داستان‌ أبوجُلاس‌ منافق‌ و توبۀ مَخْشِيِّ بنِ حُمَيِّر

گويند: عُمَيْر كه‌ پسر زن‌ِ جُلاس‌ بود، چون‌ از مؤمنين‌ به‌ رسول‌ خدا بود؛ وقتي‌ كه‌جُلاس‌ گفت‌: بنابراين‌ ما از خر پست‌تريم‌، سخن‌ جُلاس‌ را ردّ كرد؛ و گفت‌: بنابراين‌ تواز حمار پست‌تري‌! و رسول‌ خدا صادق‌ است‌ و تو كاذب‌ هستي‌!

جُلَاس‌ در عهد جاهليّت‌ براي‌ بعضي‌ از قوم‌ و خويشان‌ خود، ديه‌اي‌ را برذمّۀ خودداشت‌، كه‌ چون‌ محتاج‌ بود، قدرت‌ بر پرداخت‌ آنرا نداشت‌. چون‌ رسول‌ خدا صلّي‌ اللهعليه‌ و آله‌ وسلّم‌ به‌ مدينه‌ آمدند؛ آن‌ مقدار ديه‌ را از رسول‌ خدا گرفت‌؛ و از احتياج‌بيرون‌ آمد؛ و دَيْن‌ خود را اداء كرد.

و اينك‌ جُلاس‌ نزد رسول‌ خدا آمد، و سوگند ياد كرد كه‌: هيچيك‌ از آن‌ سخنان‌كفرآميز را نگفته‌ است‌. خداوند بر پيغمبرش‌ اين‌ آيه‌ را فرستاد:

يَحْلِفُون‌َ بِالله‌ِ مَاقَالُوا وَلَقَدْ قَالُوا كَلِمَة‌َ الْكُفْرِ و كَفَرُوا بَعْدَ اسلامهِم‌ْ وَهَمُّوا بِمَالَم‌ْ ـ يَنَالُوا وَمَانَقَمُوا إلَّا أن‌ْ أغْنَاهُم‌ُ اللهُ وَرَسُولُه‌ُ مِن‌ْ فَضْلِه‌ِ فَإن‌ْ يَتُوبُوايَك‌ُ خَيْراً لَهُم‌ْ وَإن‌ْ يَتَوَلَّوْا يُعَذِّبْهُم‌ُ اللهُعَذَاباً ألِيماً فِي‌ الدُّنْيَا وَ الآخِرَة‌ِ وَ مَالَهُم‌ْ فِي‌ الارْض‌ِ مِن‌ْ وَلِي‌ٍّ وَلَانَصِيرٍ.[1]و[2]

از أموال‌ واثقال‌ به‌ تو داده‌ام‌؛ براي‌ تو نمي‌گذارم‌؛ همه‌ را از تو مي‌ستانم‌؛ و حتّي‌ دو لباسي‌ كه‌ در تن‌داري‌ بيرون‌ مي‌كنم‌.

عبدالله كه‌ در آن‌ زمان‌ نامش‌ عَبْدُالْعُزَّي‌ بود؛ به‌ عمو گفت‌: سوگند به‌ خدا من‌مسلمانم‌؛ و از محمّد پيروي‌ مي‌كنم‌؛ و از پرستش‌ سنگ‌ و بت‌ دست‌ شسته‌ام‌؛ و اينست‌أموال‌ من‌ كه‌ در دست‌ من‌ است‌؛ بگير آنها را!

عمو آنچه‌ را كه‌ به‌ عبدالله داده‌ بود؛ از او باز گرفت‌؛ و حتّي‌ ازاري‌ را كه‌ بر كمرمي‌بست‌؛ نيز از او باز ستاند.

