اخبار آن حضرت ازطولاني شدن عمر ابوالدنيا

حضرت‌ نام‌ مرا مُعَمَّر نهاد (كسي‌ كه‌ عمر دراز دار)‌. و اين‌ مرد همان‌ كسي‌ است‌ كه‌ به‌ أشَجّ (صورت‌ شكافته‌) معروف‌ است‌‌.

خطيب‌ ميگويد‌: من‌ در سنۀ سيصد‌، وارد بغداد شدم‌ و با من‌ جماعتي‌ از شيوخ‌ و بزرگان‌ اهل‌ شهر من‌ بودند‌. ايشان‌ از مردم‌ بغداد چون‌ از احوال‌ اين‌ مرد پرسيدند در جواب‌ گفتند‌: او مردي‌ است‌ كه‌ در ميان‌ ما به‌ درازي‌ عمر معروف‌ است‌ و به‌ من‌ اينطور رسيد كه‌: او در سنۀ سيصد و بيست‌ و هفت‌ از دنيا رفت‌‌. و شيخ‌ ما در «أمالي‌» خود (امالي‌ طوسي‌) وفات‌ او را قريب‌ به‌ همين‌ زمان‌ نوشته‌ است‌‌.[132]

و ابن‌ شهرآشوب‌ از أعمش‌ به‌ روايت‌ خود‌، از مردي‌ از هَمْدان‌ روايت‌ كرده‌ است‌ كه‌ او گفت‌: ما با أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ در صفّين‌ حاضر بوديم‌‌. در يك‌ حمله‌ لشگر شام‌ ميمنۀ لشگر عراق‌ را به‌ هزيمت‌ دادند‌. مالك‌ بن‌ اشتر فرياد زد كه‌ برگرديد و در جاي‌ خود قرار بگيريد و أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ ميگفت‌: يَا أَبَا مُسْلِمٍ خُذْهُمْ‌، «اي‌ أبومسلم‌ بگير آنها را ـ يعني‌ شاميان‌ را»‌. سه‌ بار أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ اين‌ جمله‌ را تكرار كرد‌.

و در روايتي‌ وارد است‌ كه‌ آن‌ راهب‌ گفت‌: من‌ چنين‌ خوانده‌ام‌ كه‌ در اين‌ موضع‌ إيليا وصيّ بار قْليطا مُحمَّد پيغمبر اُميّيّن‌ خاتم‌ الانبياء و رسولاني‌ كه‌ قبل‌ از او آمده‌اند نماز ميگزارد‌. در اينجا راهب‌ سخنان‌ بسياري‌ گفت‌ و پس‌ از آن‌ گفت‌: فَمَنْ أدْرَكَهُ فَلْيَتَّبِعِ النُّور الَّذِي‌ جَاءَ بِهِ «پس‌ كسي‌ كه‌ آن‌ پيغمبر را ادراك‌ كند بايد از نوري‌ كه‌ او آورده‌ است‌ پيروي‌ كند» (منظور از آن‌ نور‌، حضرت‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ است‌)‌. و آن‌ نور كه‌ وصي‌ پيامبر است‌ در آخر ايّام‌‌، در اين‌ زمين‌ درختي‌ را ميكارد كه‌ ثمره‌ و ميوۀ آن‌ هيچ‌ وقت‌ فاسد نمي‌شود‌.

كندند آن‌ سنگ‌ سفيد پيدا شد‌. و در روايتي‌ است‌ كه‌ در اين‌ مكان‌ مقدّس‌‌، پيغمبران‌ نماز خوانده‌اند‌. و حضرت‌ باقر عليه‌ السّلام‌ گفتند‌: ما چنين‌ يافته‌ايم‌ كه‌ قبل‌ از حضرت‌ عيسي‌‌، هم‌ در اينجا نماز خوانده‌اند‌. و در روايتي‌ است‌ كه‌ ابراهيم‌ خليل‌ در آنجا نماز خوانده‌ است‌‌.

و روايت‌ شده‌ است‌ كه‌: أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ به‌ لغت‌ عِبراني‌ صدا زدند‌: اي‌ چاه‌ به‌ نزد من‌ بيا‌. چون‌ حضرت‌ از مسجد عبور كردند در آنجا درخت‌هاي‌ خار‌، و خارهاي‌ عظيمي‌ روئيده‌ بود‌، حضرت‌ شمشير خود را برهنه‌ كرده‌ و تمام‌ آن‌ زمين‌ مسجد را با شمشير‌، پاك‌ و صاف‌ نمودند و گفتند‌: اينجا قبر پيغمبري‌ از پيغمبران‌ خداست‌‌. و حضرت‌ امر كردند به‌ خورشيد كه‌ برگرد‌، خورشيد برگشت‌ و با آنحضرت‌ سيزده‌ نفر از اصحابشان‌ بودند‌. حضرت‌ با خطّ مستقيمي‌ جهت‌ قبله‌ را معيّن‌ كردند و بدان‌ جهت‌ نماز خواندند‌.

و در وصف‌ مسجد بَراثا و خصوصيّات‌ آن‌‌، عَوني‌ در ابيات‌ خود گفته‌ است‌:

وَ قُلْتَ‌: بَرَاثَا كَانَ بَيْتًا لِمَرْيَمٍ                 وَ ذَاكَ ضَعِيفٌ فِي‌ الاسانِيدِ أعْوَج‌( 1 )

وَلَكِنَّهُ بَيْتٌ لِعِيسَي‌ بْنِ مَرْيَمٍ                     وَلِلانْبِيَاءِ الزُّهْرِ مَثْوًي‌ وَ مَدْرَجُ( 2 )

وَ لِلاوْصِيَاءِ الطَّاهِري‌نَ مَقَامُهُمْ                  عَلَي‌ غَابِرِ الايَّامٍ وَالْحَقُّ أبْلَجُ( 3 )

بِسَبْعِينَ مُوصيً بَعْدَ سَبْعِينَ مُرْسَلٍ         جِبَاهُهُمُ فِيهَا سُجُودًا تَشَجَّجُ( 4 )

وَ آخِرُهُمْ فِيهَا صَلَوةً إمَامُنَا                 عَلِيٌّ بِذَاجَاءَ الْحَدِيثُ الْمُنَهَّجُ( 5 )[135]

حضرت‌ چون‌ ديدند آنها مجتمع‌ شده‌اند و غايت‌ جدّ و جهد خود را مبذول‌ داشته‌اند و كار برايشان‌ دشوار و پيچيده‌ شده‌ است‌ پاي‌ خود را از روي‌ زين‌ برگردانيد تا به‌ زمين‌ آمد و دو آستين‌ خود را بالا زده‌ و انگشتان‌ خود را در زير كنار قطعه‌ سنگ‌ نهاد و آن‌ را حركت‌ داد و سپس‌ با دست‌ خود آن‌ را از جاي‌ كند و چندين‌ ذراع‌ آن‌ را به‌ دور پرتاب‌ كرد‌. چون‌ سنگ‌ از مقرّش‌ برداشت‌ شد براي‌ لشگريان‌ سپيدي‌ و تلالؤ آب‌ نمودار شد‌. همه‌ سرعت‌ كردند و از آن‌ آب‌ خوردند‌. بهترين‌ و شيرين‌ترين‌ و خنك‌ترين‌ و صاف‌ترين‌ آبي‌ بود كه‌ در طول‌ سفرشان‌ آشاميده‌ بودند‌.

