بايد چشم را از ديدن غير پاك كرد

بالجمله‌ بايد چشم‌ را از ديدن‌ غير ليلي‌ پاك‌ كرد و گوش‌ را از طنين‌ و آواي‌ جز او شستشو داد تا وي‌ اذن‌ نظاره‌ به‌ چهره‌ و استماع‌ سخنانش‌ را بدهد.

خدايا چكار بايد كرد ؟! راه‌ چاره‌ كدام‌ است‌ ؟! بالجمله‌ و محصّل‌ كلام‌ اميدي‌ و روزنه‌اي‌ يافت‌ مي‌شود يا بايد مأيوس‌ بود ؟! زنان‌ قبيلۀ ليلي‌ مي‌گويند: آقاجان‌ ! برو چشمت‌ را تطهير كن‌ ! گوشت‌ را پاك‌ كن‌ ! تطهير چشم‌ به‌ گريه‌ است‌ در شبهاي‌ تار از فراق‌ محبوب‌ ازل‌ و ابد ؛ و تطهير گوش‌ به‌ نگهداري‌ آن‌ است‌ از شنيدن‌ سخنان‌ تفرقه‌انگيز كه‌ معشوق‌ و محبوب‌ را خوشايند نمي‌باشد .

پاك‌ كردن‌ چشم‌ عَنْ كُلِّ ما لا يُحِلُّ اللَهُ النَّظَر إلَيْهِ و پاك‌ كردن‌ گوش‌ عَنْ كُلِّ ما لا يُحِلُّ اللَهُ الاِسْتِماعَ إلَيْهِ . (به‌ هر چه‌ خدا حلال‌ نمي‌داند نگاه‌ مكن‌ ، و به‌ هرچه‌ خدا حلال‌ نمي‌داند گوش‌ فرا مدار!)

مگر در اخبار نداريم‌ كه‌ خداوند عليّ اعلي‌ هيچ‌ چشمي‌ را بيشتر از چشم‌ گريان‌ دوست‌ ندارد ، و در روز قيامت‌ همۀ چشمها گريانند مگر آن‌ چشمي‌ كه‌ از

صفجه 155

عذاب‌ خدا در نيمه‌هاي‌ شب‌ گريان‌ باشد ؟

اين‌ گريه‌ براي‌ چيست‌ ؟ براي‌ نظره‌ها و نگاههائي‌ كه‌ بغير خدا افتاده‌ است‌. براي‌ شستشوي‌ جرمها و كثافاتي‌ مي‌باشد كه‌ چشم‌ بصر و چشم‌ بصيرت‌ را فراگرفته‌ و نظر به‌ ليلي‌ بدون‌ آن‌ تطهير و لايروبي‌ و شستشو امكان‌پذير نمي‌باشد . پس‌ شستشو ، راه‌ است‌ و طريق‌ به‌ مقصد .

بعد از اينكه‌ اين‌ راه‌ طيّ شد ، انسان‌ مي‌رود بالاتر تا اينكه‌ بايد با خدا ، خدا را بشناسد . آنجا ديگر خداست‌ و غير از او نيست‌ . همۀ مراتب‌ طيّ شده‌ و اين‌ شخصِ گريه‌ كرده‌ ، ديدگانش‌ پاكيزه‌ شده‌ و نِساءِ حَيّ (زنان‌ قبيله‌) هم‌ وي‌ را ملامت‌ نمي‌كنند. مي‌رود ، مي‌رود ، نزد ليلي‌ مي‌رود . ديگر عشقش‌ مادّي‌ نيست‌ . عشق‌ مجازي‌ نمي‌باشد . ليلي‌ بدن‌ نيست‌ ؛ روح‌ است‌ و نفس‌ مجرّد است‌ . در اينصورت‌ اگر ليلي‌ در مشرق‌ عالم‌ باشد و مجنون‌ در مغرب‌ عالم‌ ، با هم‌ ارتباط‌ دارند . خوب‌ ادراك‌ مي‌كند: امروز سر ليلي‌ درد مي‌كند ، ليلي‌ خواب‌ است‌ ، ليلي‌ بيدار است‌ ، ليلي‌ مريض‌ است‌ ، ليلي‌ سالم‌ است‌ ...