عبدالله به‌ نزد مادرش‌ آمد و او بِجَادي‌ را كه‌ براي‌ خودش‌ بود به‌ دو نيمه‌ كرد (بِجَادكسائي‌ را گويند كه‌ داراي‌ خطوط‌ است‌) [7] نيمي‌ از آن‌ را به‌ عنوان‌ اءزار (شلوار) به‌ كمربست‌؛ و نيم‌ ديگر را رِداي‌ خود قرار داده‌ بر دوش‌ گرفت‌؛ و از قبيلۀ خود به‌ سوي‌ مدينه‌آمد؛ و رسول‌ خدا در آن‌ روز وَرقَان‌ (كوهي‌ است‌ در أطراف‌ مدينه‌) بودند.

حضرت‌ فرمود: او را به‌ حال‌ خود واگذار، اي‌ عمر! زيرا او به‌ عنوان‌ هجرت‌ به‌ سوي‌خدا و رسول‌ خدا از خانه‌ و آشيانۀ خود بيرون‌ آمده‌ است‌!

در اين‌ موقع‌ كه‌ مردم‌ براي‌ تبوك‌ مجهّز شده‌ بودند؛ و آمادۀ خروج‌ بودند؛ به‌ حضورآن‌ سرور آمده‌ و عرض‌ كرد: اي‌ رسول‌ خدا! دعا كن‌ خداوند شهادت‌ را به‌ من‌ نصيب‌كند!

حضرت‌ فرمودند: لِحاءِ [8]سَمُرَه‌اي‌ را براي‌ من‌ بياور! (پوست‌ درخت‌ سَمُره‌) و اوبراي‌ رسول‌ خدا پوست‌ آن‌ درخت‌ را آورد؛ و آنرا بر بازوي‌ او بستند و عرض‌ كردند:اَللَّهُم‌َّ إنَّي‌ اُحَرِّم‌ُ دَمَه‌ُ عَلَي‌ الْكُفَّارِ! (با پروردگارا من‌ خود اين‌ مرد را بر كفّار حرام‌ كردم‌!) واو عرض‌ كرد: اي‌ رسول‌ خدا، من‌ اين‌ مطلب‌ را نخواسته‌ بودم‌! رسول‌ خدا گفتند: اي ‌ذُوالْبِجَادَيْن‌! اگر تو براي‌ جنگ‌ في‌ سبيل‌ الله از خانه‌ات‌ بيرون‌ روي‌؛ و تب‌ تو را بگيرد؛ واز آن‌ بميري‌؛ تو در راه‌ خدا شهيدي‌! و اگر مركبت‌ تو را به‌ زمين‌ زند و بميري‌؛ شهيدي‌!

و عَبْدُاللهِ بْن‌ مَسْعُود گفت‌: اي‌ كاش‌ من‌ صاحب‌ اين‌ قبر بودم‌.[9]

رسول‌ خدا صلّي‌ الله عليه‌ و آله‌ وسلّم‌ بيست‌ شب‌ در تبوك‌ ماندند و نماز خود راشكسته‌ مي‌خواندند و هرقل‌ در آن‌ وقت‌ در حِمْص‌ بود.[10]

مردي‌ از قبيلۀ بني‌ سَعْدُبْن‌ُ هُذَيْم‌ مي‌گويد: در وقتي‌ كه‌ رسول‌ خدا صلّي‌ الله عليه‌ و آله‌وسلّم‌ در تبوك‌ اءقامت‌ داشتند؛ روزي‌ من‌ به‌ محضر او رسيدم‌؛ و در حضور او شش‌ نفربودند كه‌ با آنحضرت‌ هفت‌ نفر مي‌شد. ايستادم‌ و سلام‌ كردم‌.

حضرت‌ فرمود: بنشين‌! عرض‌ كردم‌: أشْهَدُ أن‌ْ لَا إلَه‌َ إلَّا اللهُ؛ وَأنَّك‌َ رَسُول‌ُ اللهِ فرمودند:أفْلَح‌َ وَجْهُك‌َ (وِجهۀ حقيقتت‌ پيروز و مظفّر شد). آنگاه‌ فرمود: اي‌ بلال‌، طعام‌ بياور! بلال‌سفره‌اي‌ از چرم‌ گسترد؛ و شروع‌ كرد از حَمِيت‌ [11] كه‌ با او بود، در چند بار خرمائي‌ را كه‌ باروغن‌ و كشك‌ آميخته‌ بودند؛ با دست‌ خود بيرون‌ كشيد. در آنحال‌ رسول‌ خدا گفتند:بخوريد! ما همگي‌ خورديم‌ و سير شديم‌. من‌ گفتم‌: اي‌ رسول‌ خدا اين‌ مقدار غذا تنهابراي‌ من‌ كافي‌ بود!