حضرت‌ فرمود‌: اينك‌ علاوه‌ بر آنكه‌ همه‌ سيراب‌ شويد آنچه‌ در راه‌‌، آب‌ لازم‌ داريد با خود حمل‌ كنيد‌. همگي‌ سيراب‌ شدند و به‌ دستور حضرت‌ با خود از آن‌ آب‌ برداشتند‌. و سپس‌ حضرت‌ بسوي‌ سنگ‌ آمد و آن‌ را با دست‌ خود برداشت‌ و آورد و در جاي‌ اوّليّۀ خود و به‌ همان‌ طرز پيشين‌ آن‌ را بر روي‌ آب‌ نهاد و امر فرمود بر روي‌ آن‌ خاك‌ ريختند و اثر آن‌ را با خاك‌ پوشانيدند‌. و راهب‌ هم‌ در تمام‌ طول‌ اين‌ مدّت‌ اين‌ جريان‌ را از بالاي‌ ديرش‌ نگاه‌ ميكرد‌.

راهب‌ چون‌ تمام‌ اين‌ قضيّه‌ را با دقت‌ و تأمّل‌ نگريست‌ و استيفاء و كنجكاوي‌ خود را به‌ نهايت‌ رسانيد‌، ندا كرد‌: أَيـُّهَا النَّاسُ أنْزِلُوني‌ أنْزِلُونِي‌‌، «اي‌ مردم‌ مرا پائين‌ بياوريد ‌!مرا پائين‌ بياوريد»‌. لشگريان‌ در صدد جستن‌ وسيله‌اي‌ شدند تا بدان‌ وسيله‌ راهب‌ را از فراز دير به‌ زير آورند‌. راهب‌ در مقابل‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ ايستاد و گفت‌: اي‌ مرد‌: أنْتَ نَبِيٌّ مُرْسَلٌ‌. «تو پيغمبر مرسلي‌»؟ حضرت‌ فرمود‌: نه‌‌. راهب‌ گفت‌: فَمَنْ أنْتَ ‌! «پس‌ تو كيستي‌»؟

حضرت‌ فرمود‌: أنَا وَصِيُّ رَسُولِ اللهِ مُحَمَّدٍ بْنِ عَبْدِالله‌ خَاتَمِ النَّبِيّينَ‌، «من‌ وصيّ رسول‌ خدا‌، محمّد بن‌ عبدالله‌ كه‌ خاتم‌ پيغمبران‌ است‌ ميباشم‌»‌. راهب‌ گفت‌: دستت‌ را پيش‌ بياور تا من‌ براي‌ خداوند تبارك‌ و تعالي‌ به‌ دست‌ تو اسلام‌ بگزينم

‌ و مسلمان‌ شوم‌‌. أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ دست‌ خود را پيش‌ آورد و به‌ او گفت‌: شهادتين‌ خود را بگو‌.

اسلام آوردن راهب با مشاهده معجزات آن حضرت

راهب‌ گفت‌: أشْهَدُ أَنْ لَا إلَهَ إلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ‌، وَ أشْهَدُ أنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ‌، وَ أشْهَدُ أَنَّكَ وَصِيُّ رَسُولِ اللهِ وَ أَحَقُّ النَّاسِ بِالامْرِ مِنْ بَعْدِهِ‌. «گواهي‌ ميدهم‌ كه‌ هيچ‌ معبودي‌ جز الله‌ نيست‌‌، اوست‌ يگانه‌ كه‌ شريكي‌ براي‌ او نيست‌‌. و گواهي‌ ميدهم‌ كه‌ محمّد بندۀ او و فرستادۀ اوست‌‌. و گواهي‌ ميدهم‌ كه‌: تو وصيّ رسول‌ خدا و سزاوارترين‌ مردم‌ به‌ امر امامت‌ پس‌ از او هستي‌»‌.

أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ او را به‌ شرائط‌ اسلام‌ متعهّد نمودند و سپس‌ گفتند‌: مَا الَّذِي‌ دَعَاكَ إلَي‌ الإسلامِ بَعْدَ طُولِ مُقَامِكَ في‌ هَذَا الدَّيْرِ عَلَي‌ الْخِلَافِ‌، «بعد از آنكه‌ در مدّت‌ طولاني‌ و درازي‌‌، در اين‌ دير اقامت‌ گزيده‌اي‌ و اسلام‌ هم‌ نياورده‌ بودي‌‌، علّت‌ و انگيزۀ تو براي‌ پذيرائي‌ اسلام‌ چه‌ بود»؟

از اشكهايش‌ محاسنش‌‌تر شد و گفت‌: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي‌ لَمْ أكُنْ عِنْدَهُ مَنْسِيًّا‌. الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي‌ كُنْتُ فِي‌ كُتُبِهِ مَذْكُورًا‌. «حمد اختصاص‌ به‌ خداوند دارد‌، آن‌ كه‌ من‌ در نزد او فراموش‌ شده‌ نبوده‌ام‌‌. حمد اختصاص‌ به‌ خدا دارد‌، آن‌ كه‌ من‌ در كتابهاي‌ او ياد آورده‌ شده‌ بودم‌»‌.

آنگاه‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ مردم‌ را فرا خواند و به‌ آنها گفت‌: بشنويد آنچه‌ را كه‌ اين‌ برادر مسلمانتان‌ ميگويد‌. همگي‌ سخنان‌ وي‌ را شنيدند و حمد و سپاسشان‌ براي‌ خدا زياد شد و شكرشان‌ بر اين‌ نعمتي‌ كه‌ خداوند آنها را بدان‌ نعمت‌ بخشيده‌ است‌ از معرفتشان‌ به‌ حقّ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ افزون‌ گشت‌‌. و پس‌ از آن‌ به‌ حركت‌ آمدند و راهب‌ هم‌ در برابر حضرت‌ در جملۀ اصحاب‌ او بود تا به‌ اهل‌ شام‌ رسيدند و راهب‌ از جمله‌ كساني‌ بود كه‌ در ركاب‌ حضرت‌ به‌ درجۀ رفيعۀ شهادت‌ نائل‌ شد‌.

أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ خود متولّي‌ نماز و دفن‌ وي‌ شدند و بسيار براي‌ او استغفار و طلب‌ رحمت‌ مي‌نمودند و از اين‌ به‌ بعد هر گاه‌ ذكر او ميشد ميفرمود‌: ذَاكَ مَوْلَايَ «اوست‌ كسي‌ كه‌ من‌ ولايت‌ او را دارم‌ و بنابراين‌ بين‌ من‌ و بين‌ او هيچ‌ حجاب‌ و فاصله‌اي‌ نيست‌ مگر از ما هويّت‌ و انيّت‌ ذات‌ من‌ و ذات‌ او»‌.[137]

‌ خرق‌ عادت‌ شد‌، و علاوه‌ تمييز حضرت‌ در خصوص‌ اين‌ قدرت‌ از ميان‌ جميع‌ خلايق‌‌. و علاوه‌ ثبوت‌ بشارت‌ دربارۀ او در كتابهاي‌ اوّلين‌ پيامبران‌ خدائي‌‌. و اينست‌ مصداق‌ گفتار خداوند تعالي‌: ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِي‌ التَّوْرَاةِ وَ مَثَلُهُمْ فِي‌ الإنْجِيلِ‌،[138] «اينست‌ مثال‌ آنها در تورات‌‌، و مثال‌ آنها در انجيل‌»‌.

قصيده حميري در رابطه با داستان گذشته

و در مثل‌ اين‌ قضيّه‌‌، سيّد اسماعيل‌ بن‌ محمّد حِمْيَري‌ رحمه‌ الله‌ در قصيدۀ بائيّۀ مذهّبة‌ خود گويد‌:

وَ لَقدْ سَرَي‌ فِيمَا يَسِيُ بِلَيْلَةٍ                 بَعْدَ الْعِشَاءِ بِكَرْبَلَا فِي‌ مَوْكِبِ 1

حَتَّي‌ أتَي‌ مُتَبَتِّلاً فِي‌ قَائِمٍ                           ألْقَي‌ قَوَاعِدَهُ بِقَاعٍ مُجْدِبِ 2

يَأْتِيهِ لَيْسَ بِحَيْثُ يَلْقَي‌ عَامِرًا                 غَيْرَالْوُحُوشِوَ غَيْرَأصْلَعَ أشيَبِ 3

فَدَنَي‌ فَصَاحَ بِهِ فَأشْرَفَ مَاثِلاً              كَالنَّسْرِ فَوْقَ شَظِيَّةٍ مِنْ مَرْقَبِ 4

هَلْ قُرْبَ قَائِمِكَ الَّذِي‌ بِوَّأْتَه                 مَاءٌ يُصَابُ فَقَالَ‌: مَا مِنْ مَشْرَبِ 5

إلَّا بِغَايَةِ فَرْسَخَيْنِ وَ مَنْ لَنَا                   بِالْماءِ بَيْنَ نُقيً وَقِيٍّ سَبْسَبِ 6

فَثَنَي‌ الاعِنَّةَ نَحَْ وَعْثٍ فَاجْتَلَي ‌            مَلْسَاءَ تَبْرُقُ كَاللُّجَيْنِ الْمَذْهَبِ 7

قَالَ اقْلِبُوهَا إنَّكُمْ إنْ تَقْلِبُوا                      تُرْوَوْا وَ لَاتُرْوَوْنَ إنْ لَمْ تُقْلَبِ 8

فَاعْصَوْ صَبُوا فِي‌ قَلْعِهَا فَتَمَنَّعَتْ               مِنْهُمْ تَمَنُّعَ صَعْبَةٍ لَمْ تُرْكَبِ 9

حَتَّي‌ إذَا أعْيَتْهُمُ أهْوَي‌ لَهَا                     كَفًّا مَتَي‌ تَرِدِ الْمَغَالِبَ تُغْلَبِ 10

فَكَأنَّهَا كُرَةٌ بِكَفِّ حِزَوَّرٍ                     عَبَلَ الذِّرَاعِ دَحَي‌ بِهَا فِي‌ مَلْعَبِ 11

فَسَقَاهُمُ مِنْ تَحْتِهَا مُتَسَلْسِلاً               عَذْبًا يَزِيدُ عَلَي‌ الالَذِّ الاعْذَبِ 12

حَتَّي‌ إذَا شَرِبُوا جَمِيعًا رَدَّهَا     وَ مَضَي‌ فَخَلَتْ مَكَانَهَا لَمْ يُقْرَبِ 13[139]

13 ـ تا وقتي‌ كه‌ همگي‌ آب‌ آشاميدند آن‌ سنگ‌ را به‌ جاي‌ خود گذارد و از آنجا گذشت‌‌، و آن‌ محلّ و موضع‌ بطوري‌ پنهان‌ شد كه‌ گويا كسي‌ به‌ آن‌ دست‌ نيافته‌ است‌»‌.

اشعار حميري و ابن ميمون در علوشأن آن حضرت

بعد از اين‌ ابيات‌ سيّد حميري‌ گويد‌:

أعْنِي‌ ابْنَ فَاطِمَةَ الْوَصِيَّ وَ مَنْ يَقُلْ        فِي‌ فَضْلِهِ وَ فَعَالِهِ لَمْ يَكْذِبِ 14

لَيْسَتْ بِبَالِغَةٍ عَشِيرَ عَشِيرِ مَا                 قَدْ كَانَ اُعْطَيهُ مَقَالَةٌ مُطْنِبِ 15

صِهْرُ الرَّسُولِ وَ جَارُهُ فِي‌ مَسْجِدٍ     طُهْرٍ بِطِيبةَ لِلرَّسُولِ مُطَيَّبِ[141] 16

14 ـ مقصود من‌ پسر فاطمۀ بنت‌ اسد است‌ و او وصيّ رسول‌ خداست‌‌، و هر كسي‌ در فضيلت‌ و كرم‌ و فعل‌ خوب‌ او چيزي‌ بگويد‌، كذب‌ و دروغ‌ نمي‌باشد‌.

15 و 16 ـ آنچه‌ را كه‌ گفتار شخص‌ دراز گفتار در اينجا بگويد و سخن‌ به‌ درازا كشاند به‌ اندازۀ عُشْرِ عُشْرِ از آنچه‌ را كه‌ صهر و داماد رسول‌ خدا و همسايۀ او در مسجد مدينة‌ الرسول‌ كه‌ پاك‌ و طاهر است‌‌، داده‌ شده‌ است‌ نخواهد رسيد»‌.

