ‌ اسبق‌ مصر و سردبير مجلّة‌ الاهرام‌، را نيز در طبع‌ اوّل‌ مجلّد كتاب‌ حَيَات‌ مُحَمَّد؛ و نيز در طبع‌ ثاني‌ آن‌ ديديم‌.[13]

و از اينجا بدست‌ مي‌آوريم‌ كه‌ اهل‌ تسنن‌ كه‌ به‌ خلفاي‌ جور اعتقاد دارند،

الحسين‌، از پدرش‌ علي‌ بن‌ الحسين‌ عليه‌ السّلام‌ روايت‌ مي‌كند كه‌ گفت‌: مروان‌ بن‌ حكم‌ به‌ من‌ گفت‌:

مَا كَانَ فِي‌ القَوْمِ أدفَعُ عَن‌ صَاحِبَنا مِن‌ صَاحِبِكُم‌! قُلتُ: فَمَا بَالُكُم‌ تَسُبُّونَهُ عَلَي‌ المَنَابِرِ؟ قَالَ: إنَّهُ ليَسْتَقِيمُ لَنَا الامْرُ إلبِذَلِكَ.[20]

خود را به‌ آنها برسانند. و اگر هر آينه‌ آنها همچون‌ كعبه‌ وقبلۀ منصوب‌، در شهرت‌ و معروفيّت‌ نبودند؛ و همچون‌ سنّت‌هاي‌ محفوظ‌ در بسياري‌ و كثرت‌ نبودند؛ براي‌ ما در تمام‌ مدّت‌ دهر و روزگار، يك‌ حرف‌، و يك‌ كلام‌ از آنها به‌ ما نمي‌رسيد. زيرا كه‌ جريان‌ همانطور بود كه‌ ما براي‌ شما توصيف‌ كرديم‌.[23]

باري‌ ما سخن‌ را قدري‌ در قوّۀ جبريّۀ حكّام‌ جور كه‌ توسّط‌ علماء و خطباء بر مردم‌ تحميل‌ مي‌شد؛ در تحريف‌ فضائل‌ و مناقب‌ حضرت‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ افضل‌ صلوات‌ المصّلين‌ توسعه‌ داديم‌ ما بر مطالعه‌ كنندگان‌ علوم‌ و معارف‌ اسلام‌ و پويندگان‌ سبل‌ سلام‌ روشن‌ شود كه‌ تا چه‌ مرحله‌اي‌ در إخفاء اسم‌ و رسم‌ آن‌ حضرت‌ مساعي‌ قهريّه‌ به‌ عمل‌ آورده‌اند؛ تا جائي‌ كه‌ علاوه‌ بر محو فضائل‌ و مناقب‌ أميرالمؤمنين‌ و أهل‌ البيت‌ عليهم‌ السّلام‌ بجاي‌ آنها براي‌ أبوبكر وعُمَر و عثمان‌ و معاويه‌ فضائلي‌ جعل‌ كردند؛ و خطبا بر فراز منبرها در جمعه‌ها و أعياد مي‌خواندند؛ و اذهان‌ و افكار را از ادراك‌ حقايق‌ شستشو مي‌دادند.

حال‌ برويم‌ بر سر مسألۀ وزارت‌ و ولايت‌ و خلافت‌ آن‌ حضرت‌ كه‌ از آيۀ شريفه‌ استفاده‌ شده‌ است‌:

روايات‌ وارده‌ در تطبيق‌ آيۀ : وَاجْعَلْ لِي‌ وَزِيرًا مِنْ أَهْلِي‌

حاكم‌ حَسكاني‌ در كتاب‌ نفيس‌ مناقب‌ خود: «شواهد التنزيل‌» در تحت‌ عنوان‌ آنچه‌ راجع‌ به‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ در آيۀ وَاجْعَلْ لِي‌ وَزِيرًا مِن‌ أهْلِي‌ هَارُونَ أَخِي‌ أُشْدُدْ بِهِ أزْرِي‌ وَ أَشْرِكْهُ فِي‌ أَمْرِي‌ نازل‌ شده‌ است‌ هشت‌ روايت‌ ذكر كرده‌ است‌ كه‌ ما در اينجا بعضي‌ از آنها را مي‌آوريم‌؛

موسي‌ از پروردگار خود خواست‌ تا از اهل‌ او، هارون‌ را براي‌ او وزير كند. و من‌ از خدا مي‌خواهم‌ كه‌ براي‌ من‌ از اهل‌ خودم‌، علي‌ برادر مرا وزير من‌ گرداند؛ تا بواسطۀ او پشتم‌ را محكم‌ كنم‌؛ و او را در امر خودم‌ شريك‌ گردانم‌.»

و با سند ديگر متّصل‌ خود، از أسماء بنت‌ عُمَيْس‌ روايت‌ كرده‌ است‌ كه‌ مي‌گفت‌: شنيدم‌ كه‌ رسول‌ خدا صلّي‌ الله‌ عليه‌ واله‌ وسلّم‌ مي‌گفت‌: اللهُمَّ إنِّي‌ أقُولُ كَما قَالَ اَخِي‌ مُوسَي‌: اللهُمَّ اجْعَلْ لِي‌ وَزيراً مِن‌ أهْلِي‌ عَلِيّاً أخِي‌ اُشْدُدْ بِهِ أزْرِي‌ وَ أشْرِكْهُ فِي‌ أمْرِي‌ كَي‌ نُسَّبّـحَكَ كَثِيراً وَ نَذْكُرْكَ كَثراً إنَّكَ كنتَ بنَا بَصِيراً.[25]