بسياري‌ از عاشقان‌ از اصحاب‌ رسول‌ اكرم‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و اصحاب‌ ائمّۀ معصومين‌ صلوات‌ الله‌ عليهم‌ اينچنين‌ بوده‌اند . اُوَيس‌ يَمانيّ قَرَنيّ اينگونه‌ بوده‌ است‌ . اصولاً وجدانشان‌ ادراك‌ مي‌كرد منويّات‌ مواليان‌ خودشان‌ را . وجودشان‌ مي‌فهميد مصالح‌ و مفاسد خود را كه‌ خواستۀ سروران‌ و سيّدان‌ و سالارانشان‌ بود . دندان‌ پيغمبر در روز اُحُد شكست‌ ، در همان‌ روز و همان‌ ساعت‌ دندان‌ اُويس‌ هم‌ در يمن‌ شكست‌ .

فرياد مجنون‌ هنگام‌ فَصْد ، از نيشتر خوردن‌ بر رگ‌ ليلي‌

گويند: وقتي‌ خواستند مجنون‌ را فصد كنند (رگ‌ زنند) فريادش‌ بلند شد كه‌ نه‌ از جهت‌ آنكه‌ من‌ از نيشتر نگرانم‌ ، بلكه‌ مي‌ترسم‌ از اينكه‌ اين‌ نيشتر به‌ رگ‌ ليلي‌ بخورد ، و شما كه‌ در اينجا مرا فصد مي‌كنيد دست‌ ليلي‌ را در ديار و بلاد خودش‌ فصد كنيد !

صفجه 156

خدا را با خدا بايد شناخت‌ ؛ «آفتاب‌ آمد دليل‌ آفتاب‌»

خداوند سبحانه‌ و تعالي‌ شأنه‌ نور است‌ و ظاهر ، و همۀ موجودات‌ را او به‌ ظهور رسانيده‌ است‌ . انسان‌ مي‌خواهد برسد به‌ او ؛ اينكه‌ مخلوق‌ است‌ و ظهور ، كجا و كي‌ و چگونه‌ امكان‌ دارد به‌ ظاهر برسد ؟ وقتي‌ از اظهارِ ظهور رفع‌ يد نمايد، متّصل‌ بشود به‌ شعاع‌ و برگردد به‌ مبدأ نور . برگردد به‌ خورشيد ، و برود در ذات‌ خورشيد . آنجا ديگر شعاع‌ نيست‌ . خورشيد ، خورشيد است‌ . و لهذا ذات‌ خورشيد را غير از خورشيد ، موجودي‌ نمي‌تواند بشناسد .

ما هر چه‌ خورشيد را تعريف‌ و تمجيد و تحميد و تحسين‌ نمائيم‌ ، كجا حقيقتش‌ را توانسته‌ايم‌ بازگو كنيم‌ ؟ كجا خورشيد را خواهيم‌ ديد ؟ كجا گرماي‌ خورشيد را ادراك‌ مي‌كنيم‌ ؟ كجا از عظمت‌ خورشيد و نفس‌ خورشيد و كيفيّت‌ و كمّيّت‌ آن‌ اطّلاعي‌ پيدا مي‌كنيم‌ ؟ ما ميليونها فرسنگ‌ از خورشيد دوريم‌ كه‌ في‌الجمله‌ حرارتي‌ از آن‌ به‌ ما مي‌رسد . وقتي‌ بخواهيم‌ خورشيد را نگاه‌ كنيم‌ بايد با شيشۀ سياه‌ رنگي‌ آن‌ را مشاهده‌ كنيم‌ تا از پشت‌ حجاب‌ سياه‌ و تاريك‌ فقط‌ بتوانيم‌ قرص‌ آنرا ملاحظه‌ نمائيم‌ .