رسول‌ خدا صلّي‌ الله عليه‌ و آله‌ وسلّم‌ گفتند: الْكَافِرُ يَأْ كُل‌ُ فِي‌ سَبْعَة‌ِ أمْعَاءٍ [12]؛ وَ الْمُؤمِن ‌ُيَأكُل‌ُ فِي‌ مِعي‌ً وَاحِدٍ (كافر با هفت‌ روده‌ غذا مي‌خورد؛ و مؤمن‌ از يك‌ روده‌). فردا صبح‌چاشتگاه‌، در وقت‌ خوردن‌ چاشت‌، براي‌ آنكه‌ يقين‌ من‌ به‌ اسلام زياد شود، نيز به‌حضورش‌ رسيدم‌؛ و در آنوقت‌ ده‌ نفر با او بودند، فرمود: اي‌ بلال‌! ما را طعام‌ بده‌! بلال‌ ازكيسۀ چرمي‌، با دست‌ خود خرما بيرون‌ مي‌كرد؛ و مُشت‌ مُشت‌ مي‌داد. رسول‌ خدا به‌ اوگفتند: أخْرِج‌ْ وَلَا تَخَف‌ْ مِن‌ْ ذِي‌ الْعَرْش‌ِ اءقْتَاراً (بيرون‌ بياور؛ و از خداوند صاحب‌ عرش‌مترس‌ كه‌ سهميّه‌ و روزي‌ ما كم‌ شود!) بلال‌ آن‌ كيسۀ چرمي‌ را آورد؛ و خالي‌ كرد؛ و آن‌مقداري‌ كه‌ من‌ تخمين‌ زدم‌، دو مُدّ بود (دو

چهار يك‌ از من‌، تقريباً يك‌ كيلو و نيم‌ گرم‌)رسول‌ خدا دست‌ خود را به‌ سوي‌ خرما گذاشته‌ و گفتند: كُلُوا بِاسْم‌ِ اللهِ! (بخوريد با نام‌خدا) همۀ آنها خوردند؛ و من‌ هم‌ با آنها خوردم‌. و آن‌ نيز فقط‌ به‌ قدر خوراك‌ من‌ بود. من‌به‌ أنداره‌اي‌ از آن‌ خوردم‌ كه‌ ديگر جاي‌ خوردن‌ نداشتم‌. و بعد از صرف‌ آن‌ خرماها، درروي‌ آن‌ سفرۀ چرمين‌ به‌ همانقدري‌ كه‌ بلال‌ خرما ريخته‌ بود، باقي‌ بود؛ گويا يك‌ خرمااز آن‌ نخورده‌ايم‌.

و من‌ فرداي‌ آنروز نيز به‌ نزد رسول‌ خدا رفتم‌؛ و چندين‌ نفر آمده‌ بودند كه‌ مقدار آنان‌ده‌ تن‌ و يا بيشتر از ده‌ تن‌ بود، يكتن‌ يا دو تن‌. رسول‌ خدا گفتند: يَا بَلَال‌ُ أطْمِعْنَا. بلال‌همان‌ كيسه‌ را بخصوصه‌ آورد؛ و من‌ آن‌ كيسه‌ را مي‌شناختم‌؛ و آنرا سرازير كرد. رسول‌خدا دست‌ در آن‌ نهاده‌ و گفتند: كُلُوابِاسْم‌ِ اللهِ.

چنين‌ اءراده‌اي‌نداشته‌ است‌.

در اين‌ حال‌ رسول‌ خدا صلّي‌ الله عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ با أصحاب‌ خود مشورت‌ كرد كه‌:آيا از اين‌ نقطۀ تبوك‌ جلوتر برويم‌؛ و در سرزمين‌ روم‌ وارد شويم‌؟! عمر گفت‌: اگر تو ازطرف‌ خداوند، مأموري‌ به‌ تقدّم‌ و حركت‌، پيش‌ برو!