شيخ‌ مفيد در «ارشاد» پس‌ از ابياتي‌ كه‌ از حميري‌ آورده‌ است‌ در پايان‌ گويد‌: اين‌ ميمون‌ ابيات‌ زير را اضافه‌ كرده‌ است‌:

وَ آيَاتُ رَاهِبِهَا سَرِيرَةٌ مُعْجِزٍ                     فِيهَا وَ آمَنَ بِالْوَصِيِّ الْمُنْجِبِ 1

وَ مَضَي‌ شَهِيدًا صَادِقًا فِي‌ نَضْرِه‌                  أكْرِمْ بِهِ مِنْ رَاهِبٍ مُتَرَهِّب‌ 2

أعَنِي‌ ابْنَ فَاطِمَةَ الْوَصِيَّ وَ مَنْ يَقُلْ           فِي‌ فَضْلِهِ وَ فَعَالِهِ لَمْ يَكْذِب‌ 3

رَجُلاً كِلَا طَرَفَيْهِ مِنْ سَامٍ وَ مَا                           حامٌ لَهُ بَأبٍ وَ لَا بِأبِ أبِ 4

مَنْ لَا يَفِرُّ وَ لَا يُرَي‌ فِي‌ مَعْرَكٍ        إلَّا وَ صَارِمُهُ الْخَضِيبُ الْمَضْرَبِ 5[142]

است‌ و نمي‌ميرد تا آنكه‌ رئيس‌ لشگر ضلالت‌ گردد و آن‌ لشگر را بياورد‌، و صاحب‌ لواء و پرچمدار آن‌ لشگر حبيب‌ بن‌ جمار[144] است‌‌.

مردي‌ از پاي‌ منبر برخاست‌ و گفت‌: اي‌ أميرالمؤمنين‌ من‌ از شيعيان‌ تو هستم‌ و من‌ از محبّان‌ و دوستان‌ تو هستم‌‌. حضرت‌ فرمود‌: وَ مَنْ أنْتَ‌، «تو كيستي‌»؟ گفت‌: أَنا حَبِيبُ جِمار ‌، «حبيب‌ بن‌ جمار من‌ هستم‌»‌. حضرت‌ فرمود‌: إيَّاكَ أنْ تَحْمِلَهَا‌، وَ لَتَحْمِلَنَّهَا فَتَدْخُلَ بِهَا مِنْ هَذَا الْبَابِ ـ وَ أوْ مَأ بِيَدِهِ إلَي‌ بَابِ الْفِيلِ‌. «مبادا تو پرچم‌ ضلالت‌ را حمل‌ كني‌‌، و البتّه‌ تو خواهي‌ حمل‌ كرد‌. و آن‌ پرچم‌ را از اين‌ در داخل‌ ميكني‌ ـ و حضرت‌ درمسجد كوفه‌ با دست‌ راست‌ اشاره‌ نمودند به‌ بابُ الفيل‌ (باب‌ فيل‌ يكي‌ از درهاي‌ مسجد كوفه‌ است‌)‌.

بن‌ جمار حمل‌ مي‌نمايد‌. اين‌ گفتار حضرت‌ را حبيب‌ بن‌ جمار شنيد و به‌ نزد او آمد و عرض‌ كرد‌: من‌ خدا را شاهد و گواه‌ ميگيرم‌ و با حضور و شهادت‌ خدا با تو احتجاج‌ و مناشده‌ مي‌نمايم‌ كه‌ من‌ شيعۀ تو هستم‌ و تو از من‌ دربارۀ چيزي‌ نام‌ برده‌اي‌‌، سوگند به‌ خدا اينطور نيست‌ و من‌ در خودم‌ نمي‌بايم‌ كه‌ پرچم‌ لشگر ضلال‌ را حمل‌ كنم‌‌. حضرت‌ گفتند‌: إنّ كُنْتَ حَبيبَ بْن‌ جمارٍ لَتَحْملَنَّهَا ‌، «اگر حبيب‌ بن‌ جمار تو هستي‌ حتماً آن‌ را حمل‌ ميكني‌»‌. حبيب‌ بن‌ جمار پشت‌ كرد و رفت‌‌، و حضرت‌ باز گفتند‌: اگر حبيب‌ بن‌ جمار تو هستي‌ حتماً آن‌ را حمل‌ ميكني‌‌.

‌ فريبندۀ دنيا‌، چنان‌ چشم‌ و گوش‌ و دل‌ ايشان‌ را كور و كر نمود كه‌ تمام‌ خطبه‌ها و اخبار به‌ غيب‌ها و مجاهدات‌ آن‌ امام‌ متّقين‌ و سرور اوّلين‌ و آخرين‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ را به‌ خاك‌ نسيان‌ سپردند‌. آري‌‌، حُبُّ الشَّيْءِ يُعْمِي‌ و يُصِمُّ‌: كسي‌ كه‌ محبّت‌ به‌ چيزي‌ دارد‌، چشم‌ او از ديدن‌ غير آن‌ و گوش‌ او از شنيدن‌ غير آن‌ كور و كر ميشود و ديگر جز مطلوب‌ و منظور خود چيزي‌ را ادراك‌ نمي‌كند و روي‌ قلب‌ و ديدۀ بصيرت‌ خود را به‌ دست‌ خود‌، پرده‌ مي‌افكند و خود را در دون‌ تيره‌ و تاريك‌ آن‌ بيغولۀ شيطان‌ و محبس‌ جنّ و هواي‌ نفس‌ امّاره‌ زنداني‌ ميكند‌.

حبيب‌ جمار شايد در آن‌ وقتي‌ كه‌ در نزد أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ آمد‌، راست‌ ميگفت‌ كه‌ از شيعيان‌ او بود و در وجدان‌ و احساس‌ مركزِ عاطفه‌ و كانون‌ ادراك‌ و تعقّل‌ خود نمي‌يافت‌ روزي‌ را كه‌ پرچم‌ يزيد و عمربن‌ سعد را بر دوش‌ بكشد ‌. ولي‌ چنان‌ پروردگار حكيم‌ مردم‌ را در بوتۀ آزمايش‌ مي‌نهد ‌، تا بواطن‌ ظهور كند و ادراكات‌ مختفيّه‌ و پنهان‌ درون‌ سويداي‌ دل‌ كه‌ بر خود انسان‌ هم‌ چه‌ بسا پنهان‌ است‌ ظاهر گردد‌؛ بهشتي‌ به‌ بهشت‌ و جهنّمي‌ به‌ سوي‌ جهنّم‌ روانه‌ شود‌.