صفجه 157

معرفت‌ ما به‌ خورشيد همين‌ مقدار است‌ . چه‌ كسي‌ قدرت‌ آنرا دارد كه‌ خورشيد را پيدا كند و عارف‌ و شناساي‌ او گردد ؟ آن‌ كس‌ كه‌ از اينجا برخيزد و برود در درون‌ خورشيد ذوب‌ شود و محو شود و از ذرّات‌ وجود و هستي‌ او گردي‌ هم‌ نماند ، او خورشيد را شناخته‌ است‌ . افسوس‌ كه‌ در آنجا «او» پيدا نمي‌شود و عبارت‌ و لفظ‌ «او» در ذات‌ خورشيد راه‌ ندارد .

و در جاي‌ دگر مي‌گويد:

«عاشقان‌ ، كشتگان‌ معشوقند»

شيخ‌ مصلح‌ الدّين‌ سعدي‌ شيرازي‌ گويد:

» عاكفان‌ كعبۀ جلالش‌ به‌ تقصير عبادت‌ معترف‌ ؛ كه‌ ما عَبَدْناكَ حَقَّ عِبادَتِكَ ، و واصفان‌ حِليۀ جمالش‌ به‌ تحيّر منسوب‌ ؛ كه‌ ما عَرَفْناكَ حَقَّ مَعْرِفَتِكَ ! 30

صفجه 159

يكي‌ از صاحبدلان‌ سر به‌ جيب‌ مراقبت‌ فرو برده‌ بود و در بحر مكاشفت‌ مستغرق‌ شده‌ ، حالي‌ كه‌ از اين‌ معامله‌ باز آمد يكي‌ از دوستان‌ گفت‌: ازين‌ بستان‌ كه‌ بودي‌ ما را چه‌ تحفه‌ كرامت‌ كردي‌ ؟

گفت‌: به‌ خاطر داشتم‌ كه‌ چون‌ به‌ درخت‌ گل‌ رسم‌ ، دامني‌ پر كنم‌ هديّۀ اصحاب‌ را ! چون‌ برسيدم‌ ، بوي‌ گلم‌ چنان‌ مست‌ كرد كه‌ دامنم‌ از دست‌ برفت‌ !

* * *

صفجه 160

1ـ و هر كسي‌ ادّعا مي‌كند كه‌ به‌ وصال‌ ليلي‌ نائل‌ آمده‌است‌ ؛ امّا ليلي‌ اقرار گفتار آنان‌ را نمي‌كند .

2ـ زمانيكه‌ اشكها بر گونه‌ها جريان‌ يابد ، روشن‌ مي‌شود كه‌ گريه‌ كننده‌ كيست‌ و آنكس‌ كه‌ خود را شبيه‌ به‌ گريه‌ كننده‌ نموده‌ است‌ كيست‌ !

در «مفاتيح‌ الإعجاز» بالمناسبه‌ اين‌ رباعي‌ را ذكر نموده‌ است‌:

بالجمله‌ اينگونه‌ معرفت‌ به‌ خدا كه‌ از اثر پي‌ به‌ موثّر و از خلقت‌ پي‌ به‌ خالق‌ مي‌توان‌ برد معرفتي‌ است‌ اجمالي‌ نه‌ تفصيلي‌ ، معرفتي‌ است‌ دور و مِنْ‌وَراءِ حجاب‌ نه‌ نزديك‌ و بدون‌ پرده‌ . اين‌ معرفتِ ضُعفاء و عَجَزه‌ مي‌باشد ، نه‌ معرفت‌ مردان‌ راه‌ قويّ الإراده‌ و عظيم‌ الهمّه‌ .

اين‌ معرفت‌ ، معرفت‌ از پِشك‌ شتر به‌ خود شتر ، از پشك‌ الاغ‌ بر خود الاغ‌ است‌ ؛ اين‌ كجا و معرفت‌ به‌ او پس‌ از مجاهدات‌ و رنجها و خون‌ دلها در مدّت‌ عمري‌ دراز كجا !