رسول‌ خدا صلّي‌ الله عليه‌ و آله‌ وسلّم‌ فرمود: اگر من‌ مأمور به‌ حركت‌ و سير بودم‌؛ باشما مشورت‌ نمي‌كردم‌!

عمر گفت‌: يا رسول‌ الله! در روم‌ جماعت‌ بسياري‌ وجود دارند؛ و يكنفر از مسلمانان‌در آنجا نيست‌؛ و تا بدين‌ مقدار كه‌ مي‌بيني‌ ما به‌ ايشان‌ نزديك‌ شده‌ايم‌؛ و همين‌ نزديكي ‌آنها را به‌ دهشت‌ افكنده‌ است‌. اگر ميل‌ داري‌ در اين‌ سال‌ مراجعت‌ كن‌، تا اينكه‌ بيني‌ چه‌مي‌شود؛ و يا خداوند در اين‌ باره‌ چه‌ دستوري‌ به‌ تو مي‌دهد![14]

عبدالله بن‌ عمر مي‌گويد: ما با رسول‌ خدا صلّي‌ الله عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ به‌ تبوك‌ آمديم‌. شب‌ها رسول‌ خدا برمي‌خاست‌، مگر مسواك‌ مي‌نمود.

و چون‌ مي‌خواست‌ نماز بخواند، در بيرون‌ خيمه‌ در مُحَوَّطۀ سرباز متّصل‌ به‌ خيمه‌نماز مي‌خواند. شبي‌ از شب‌ها نمازهاي‌ خود را به‌ جاي‌ آورد، و سپس‌ به‌ كساني‌ كه‌ نزداو بودند روي‌ كرده‌ و گفت‌: اُعْطِيت‌ُ خَمْساً مَا اُعْطي'هُن‌َّ أحَدٌ قَبْلي‌: بُعِثْت‌ُ الَي‌ النّاس‌ِ كَافَّة‌ً، وَإنَّمَا كَان‌َ النَّبِي‌ُّ يُبْعَث‌ُ الَي‌ قَوْمِه‌ِ. وَ جُعِلَت‌ْ لِي‌َ الارْض‌ُ مَسْجِداً وَ طَهُوراً، أيْنَمَا أدْرَكَتْنِي‌الصَّلَوة‌ُ تَيَمَّمْت‌ُ وَصَلَّيْت‌ُ، وَ كَان‌َ مَن‌ْ قَبْلِي‌ يُعْظِمُون‌َ ذَلِك‌َ، وَ لَايُصَلُّون‌َ إلَّا فِي‌ كَنَائِسِهِم‌ْ وَالْبِيَع‌ِ.وَ أحِلَّت‌ْ لِي‌َ الْغَنَائِم‌ُ آكُلُهَا، وَ كَان‌َ مَن‌ْ قَبْلِي‌ يُحَرِّمُونَهَا. وَالْخَامِسَة‌ُ هِي‌َ مَاهِي‌َ؟ هِي‌َ ماهِي‌َ؟ هِي‌َمَاهِي‌َ؟ ثَلَاثاً.

قَالُوا: وَمَاهِي‌َ يَا رَسُول‌َ الله؟! فَقَال‌َ رَسُول‌ُ اللهِ صلّي‌ الله عليه‌ و آله‌ وسلّم‌: قِيل‌َ لِي‌: سَل‌ْ!فَكُل‌ُّ نَبِي‌ٍّ قَدْ سَأَل‌َ! فَهِي‌َ لَكُم‌ْ وَلِمَن‌ْ شَهِدَ أن‌ْ لَا إلَه‌َ إلَّا اللهُ.[15]

صورت‌اختصاصي‌ درآورده‌؛ و نام‌ اين‌ سپاه‌ جَيْش‌ُ الْعُسْرَة‌ [16] ناميده‌ شد؛ و اين‌ نام‌ از اين‌ آيه‌اتّخاذ شده‌ است‌.