بَراء بن‌ عازب‌ يكي‌ از اصحاب‌ رسول‌ خداست‌ و از حاميان‌ و طرفداران‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ هنگام‌ شهادت‌ حضرت‌ سيّد الشّهداء عليه‌ السّلام‌ هم‌ زنده‌ بود ولي‌ كمك‌ نكرد و او را ياري‌ ننمود و تا آخر عمر حسرت‌ ميخورد ولي‌ چه‌ سودي‌ دارد؟ در موقع‌ و محلّ خود مؤمن‌ بايد بصير باشد و فرصت‌ را از دست‌ ندهد‌.

شيخ‌ مفيد و ابن‌ شهرآشوب‌ از اسمعيل‌ بن‌ صبيح‌‌، از يحيي‌ بن‌ مسافر عابدي‌‌، از اسمعيل‌ بن‌ زياد روايت‌ كرده‌اند كه‌: علي‌ عليه‌ السّلام‌ روزي‌ به‌ براء بن‌ عازب‌ گفت‌: يَا بَراءُ‌، يُقْتَلُ ابْنِي‌ الْحَسَيْنُ وَ أنْتَ حَيٌّ لَا تَنْصُرُهُ‌، «اي‌ براء پسرم‌ حسين‌ كشته‌ ميشود و تو با آنكه‌ زنده‌ هستي‌ او را نصرت‌ نمي‌نمائي‌»‌.

ننمودم‌‌. و به‌ دنبال‌ اين‌‌، اظهار ندامت‌ و حسرت‌ ميكرد‌.[149]

اخبار آن حضرت ازشهداي كربلا

و همچنين‌ شيخ‌ مفيد در «ارشاد» از عثمان‌ بن‌ قيس‌ عامري‌‌، از جابربن‌ حُرّ‌، از جُوَيْرية‌ بن‌ مُسهِر عبدي‌[150] روايت‌ نموده‌ است‌ كه‌ او گفت‌: در هنگامي‌ كه‌ ما با أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ متوجّه‌ صفّين‌ شديم‌ و به‌ طُفُوفِ كربلا رسيديم‌‌، أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ در ناحيه‌اي‌ از لشگرگاه‌ ايستاد و سپس‌ نظري‌ به‌ سمت‌ راست‌ و چپ‌ نمود و اشكهايش‌ فرو ريخت‌‌، و پس‌ از آن‌ گفت‌: هَذَا وَاللهِ مَنَاخُ رِكَابِهِمْ وَ مَوْضِعُ مَنِيَّتِهِمْ «به‌ خدا سوگند‌، اينجاست‌ محلّ به‌ زمين‌ آمدن‌ شتران‌ ايشان‌ و موضع‌ مرگ‌ ايشان‌»‌.

به‌ آنحضرت‌ گفتند‌: اي‌ أميرالمؤمنين‌ اينجا كجاست‌؟ حضرت‌ فرمود‌: هَذَا كَرْبَلَا‌، يُقْتَلُ فِيهِ قَوْمٌ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسَابٍ ‌، «اينجا كربلاست‌‌، و در اينجا جماعتي‌ كشته‌ ميشوند كه‌ بدون‌ حساب‌ در بهشت‌ داخل‌ ميشوند»‌.

عليه‌ السّلام‌ است‌ و حضرت‌ به‌ او علم‌ منايا و بلايا آموخته‌ بودند. خودش‌ دلي‌ روشن‌ و ضميري‌ تابناك‌ داشت‌ كه‌ وقايع‌ و حوادث‌ آينده‌ در آن‌ منعكس‌ ميشد‌. أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ او را بسيار دوست‌ داشتند بطوري‌ كه‌ از أخصّ خواصّ حضرت‌ بود و حجاب‌ و بينونيّت‌ ميان‌ او و حضرت‌ برداشته‌ شده‌ بود‌. و قبل‌ از واقعۀ كربلا در راه‌ محبّت‌ و ولايت‌ سرور آزادگان‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ دست‌ و پايش‌ را بريدند و سپس‌ زنده‌ به‌ دار آويختند‌. چنانكه‌ مفيد در «ارشاد» در باب‌ معجزات‌ و إخبار به‌ غيب‌ حضرت‌ گويد‌:

اخبار آن حضرت ازكشته شدن جويريه

و از همين‌ قبيل‌ است‌ آنچه‌ را كه‌ علماء روايت‌ كرده‌اند كه‌: جويرية‌ بن‌ مسهر در جلوي‌ قصر دار الامارة‌ كوفه‌ ايستاد و گفت‌: أميرالمؤمنين‌ كجاست‌؟ گفتند‌: خواب‌ است‌‌. از پشت‌ ديوار بلند قصر فرياد كشيد‌: أيـُّهَا النَّائِمُ اسْتَيْقَظْ‌، فَوَالَّذِي‌ نَفْسِي‌ بِيَدِهِ‌، لَتُضْرَبَنَّ ضَرْبَةً عَلَي‌ رَأسِكَ تُخْضَبُ مِنْهَا لِحْيَتُكَ‌، كَمَا أخْبَرْتَنَا بِذَلِكَ مِنْ قَبْلُ‌. «آي‌ آي‌ مرد خوابيده‌‌، بيدار شود‌، سوگند به‌ آن‌ كه‌ جان‌ من‌ در دست‌ اوست‌ آنچنان‌ ضربه‌اي‌ بر سرت‌ ميخورد كه‌ از اثر آن‌‌، محاسنت‌ به‌ خون‌ خضاب‌ ميشود‌، همانطور كه‌ خودت‌ قبلاً به‌ ما خبر داده‌اي‌»‌.

أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ صدا و فرياد جويريه‌ را از داخل‌ قصر شنيد‌. او هم‌ از داخل‌ قصر ندا كرد‌: أقْبِلْ يَا جُوَيْرِيَةُ حَتَّي‌ اُحَدِثَكَ بِحَدِيثَتِكَ‌، «اي‌ جويريه‌ داخل‌ شود و بيا نزد من‌‌، تا همانطور كه‌ تو داستان‌ خضاب‌ محاسن‌ مرا از خون‌ سرم‌ گفتي‌‌، من‌ براي‌ براي‌ تو داستان‌ تو را شرح‌ دهم‌ و بگويم‌»‌. جويريه‌ داخل‌ آمد‌.

أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ گفت‌: وَ أنْتَ وَالَّذِي‌ نَفْسِي‌ بِيَدِهِ لَتُعَلَنَّ إلَي‌ الْعَتْلِّ الزَّنِيمِ وَ لَيَقْطَعَنَّ يَدَكَ وَ رِجْلَكَ ثُمَّ لَتُصَلَبَنَّ تَحْتَ جِذْعِ كَافِرٍ‌.[152] «و سوگند به‌ آن‌ كه‌ جان‌ من‌ به

مدّتي‌ مديد از اين‌ جريان‌ سپري‌ شد تا بعد از رحلت‌ حضرت‌‌، در ايّام‌ معاويه‌‌، زيادبن‌ أبيه‌ كه‌ از طرف‌ معاويه‌ والي‌ كوفه‌ شد‌، دست‌ و پاي‌ جويريه‌ را قطع‌ كرد و سپس‌ او را بر جِذع‌ ابن‌ مكعبر به‌ دار آويخت‌‌. و چون‌ اين‌ جذع‌ (تنۀ درخت‌ خرما) طويل‌ و بلند بود و محلّ آويختگي‌ جويريه‌ در قسمت‌ پائين‌ اين‌ جذع‌ بود فلهذا حضرت‌ تعبير كردند كه‌ در پائين‌ جذع‌ به‌ دار آويزان‌ ميگردي‌‌.[153]

اخبار آن حضرت ازواقعه كربلا

ابن‌ شهر آشوب‌ از أبو حفض‌ عمربن‌ محمّد زيّات‌ در ضمن‌ خبري‌ روايت‌ كرده‌ است‌ كه‌: أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّمم‌ به‌ مسيّب‌ بن‌ نجيّه‌ گفتند‌: يَأتِيكُمْ رَاكِبُ الدَّغِيلَةِ يَشُدُّ حَقْوَهَا بِوَضِينَها‌، لَمْ يَقْضِ تَفَثًا مِنْ حَجٍ وَ لَا عُمْرَةٍ فَيَقْتُلُوهُ‌. يُرِيدُ الْحُسَيْنَ عَلَيهِ السَّلامُ‌،[154] «مردي‌ فريب‌ خورده‌ بسوي‌ شما مي‌آيد و در راه‌ با كمال‌ عجله‌ و سرعت‌ مي‌آيد‌، در حالي‌ كه‌ او هنوز حجّش‌ را و عمره‌اش‌ را به‌ انجام‌ نرسانيده‌ است‌‌، او را مي‌كُشند‌. مراد حُسَيْن‌ عليه‌ السّلام‌ است‌»‌.

و نيز ابن‌ شهرآشوب‌ از أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ آورده‌ است‌ كه‌ مردم‌ كوفه‌ را مخاطب‌ قرار داد و گفت‌: كَيْفَ أنْتُمْ إذَا نَزلَ بِكُمْ ذُرّيَّةُ نَبِيِّكُمْ فَعَمَدْتَمْ إلَيْهِ فَقَتَلْتُمُوهُ؟ قَالُوا‌: مَعَاذَ اللهِ لَئِنْ أَتَانَا اللهُ فِي‌ ذَلِكَ لَنَبْلُوَنَّ عُذْرًا‌. فَقَالَ عَلَيْهِ السَّلامُ‌:

هُمْ أوْرَدُوهُ فِي‌ الْغُرُورِ وَ غَرَّرُوا أرَادُوا نَجَاةً لَا نجاةٌ وَ لاعُذْر[156]

«شما در چه‌ حالي‌ هستيد در آن‌ زماني‌ كه‌ ذرّيۀ پيغمبر شما بر شما فرود آيد و شما اراده‌ نموده‌ و بسوي‌ او عالماً عامداً رفته‌ و او را بكشيد؟ گفتند‌: ما پناه‌ مي‌بريم‌ به‌ خدا كه‌ در اينصورت‌ اگر در اين‌ جريان‌ خداوند بر ما ظاهر شود ما عذر پذيرفته‌اي‌ براي‌ او داشته‌ باشيم‌‌. آنگاه‌ حضرت‌ به‌ اين‌ بيت‌ لب‌ گشود‌: «ايشان‌ او را وارد در مهلكه‌ نموده‌ و خدعه‌ كردند و او را هلاك‌ نمودند‌. ايشان‌ قصد خلاصي‌ داشتند وليكن‌ نه‌ خلاص‌ شدند و نه‌ عذرشان‌ مقبول‌ آمد»‌.

و ايضاً ابن‌ شهر آشوب‌ از «مُسْنَدِ» موصلي‌‌، از عبدالله‌ بن‌ يحيي‌‌، از پدرش‌‌، روايت‌ كرده‌ است‌ كه‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ چون‌ در راه‌ صفّين‌ محاذي‌ نينوا شد‌، ندا در داد‌: اصْبِرْ أبَا عَبْدِاللهِ بِشَطِّ الْفُرَاتِ‌. فَقُلْتُ‌: وَ مَا ذِي‌؟ فَذَكَرَ مَصْرَعَ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلامُ بِالطَّفِ‌.[157] «اي‌ أبا عبدالله‌‌، در شطّ فرات‌ شكيبائي‌ و صبر پيشه‌ كن‌‌. من‌ عرض‌ كردم‌: اي‌ أميرالمؤمنين‌‌، داستان‌ را بگو‌. أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ داستان‌ قتل‌ حسين‌ عليه‌ السّلام‌ را در زمين‌ طَفّ بيان‌ كردند»‌.

در «بحار الانوار» طبع‌ كمپاني‌‌، ج‌ 9 ‌، ص‌ 592 از «شرح‌ نهج‌ البلاغة‌» ابن‌ أبي‌ الحديد از نصر بن‌ مزاحم‌ با سند متّصل‌ خود از عروۀ بارقي‌ آورده‌ است‌ كه‌ او ميگويد‌: به‌ نزد سعد بن‌ وهب‌ آمدم‌ و از او پرسيدم‌ دربارۀ حديثي‌ كه‌ براي‌ ما از علي‌ بن‌ أبي‌طالب‌ عليه‌ السّلام‌ بيان‌ كرده‌ بود‌. گفت‌: آري‌‌، مرا مخنف‌ بن‌ سليم‌ به‌ نزد أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ فرستاد در وقتي‌ كه‌ علي‌ عازم‌ صفّين‌ بود‌، من‌ بسوي‌ او آمدم‌ و او در كربلا بود و او را در حالي‌ يافتم‌ كه‌ با دستش‌ اشاره‌ ميكرد و ميگفت‌: هـٰهُنَا هـٰهُنَا «اينجا اينجا»‌. مردي‌ گفت‌: اينجا چيست‌ اي‌ أميرالمؤمنين‌؟ فرمود‌: ثَقَلُ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَّي‌ اللهُ عَلَيْهِ وَءَالِهِ وَسَلَّمَ يَنْزِلُ هـٰهُنَا‌، فَوَيْلٌ لَهُمْ مِنْكُمْ وَ وَيْلٌ لَكُمْ مِنْهُمْ «متاع‌ نفيس‌ و گرانقيمتي‌ از آل‌ محمّد در اينجا فرود مي‌آيد‌. پس‌ اي‌ واي‌ بر آنها از شما‌، و واي‌ بر شما از آنها»‌. آن‌ مرد گفت‌: معناي‌ اين‌ كلام‌ چيست‌ اي‌ أميرالمؤمنين‌؟ فرمود‌: معناي‌ ويل‌ لهم‌ منكم‌ آنستكه‌ شما آنها را ميكُشيد ‌!و معناي‌ ويل‌ لكم‌ منهم‌ آنستكه‌ بواسطۀ كشتن‌ شما ايشان‌ را‌، خداوند شما را در آتش‌ داخل‌ مي‌نمايد‌.