كلام‌ اميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌: الْبَعْرَةُ تَدُلُّ عَلَي‌ الْبَعِيرِ ، وَ الرَّوْثَةُ تَدُلُّ عَلَي‌ الْحَمِيرِ

از «جامع‌ الاخبار» ، مجلسيّ رضوان‌ الله‌ عليه‌ حكايت‌ نموده‌ است‌:

سُئِلَ أَمِيرُ الْمُوْمِنينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ عَنْ إثْبَاتِ الصَّانِعِ ، فَقَالَ: الْبَعْرَةُ تَدُلُّ عَلَي‌ الْبَعِيرِ ، وَ الرَّوْثَةُ تَدُلُّ عَلَي‌ الْحَمِيرِ ، وَ ءَاثَارُ الْقَدَمِ تَدُلُّ

صفجه 161

عَلَي‌الْمَسِيرِ . فَهَيْكَلٌ عِلْوِيٌّ بِهَذِهِ اللَطَافَةِ وَ مَرْكَزٌ سِفْلِيٌّ بِهَذِهِ الْكَثَافَةِ كَيْفَ لَا يَدُلَّانِ عَلَي‌ اللَطِيفِ الْخَبِيرِ ؟!33

«از حضرت‌ ، از اثبات‌ آفريدگار جهان‌ چون‌ پرسيدند ، در پاسخ‌ گفت‌: پِشك‌ شتر مي‌فهماند كه‌ از اينجا شتري‌ عبور كرده‌ است‌ ، و فضولات‌ الاغ‌ مي‌فهماند كه‌ از اينجا خرهائي‌ عبور نموده‌اند ، و علامت‌ جاي‌ پاي‌ آدمي‌ مي‌فهماند كه‌ از اينجا انساني‌ (رو به‌ اين‌ طرف‌ يا رو به‌ آن‌ طرف‌) راه‌ را طيّ كرده‌ است‌ ؛ پس‌ چگونه‌ اين‌ بنيان‌ استوار بالا بدين‌ لطافت‌ ، و اين‌ مركز پائين‌ بدين‌ كثافت34‌ دلالتي‌ بر خداوند لطيف‌ خبير ندارند؟!»

و همچنين‌ از «جامع‌ الاخبار» حكايت‌ نموده‌ است‌:

سُئِلَ أمِيرُالْمُوْمِنِينَ صَلَوَاتُ اللَهِ عَلَيْهِ: مَا الدَّلِيلُ عَلَي‌ إثْبَاتِ الصَّانِعِ؟!

قَالَ: ثَلَاثَةُ أَشْيَآءَ: تَحْوِيلُ الْحَالِ ، وَ ضَعْفُ الارْكَانِ ، وَ نَقْضُ الْهِمَّةِ. 35

«از حضرت‌ عليه‌ السّلام‌ پرسيدند: دليل‌ بر اثبات‌ صانع‌ چيست‌ ؟! گفتند: سه‌ چيز: تغيير احوال‌ آدمي‌ ، و سستي‌ اركان‌ و اعضاء انساني‌ ، و شكسته‌ شدن‌ تصميم‌ و عزم‌ و همّتي‌ كه‌ بني‌آدم‌ در انجام‌ كارهاي‌ خود دارند.»

و ايضاً از «توحيد» صدوق‌ ، از ابن‌ ادريس‌ از پدرش‌ از ابن‌ هاشم‌ از ابن‌ أبي‌عُمير از هِشام‌ بن‌ سالم‌ روايت‌ نموده‌ است‌ كه‌ گفت‌: سُئِلَ أَبُو عَبْدِاللَهِ عَلَيْه السَّلَامُ فَقِيلَ لَهُ: بِمَ عَرَفْتَ رَبَّكَ ؟!

قَالَ: بِفَسْخِ الْعَزْمِ وَ نَقْضِ الْهَمِّ ؛ عَزَمْتُ فَفَسَخَ عَزْمِي‌ وَهَمَمْتُ فَنَقَضَ هَمِّي‌ ! 36

صفجه 161

«از حضرت‌ امام‌ أبوعبدالله‌ جعفر بن‌ محمّد الصّادق‌ عليهما السّلام‌ چون‌ پرسيده‌ شد: به‌ چه‌ چيز پروردگارت‌ را شناختي‌ ؟!