لَقَدْ تَاب‌َ اللهُ عَلَي‌ النَّبِي‌ِّ وَالْمُهَاجِرِين‌َ وَ الانْصَارِ الَّدين‌َ اتَّبَعُوه‌ُ فِي‌ سَاعة‌ِ الْعُسْرَة‌ِ مِن‌ْ بَعْدِمَا كَادَ يَزيغ‌ُ قُلُوب‌ُ فَرِيق‌ٍ مِنْهُم‌ْ ثُم‌َّ تَاب‌َ عَلَيْهِم‌ْ انَّه‌ُ بِهِم‌ْ رَؤُف‌ٌ رَحِيم‌ٌ.[17]

منوال‌ هر يك‌مي‌مكيدند، تا چون‌ به‌ نفر آخر مي‌رسيد؛ ديگر از خرما غير از هسته‌اش‌ چيزي‌ باقي‌نمانده‌ بود.[19]

معجزاتي‌ كه‌ از رسول‌ خدا صلّي‌ الله‌ عليه‌ وآله‌ و سلّم‌ در غزوۀ تبوك‌ ظاهر شده‌ است‌

از أبوسعيد خُدْري‌ روايت‌ است‌ كه‌ در راه‌ كه‌ حضرت‌ رسول‌ الله صلّي‌ الله عليه‌ و آله‌وسلّم‌ به‌ تبوك‌ مي‌رفتند، صبحگاهي‌ در ميان‌ لشگر هيچ‌ آب‌ پيدا نمي‌شد. مسلمانان‌،شِكْوۀ خود را به‌ رسول‌ خدا عرضه‌ داشتند، در حاليكه‌ خود رسول‌ الله نيز بدون‌ آب‌ بود.عَبْدُاللهِ بْن‌ أبي‌ حَدْرَد گويد: من‌ ديدم‌ رسول‌ خدا رو به‌ قبله‌ ايستاد و دعا كرد؛ و سوگند به‌خدا كه‌ اصلاً در آسمان‌ ابري‌ نبود. هنوز پيامبر صلّي‌ الله عليه‌ و آله‌ وسلّم‌ مشغول‌ دعابود، كه‌ ديدم‌؛ أبرهائي‌ نمايان‌؛ و از گوشه‌ و كنار از هر ناحيه‌اي‌ پديدار شدند و بهم‌پيوستند. و هنوز آنحضرت‌ قصد حركت‌ از مكانش‌ را نداشت‌ كه‌ آسمان‌ با بارش‌ خودآب‌ فراواني‌ بر ما ريخت‌؛ و گويا من‌ الآن‌ دارم‌ مي‌شنوم‌ صداي‌ تكبير رسول‌ خدا را درميان‌ آن‌ باران‌. و در همان‌ ساعت‌ ابرها ناپديد شدند؛ و آسمان‌ درخشان‌ خود را نمايان‌كرد و زمين‌ مملوّ از بِركه‌ها و گودال‌هاي‌ آبي‌ شد كه‌ بعضي‌ به‌ روي‌ بعضي‌ ريخته‌ مي‌شد.

مردم‌ همگي‌ سيراب‌ شدند؛ و شنيدم‌ كه‌ رسول‌ خدا صلّي‌ الله عليه‌ و آله‌ وسلّم‌مي‌گفت‌: أشْهَدُ أنِّي‌ رَسُول‌ُ اللهِ. «من‌ گواهي‌ مي‌دهم‌ كه‌ حقّاً من‌ رسول‌ خدا هستم‌.»

إد‌اوَه اي ‌بود كه‌ آب‌ خود را در آن‌ نگه‌ مي‌داشتم‌ و يك‌ رَكْوَه‌اي [21]‌ بود كه‌ در آن‌ آب‌ مي‌نوشيدم‌.رسول‌ خدا از آب‌ إدَواة‌ من‌ صبحگاهي‌ وضو ساخت‌؛ و قدري‌ از آب‌ آن‌ زياد آمد وفرمود: اِحْتَفِظ‌ْ بِمَا فِي‌ الإدَاوَة‌ِ وَ الرَّكْوَة‌ِ فَإن‌َّ لَهَا شَأْناً. «آب‌ كوزۀ چرمي‌ و آب‌خوري‌چرمي‌ را نگاه‌دار كه‌ داراي‌ اهميّت‌ است‌.»