نصر ميگويد‌: اين‌ عبارت‌ بر وجهي‌ ديگر نيز روايت‌ شده‌ است‌ و آن‌ اينستكه‌: فَوَيْلٌ لَكُمْ مِنْهُمْ‌، وَ وَيْلٌ لَكُمْ عَلَيْهِمْ‌. آن‌ مرد گفت‌: ما معناي‌ ويل‌ لكم‌ منهم‌ را فهميديم‌‌، امّا معناي‌ وَيْل‌ لكم‌ عليهم‌ چيست‌؟ حضرت‌ فرمود‌: مي‌بينيد شما كه‌ ايشان‌ را مي‌كشند و قدرت‌ بر ياري‌ و نصرتشان‌ نداريد !

و همچنين‌ نصر بن‌ مزاحم‌ از سعيد بن‌ حكيم‌ عبسي‌‌، از حكم‌ حسن‌ بن‌ كثير‌، از پدرش‌ روايت‌ كرده‌ است‌ كه‌ علي‌ عليه‌ السّلام‌ به‌ كربلا آمد و در آنجا درنگ‌ كرد‌. به‌ آنحضرت‌ گفتند‌: اينجا زمين‌ كَربُ و بَلا است‌‌. حضرت‌ فرمود‌: ذَاتٌ كَربٍ و بَلا «داراي‌ غصّه‌ و اندوه‌ و داراي‌ بلا است‌»‌. و پس‌ از آن‌ با دستش‌ اشاره‌ بسوي‌ مكاني‌ كرد و گفت‌: هَـٰهُنَا مَوْضِعُ رِحَالِهِمْ وَ مُناخُ رِكابِهِمْ‌، «اينجا محلّ بار انداختن‌ها و بارهاي‌ آنهاست‌‌، و محل‌ فرود آمدن‌ شتران‌ آنهاست‌» و سپس‌ اشاره‌ به‌ مكان‌ ديگري‌ كرد و گفت‌: هَـٰهُنا مُراقُ دِمَائِهِمْ‌، ثُمَّ مَضَي‌ إلَي‌ سَابَاطَ[159] «اينجا محلّ ريختن

‌ خونهاي‌ آنهاست‌‌. اين‌ بگفت‌ و بسوي‌ ساباط‌ رهسپار شد.»

و نيز ابن‌ أبي‌ الحديد در «شرح‌ نهج‌ البلاغة‌» از نصربن‌ مزاحم‌ در كتاب‌ صفّين‌» با سند خود از هرثمة‌ بن‌ سليم‌ آورده‌ است‌ كه‌ او گفت‌: ما با لشگر و همراهي‌ علي‌ در جنگ‌ صفّين‌ حاضر بوديم‌‌. چون‌ به‌ كربلا رسيديم‌‌، با او نماز جماعت‌ را بجاي‌ آورديم‌‌. چون‌ سلام‌ نماز را داد از خاك‌ آنجا مقداري‌ را برداشت‌ و بوئيد و گفت‌: وَاهًا لَكِ يَا تُرْبَةُ‌، لَيُحْشَرَنَّ مِنْكِ قَوْمٌ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسَابٍ[160] «به‌ به‌‌، اي‌ شگفتا بر تو خاكي‌ كه‌ از تو قومي‌ محشور ميشوند كه‌ بدون‌ حساب‌ داخل‌ بهشت‌ ميگردند»‌.

وارد كربلا شديم‌ كاسه‌اي‌ از تربت‌ كربلا برداشت‌ و بو كرد و گفت‌: وَاهًا لَكِ أيـَّتُهَا التُّرْبَةُ لَيْحْشَرَنَّ مِنْكِ قَوْمٌ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةِ بِغَيْرِ حِسَابٍ‌. و از اين‌ علم‌ غيبي‌ كه‌ نشان‌ داد؟ زنش‌ جرداء گفت‌: دَعْنَا مِنْكَ أيـُّهَا الرَّجُلُ‌، فَإنَّ أمِيرَالْمؤمِنِينَ لَمْ يَقُلْ إلَّا حَقًّا «اي‌ مرد دست‌ از سر ما بردار‌، أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ غير از حقّ چيزي‌ را نمي‌گويد»‌. هرثمه‌ ميگويد‌: چون‌ عبيدالله‌ بن‌ زياد لشگري‌ را بسوي‌ حسين‌ عليه‌ السّلام‌ فرستاد، من‌ هم‌ در زمرۀ آن‌ بودم‌‌. وقتي‌ كه‌ به‌ حسين‌ عليه‌ السّلام‌ و اصحاب‌ او رسيدم‌‌، محلّ پائين‌ آمدنمان‌ را در آنجا كه‌ با علي‌ آمده‌ بوديم‌‌، شناختم‌ و آن‌ زميني‌ را كه‌ علي‌ از آنجا خاك‌ را برداشت‌ دانستم‌ و گفتار او را در نظر داشتم‌‌. در اين‌ صورت‌ اين‌ حركت‌ و سفر بر من‌ ناپسند آمد‌. بر اسبم‌ سوار شدم‌ تا در حضور حسين‌ عليه‌ السّلام‌ ايستادم‌ و بر وي‌ سلام‌ كردم‌ و آن‌ مطالبي‌ را كه‌ از پدرش‌ در اين‌ منزل‌ شنيده‌ بودم‌ براي‌ او بازگو كردم‌‌.