فرمود: به‌ حلّ كردن‌ و باز كردن‌ تصميم‌ و عزم‌ ، و به‌ شكستن‌ قصد و اراده‌؛ من‌ تصميم‌ گرفتم‌ كاري‌ انجام‌ دهم‌ تصميم‌ مرا باز كرد و از ميان‌ برداشت‌ ؛ و قصد كردم‌ براي‌ عملي‌ ، او قصد مرا شكست‌!»

اينگونه‌ معرفت‌ كه‌ در منطق‌ به‌ آن‌ برهان‌ « إنِّي‌ » گويند ، معرفت‌ است‌ از معلول‌ به‌ علّت‌ ، از مخلوق‌ به‌ خالق‌ ، از مصنوع‌ به‌ صانع‌ .

اكتفا كردن‌ به‌ «دينُ العجائز» موجب‌ خسران‌ و ندامت‌ و حسرت‌ است‌

به‌ آن‌ پيرزن‌ گفتند: خدا را از چه‌ راه‌ شناخته‌اي‌ ؟! گفت‌: از اين‌ چرخۀ ريسندگي‌ام‌ ! زيرا چون‌ دست‌ به‌ سوي‌ آن‌ مي‌برم‌ و دستۀ آن‌ را به‌ گردش‌ درمي‌آورم‌ ، آن‌ حركت‌ مي‌كند و نخها را مي‌ريسد و مبدّل‌ به‌ ريسمان‌ مي‌نمايد . و چون‌ دست‌ برميدارم‌ ، آن‌ مي‌ايستد و متوقّف‌ ميگردد ، پشمها و پنبه‌ها به‌ حال‌ خود باقي‌ مي‌ماند ، ديگر نه‌ رشته‌اي‌ رشته‌ مي‌شود و نه‌ ريسماني‌ تهيّه‌ مي‌گردد !

از آنجا دانستم‌ كه‌ اين‌ افلاك‌ و ستارگان‌ ثابت‌ و سيّار و اين‌ خورشيد و ماه‌ و اين‌ زمين‌ و اين‌ دستگاه‌ آفرينش‌ ، آفريننده‌اي‌ دارد كه‌ اگر وقتي‌ بخواهد توقّف‌ كند تمام‌ جهان‌ هستي‌ به‌ ديار عدم‌ مي‌روند ؛ و چون‌ در هر لحظه‌ بدان‌ ، نيرو از جانب‌ صاحب‌ نيرو مي‌رسد ، لهذا بر قرار و بر دوام‌ مي‌باشند .

از اينجاست‌ كه‌ گفته‌اند: وَ عَلَيْكُمْ بِدينِ الْعَجآئِز ! «بر شما باد به‌ دين‌ پيرزنان‌!» ولي‌ بالاخره‌ بدانيد كه‌ شما مرد هستيد آنهم‌ مرد جوان‌ با اراده‌ ؛ اگر به‌ دين‌ عجائز اكتفا كنيد خسران‌ و وبال‌ و ندامتي‌ گريبانگيرتان‌ ميگردد كه‌ نه‌ تنها در دنيا بلكه‌ در عوالم‌ پسين‌ ، حسرت‌ زده‌ و متحيّر و مبهوتتان‌ ميگرداند !

اشعار بلند پايۀ شبستري‌ در لزوم‌ حركت‌ به‌ سمت‌ خداوند

عارف‌ عاليقدر مفخر شيعۀ اثناعشريّه‌: شيخ‌ محمود بن‌ عبدالكريم‌ نجم‌الدّين‌ شبستري‌ كه‌ از معاريف‌ عرفاي‌ قرن‌ هفتم‌ هجري‌ ماست‌ تغمّده‌ الله‌ بأعلي‌ درجات‌ رضوانه‌ در اين‌ مقام‌ مي‌فرمايد:

مرحوم‌ شيخ‌ در اين‌ ابيات‌ مختصر تمام‌ راههاي‌ خودپرستي‌ را مسدود فرموده‌ و راه‌ خداپرستي‌ را به‌ طور مكشوف‌ بيان‌ فرموده‌ است‌ ، و لهذا چون‌ مقام‌ ما و كتاب‌ ما دربارۀ «الله‌ شناسي‌» مي‌باشد مناسب‌ ديد اين‌ أشعار آورده‌ شود .