رسول‌ خدا نماز صبح‌ را با ما به‌ جاي‌ آورده‌؛ و در آن‌ سورۀ مائده‌ را تلاوت‌ كردند؛ وآنگاه‌ سوار شد؛ و در وقت‌ ظهر به‌ سپاهيان‌ رسيد؛ و ما با آنحضرت‌ بوديم‌ و از شدّت‌عطش‌ نزديك‌ بود گردن‌هاي‌ اشتران‌ و اسبان‌ جدا شود؛ در اينحال‌ رسول‌ خدا از من‌ آن‌اءداوَه‌ و رَكْوَه‌ (آب‌ خوري‌) نهاد. از بين‌ انگشتان‌ او آب‌ مي‌جوشيد؛ مردم‌ مي‌آمدند؛ و آب‌برمي‌داشتند؛ و آب‌ بقدري‌ فيضان‌ كرد كه‌ همه‌ سيراب‌ شدند؛ و اسبان‌ و شتران‌ خود راسيراب‌ كردند؛ و در آن‌ لشگر دوازده‌ هزار نفر شتر بود، و گفته‌ مي‌شود: پانزده‌ هزار نفرشتر بود، و سي‌ هزار نفر مرد بود؛ و ده‌ هزار عدد اسب‌ بود؛ و اين‌ همان‌ سرّي‌ بود كه‌پيغمبر صلّي‌ الله عليه‌ و آله‌ وسلّم‌ به‌ أبُوقَتَادَه‌ گفتند: اِحْتَفِظ‌ْ بِما فِي‌ الرَّكْوَة‌ِ وَ الإداوَة‌ِ.[22]

دور او نشستيم‌ و مجموعاً من‌ با فُقَرائي‌ كه‌ نزداو بوديم‌ ده‌ نفر مي‌شديم‌.

رسول‌ خدا فرمود: آيا صبحانه‌ ميل‌ داريد؟ عِرباض‌ مي‌گويد: من‌ با خودم‌ گفتم‌: كدام‌صبحانه‌؟ پيامبر به‌ بِلَال‌ فرمود: خرما بياور! آنگاه‌ دست‌ خود را بر روي‌ آن‌ كاسۀ خرمانهاد و گفت‌: كُلُوابِاسْم‌ِ اللهِ! «بخوريد به‌ نام‌ خدا» و سوگند به‌ آن‌ خدائي‌ كه‌ او را به‌ حق‌ّبرگزيد؛ ما همگي‌ خورديم‌ و سير شديم‌؛ و ما ده‌ نفر بوديم‌. و پس‌ از آن‌ دست‌ها را اين‌ده‌ نفر از خوردن‌ كشيدند؛ و خرماها به‌ همان‌ صورت‌ و مقدار أوَّل‌ كماكان‌ باقي‌ بود.

رسول‌ خدا فرمود: لَوْلَا أنِّي‌ أسْتَحْيِي‌ مَن‌ْ رَبِّي‌ لَاكَلْنَا مِن‌ْ هَذَا التَّمْرِحَتَّي‌ نَرِدَ الْمَدِينَة‌َ عَن‌ْآخِرِنَا. «اگر من‌ از پروردگار خودم‌، شرم‌ نمي‌كردم‌؛ همگي‌ ما از اين‌ خرماها مي‌خورديم‌تا به‌ مدينه‌ برسيم‌.»

در اين‌ حال‌ يك‌ پسركي‌ از أهل‌ شهر آمد؛ و رسول‌ خدا صلّي‌ الله عليه‌ و آله‌ وسلّم‌ آن‌مقدار از خرماها را با دست‌ خود برداشته‌ و به‌ او دادند؛ و آن‌ پسر بچّه‌ پشت‌ كرده‌ ومي‌رفت‌؛ و خرماها را به‌ آساني‌ مي‌جويد.