و با سند متّصل‌ خود از أنس‌ بن‌ مالك‌ روايت‌ كرده‌ است‌ كه‌ پيغمبر صلّي‌ الله‌ عليه‌ وآله‌ وسلّم‌ گفته‌اند: إنَّ أخِي‌، وَ وَزيري‌، و خَلِيفَتِي‌ فِي‌ أهْلِي‌، وَ خَيْرَ مَن‌ أترُكُ بَعْدِي‌، يَقْضِي‌ دَيْنِي‌ وَ يُنْجِزُ مَوْعُودِي‌ عَلِيُّ بنُ أبِيطالبٍ.[27]

داده‌ شد![28]

پيغمبر گفت‌: اي‌ أبوالحسن‌ دستت‌ را به‌ سوي‌ آسمان‌ بلند كن‌! و از خدا بخواه‌ و از او سوال‌ كن‌؛ و درخواست‌ بنما؛ به‌ تو مرحمت‌ مي‌كند!

علي‌ دست‌ خود را به‌ سوي‌ آسمان‌ بلند كرد و مي‌گفت‌: اللهُمَّ اجْعَلْ لِي‌ عِندَكَ عَهْداً وَاجْعَل‌ لِي‌ عِندَكَ وُدّاً . «بار پروردگارا براي‌ من‌ در نزد خودت‌ پيمان‌ و عهدي‌ قرار بده‌! و براي‌ من‌ در نزد خودت‌، مَوَدَّت‌ و محبّتي‌ مقرّر فرما!»

در اين‌ حال‌ خداوند بر پيامبرش‌ اين‌ آيه‌ را نازل‌ فرمود:

اِنَّ الَّذِينَ ءَامَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّـٰلِحَـٰتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَـٰنُ وُدّاً».[29]

«آنانكه‌ ايمان‌ آورده‌اند، و أعمال‌ صالحه‌ انجام‌ داده‌، البتّه‌ خداوند براي‌ آنها مودّت‌ و محبّتي‌ قرار مي‌دهد.»

پيغمبر صلّي‌ الله‌ عليه‌ وآله‌ وسلّم‌ اين‌ آيه‌ را براي‌ اصحاب‌ خود تلاوت‌ نمود. اصحاب‌ سخت‌ متعجّب‌ شدند پيامبر فرمود: از چه‌ تعجّب‌ مي‌كنيد؟! قرآن‌ بر چهار ربع‌ نازل‌ شده‌ است‌: رُبع‌ آن‌ دربارۀ ما اهل‌ بيت‌ بخصوص‌ است‌ (و ربعي‌ از آن‌ درباۀ دشمنان‌ ما) و رُبعي‌ حلال‌ و حرام‌ است‌؛ و ربعي‌ فرائض‌ و احكام‌ وَاللهُ أنزَلَ فِي‌ عَلِيٍّ كَرَائِمَ القُرآنِ.[30] «و خداوند راجع‌ به‌ علي‌ آيات‌ كريمه‌ و شريفه‌ كه‌ دلالت‌ بر بزرگواري‌ و علوّ رتبت‌ او مي‌كند نازل‌ كرده‌ است‌».

لَكِنَّهُ لَيْسَ نَبِيُّ بَعْدِي         ‌ فَأنتَ خَيْرُ العَالَمِينَ عِندِي‌3[31]

1 ـ پيغمبر پيوسته‌ مي‌گفت‌: و كلام‌ خوب‌ و گفتار خير و پسنديده‌، آنست‌ كه‌ رسول‌ خدا بدان‌ لب‌ گشايد.

2 ـ حقّاً و تحقيقاً نسبت‌ تو با من‌، اي‌ برادر من‌؛ و اي‌ علي‌، همانند نسبت‌ موسي‌ و هارون‌ پيغمبر است‌.

3 ـ ليكن‌ پيغمبري‌ پس‌ از من‌ نيست‌. و عليهذا تو در نزد من‌ بهترين‌ عالميان‌ مي‌باشي‌!

ابن‌ مَكّي‌ گويد:

ألَمْ تَعْلَمُوا أنَّ النَّبِيَّ مُحَمَّداً         بِحَيْدَرَةٍ أوْصَي‌ وَ لَم‌ يَسْكُنِ الرَّمْسَا1

وَ قَالَ لَهُمْ وَ القَوْمُ فِي‌ خُمِّ حُصَّراً         وَ يَتلُوا الَّذِي‌ فِيهِ وَ قَدْ هَمَسُوا هَمساً2

عَلِيُّ كَزِرِّي‌ مِنقَمِيصِي‌ وَ إنَّهُ         نَصِير وَ مِنِّي‌ مِثلُ هَارُونَ مِن‌ مُوسَي[32]‌3

1 ـ آيا نمي‌دانيد كه‌: پيامبر محمد هنوز در زير زمين‌ سكونت‌ نگزيده‌ بودكه‌ حيدر را وصيّ خود كرد؟!

2 ـ و به‌ آنها گفت‌: آنچه‌ را كه‌ دربارۀ علي‌ نازل‌ شده‌ بود؛ و آن‌ قوم‌ در خمّ سينه‌هايشان‌ به‌ تنگ‌ آمده‌ بود؛ و با يكديگر به‌ آهستگي‌ سخن‌ مي‌گفتند و به‌ وساوس‌ شيطاني‌ مبتلا گشته‌ بودند.

3 ـ كه‌ نسبت‌ علي‌ با من‌ همانند تكمه‌ است‌ با پيراهن‌ من‌؛ و اوست‌ ياور و نصير من‌ و نسبت‌ او با من‌ همانند نسبت‌ هارون‌ است‌ به‌ موسي‌.