حسين‌ عليه‌ السّلام‌ گفت‌: أمَعَنَا أمْ عَلَيْنَا ؟ «اينك‌ تو براي‌ كمك‌ ما آمده‌اي‌ و يا براي‌ جنگ‌ با ما»؟ گفتم‌: اي‌ پسر رسول‌ خدا نه‌ براي‌ كمك‌ هستم‌ و نه‌ براي‌ جنگ‌‌، زيرا من‌ فرزندانم‌ و عيالم‌ را پشت‌ سر گذاشته‌ام‌ و از ابن‌ زياد بر آنها ميترسم‌‌. حضرت‌ امام‌ حسين‌ عليه‌ السّلام‌ فرمود‌: فَتَوَلَّ هَرَبًا حَتَّي‌ لَا تَرَي‌ مَقْتَلَنَا‌، فَوَالَّذِي‌ نَفْسُ الْحُسَيْنِ بِيَدِهِ لَايَرَي‌ الْيَوْمَ مَقْتَلَنَا أحَدٌ ثُمَّ لَا يُعِينُنَآ إلَّا دَخَلَ النَّارَ‌، «پس‌ بنابراين‌ پشت‌ كن‌ و بگريز تا اينكه‌ جريان‌ گشته‌ شدن‌ ما را نبيني‌‌، زيرا قسم‌ به‌ آن‌ كه‌ جان‌ حسين‌ در دست‌ اوست‌ در امروز كيفيّت‌ كشته‌ شدن‌ ما را كسي‌ نمي‌بيند كه‌ ما را ياري‌ و نصرت‌ نكند مگر آنكه‌ داخل‌ در آتش‌ ميشود»‌.

‌ گفت‌: علي‌ عليه‌ السّلام‌ از كربلا عبور كرد و با شتاب‌ هر چه‌ بيشتري‌ و در حاليكه‌ چشمهايش‌ پر از اشك‌ شده‌ و گريه‌ ميكرد‌، به‌ اصحاب‌ خود كه‌ با او عبور مي‌نمودند ميگفت‌: هَذَا مُنَاخُ رِكَابِهِمْ‌، وَ هَذَا مُلْقَي‌ رِحَالِهِمْ‌، هَهُنَا مُرَاقُ دِمائِهِمْ‌، طُوبَي‌ لَكِ مِنْ تُرْبَةٍ عَلَيْهَا تُرَاقُ دِمَاةُ الاحِبَّةِ[162] «اينجاست‌ محلّ فرود آمدن‌ شترانشان‌‌، اينجاست‌ محلّ افتادن‌ اسباب‌هايشان‌‌، اينجاست‌ محلّ ريخته‌ شدن‌ خونهايشان‌‌. آفرين‌ بر تو خاكي‌ كه‌ بر روي‌ تو خون‌هاي‌ حبيبان‌ ريخته‌ ميشود»‌.

و حضرت‌ باقر عليه‌ السّلام‌ گفتند كه‌ چون‌ علي‌ عليه‌ السّلام‌ مردم‌ را براي‌ جنگ‌ از كوفه‌ بيرون‌ آورد‌، هنوز دو ميل‌ و يا يك‌ ميل‌ به‌ كربلا مانده‌ بود‌، از لشگر جدا شد و جلو آمد و در مكاني‌ كه‌ به‌ آن‌ مقذفان‌ مي‌گفته‌اند دوري‌ زد و گفت‌: قُتِلَ فِيهَا مَائِتَا نَبِيٍّ وَ مَائَتَا سِبْطٍ كُلُّهُمْ شُهَدَاءُ‌، وَ مُنَاخُ رُكَّابٍ وَ مَصَارِعُ عُشَّاقٍ‌، شُهَدَاءُ لَا يَسْبِقُهُمْ مَنْ كَانَ قَبْلَهُمْ‌، وَ لَا يَلْحَقُهُمْ مَنْ بَعْدَهُمْ،[163] «در اين‌ مكان‌ دويست‌ پيغمبر و دويست‌ سبط‌ پيغمبر كشته‌ شده‌ است‌ كه‌ همگي‌ آنها شهيد ميشوند‌، در درجه‌ و مقام‌‌، هيچكس‌ از آنان‌ كه‌ قبل‌ از آنها بوده‌اند‌، از آنها جلو نمي‌افتند و هيچكس‌ از آنان‌ كه‌ بعد از آنها مي‌باشند به‌ آنها نمي‌رسند»‌.

و از «عيون‌ أخبار الرضا» با سندهاي‌ سه‌گانۀ خود از حضرت‌ امام‌ رضا عليه‌ السّلام‌ از پدرانش‌ از أميرالمؤمنين‌ ـ صلوات‌ الله‌ عليهم‌ ـ روايت‌ كرده‌ است‌ كه‌ آنحضرت‌ گفت‌: كَأنِّي‌ بِالْقُصُورِ قَدْ شُيِّدَتْ حَوْلَ قَبْرِ الْحُسَيْنِ‌. وَ كَأنِّي‌ بِالْمَحَامِلِ تَخْرُجُ مِنَ الْكُوفَةِ إلَي‌ قَبْرِ الْحُسَيْنِ‌. وَ لَا تَذْهَبُ اللَّيَالِي‌ وَ الايَّامُ حَتَّي‌ يُسَارُ إلَيْهِ مِنَ الافَاقِ‌، وَ ذَلِكَ عِنْدَ انْقِطاعِ مُلْكِ بَني‌ مَرْوانَ،[164] «گويا من‌ مي‌بينم‌ محمل‌هائي‌ را كه‌ از كوفه‌ براي‌ زيارت‌ قبر حسين‌

بيرون‌ مي‌آيند‌. شب‌ها و روزهاي‌ عالم‌ سپري‌ نمي‌شود تا اينكه‌ مردم‌ از آفاق‌ بسوي‌ قبر حسين‌ ميروند‌. و اين‌ در وقت‌ بسر آمدن‌ حكومت‌ و سلطنت‌ بني‌ مروان‌ است‌»‌.

جاي‌ تعجّب‌ نيست‌ كه‌ اگر أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ از كربلا و نينوا بگذرد‌، گريه‌ كند‌، قبل‌ از او پيغمبر صلّي‌ الله‌ عليه‌ وآله‌ وسلّم‌ بر حسين‌ گريسته‌ و براي‌ اُمّ سَلمه‌ قارورۀ تربت‌ حسين‌ را آورده‌ است‌ و گفته‌ است‌: هر وقت‌ ديدي‌ كه‌ درون‌ اين‌ شيشه‌ تبديل‌ به‌ خون‌ تازه‌ شد‌، بدان‌ حسينِ مرا كشته‌اند‌. و پيامبر داستان‌ را براي‌ فاطمۀ زهرا عليهما السّلام‌ نقل‌ كرده‌ و او مي‌گريسته‌ است‌‌. و قبل‌ از رسول‌ خدا‌، بر حسين‌ انبياي‌ سالفه‌ از آدم‌ و نوح‌ و ابراهيم‌ و موسي‌ و عيسي‌ گريسته‌اند و فرشتگان‌ آسمان‌ گريه‌ كرده‌اند‌.