گفتار عمر به‌ رسول‌ خدا كه‌ : لا تَفْعَل‌ ! اين‌ كار را مكن‌ !

و جون‌ رسول‌ خدا تصميم‌ بر مراجعت‌ به‌ مدينه‌ را گرفتند؛ مردم‌ به‌ گرسنگي‌ شديدي‌مبتلا شدند. و بر همين‌ منوال‌ أمر رو به‌ شدّت‌ نهاد؛ تا آنكه‌ مردم‌ به‌ نزد رسول‌ خدا آمده‌؛ واز او إجازه‌ خواستند تا شترهاي‌ سواري‌ خود را بكشند و بخورند؛ و حضرت‌ رسول‌ به ‌آنها اءجازه‌ داد.

عُمَر بن‌ خَطّاب‌ ديد كه‌ آنها مشغول‌ كشتن‌ شترها هستند؛ ايشان‌ را أمر كرد تااز كشتن‌آنها دست‌ بردارند؛ و سپس‌ در خيمۀ رسول‌ خدا صلّي‌ الله عليه‌ و آله‌ وسلّم‌ وارد شد؛ وگفت‌: به‌ مردم‌ اءجازه‌ دادي‌ كه‌ شترهاي‌ سواري‌ خود را بكشند و بخورند؟! فَقَال‌َ رَسُول‌ُاللهِ صلّي‌ اللهُ عليه‌ِ و آله‌ وسلّم‌ شَكَوْا إلَي‌َّ مَا بَلَغ‌َ مِنْهُم‌ُ الْجُوع‌ُ فَأذِنْت‌ُ لَهُم‌ْ، يَنْحَرُالرُّفْقَة‌ُ الْبَعِيرَ وَ الْبَعِيرَيْن‌ِ وَ يَتَعَاقَبُون‌َ فيمَا فَضَل‌َ مِن‌ْ ظَهْرِهِم‌ْ وَ هُم‌ْ قَافِلُون‌َ اِلَي‌ أهْلِيهِم‌ْ.

شتراني‌ كه‌ أسباب‌ وأثاثيۀ آنها را حمل‌ مي‌كنند؛ دو تَرْكه‌ سوار شوند (در روي‌ هر شتري‌ دو نفر يكي‌ در عقب‌ديگري‌) و اين‌ مردم‌ در سفر مراجعت‌ به‌ سوي‌ خانه‌ و أهل‌ِ خود هستند.»

فَقَال‌َ: يَا رَسُول‌َ اللهِ! لَاتَفْعَل‌ْ! فَإن‌ْ يَكُن‌ْ لِلنَّاس‌ِ فَصْل‌ٌ مِن‌ْ ظَهْرِهِم‌ْ يَكُن‌ْ خَيْراً؛ فَالظَّهْرُ الْيَوْم‌َرِقَاق‌ٌ. «عمر گفت‌: اي‌ رسول‌ خدا، اين‌ كار را مكن‌! اگر اين‌ شترهاي‌ باقيمانده‌ از شتراني‌كه‌ أسباب‌ و أثقال‌ ايشان‌ را مي‌برند؛ براي‌ آنها باقي‌ بماند بهتر است‌؛ زيرا اين‌ شترها درامروز لاغر هستند.[23]

وليكن‌ همانطور كه‌ از حُدَيبيّه‌ كه‌ بازمي‌گشتيم‌؛ و ما بي‌بضاعت‌ و گرسنه‌ شده‌ بوديم‌؛و تو زيادي‌ توشه‌ و غذاي‌ لشگر را دستور دادي‌ كه‌ جمع‌ كنند؛ و خداوند را خواندي‌ كه‌بركت‌ دهد؛ و خدا دعايت‌ را مستجاب‌ كرد؛ و آن‌ باقيمانده‌ از توشه‌ آنقدر بركت‌ يافت‌ كه‌همه‌ سير و غني‌ شدند؛ اينك‌ نيز همانكار را بكن‌!