شرح‌ «مفاتيح‌ الإعجاز» در اشعار «گلشن‌ راز»

ولي‌ از لحاظ‌ آنكه‌ بعضي‌ از آن‌ ابيات‌ نياز به‌ شرح‌ و تفصيل‌ دارد و از زمان‌ شيخ‌ تا به‌ حال‌ شرحي‌ بهتر و روشن‌تر و جانفزاتر و دل‌انگيزتر از شرح‌ عارف‌ عاليقدر ما: شيخ‌ محمّد بن‌ يحيي‌ بن‌ عليّ جيلانيّ لاهيجي‌ نوشته‌ نشده‌ است‌ ، و با وجود آنكه‌ از آن‌ شرح‌ تا به‌ حال‌ كه‌ سنه ‌ 1415 هجريّه قمريّه‌ است‌ پانصد و سي‌ و هشت‌ سال‌ ميگذرد43 هنوز آن‌ شرح‌ زنده‌ و مورد بحث‌ و استفاده‌ و

صفجه 166

 مراجعۀ أعلام‌ فنّ ميباشد ؛ بسيار ضروري‌ و لازم‌ ديد تا عين‌ عبارات‌ آنرا در تبيين‌ مقاصد شيخ‌ بياورد . زيرا از جهت‌ متانت‌ كلام‌ ، و استواري‌ برهان‌ ، و انشاء سليس‌ و دلنشين‌ و شواهد روائيّه‌ ، و لطائف‌ ذوقيّه شعريّه‌ در درجۀ أعلاي‌ از استحكام‌ به‌ نظر رسيده‌ است‌ .

و لهذا اينك‌ شروع‌ مي‌كنيم‌ به‌ شرح‌ ، و أحياناً بعضي‌ از يادداشتهاي‌ لازم‌ چنانچه‌ به‌ نظر آيد در تعليقۀ آن‌ آورده‌ مي‌شود ؛ بحول‌ الله‌ و قوّته‌ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إلاّ بِاللَهِ الْعَليّ الْعَظيم‌ .

شيخ‌ محمّد لاهيجي‌ مي‌فرمايد:

» چون‌ حقّ به‌ جميع‌ اشياء و اعيان‌ متجلّي‌ است‌، و علم‌ و حيات‌ لازم‌ ذات‌ الهي‌اند ، و هرجا كه‌ ملزوم‌ باشد البتّه‌ لازم‌ خواهد بود ؛ پس‌ هرجا كه‌ وجود

صفجه 167

باشد حيات‌ و علم‌ هم‌ باشد .

فأمّا غايةُ ما في‌ الباب‌ آنستكه‌ اگر محلّي‌ را كه‌ مجلاي‌ آن‌ تجلّي‌ است‌ اعتدالي‌ كه‌ موجب‌ ظهور حيات‌ و علم‌ است‌ نباشد ، آن‌ صفات‌ در وي‌ مخفي‌ بماند؛ همچو شخصي‌ مُغمَي‌ عليه‌ . 44

پس‌ همۀ اشياء را علم‌ و حيات‌ باشد ، و هرچه‌ را حيات‌ باشد البتّه‌ نفس‌ خواهد بود . و مقرّر است‌ كه‌ هر نفس‌ كه‌ هست‌ ، بالضّروره‌ ـ به‌ قوّه‌ يا به‌ فعل‌ ـ مُدرك‌ هستي‌ خود است‌ ، و آن‌ مستلزم‌ ادراك‌ هستي‌ مطلق‌ است‌ كه‌ عامّ روشن‌تر از خاصّ است‌ . يعني‌ همۀ عالم‌ از ذات‌ خود به‌ قوّه‌ يا به‌ فعل‌ آگاهند ، و از آنجا كه‌ از ذات‌ خود آگاهند راه‌ به‌ درگاه‌ حضرت‌ اله‌ برده‌اند ، چو ذات‌ حقّ به‌ صورت‌ همه‌ متجلّي‌ و ظاهر است‌ .

چون‌ هرچه‌ هست‌ مظهر و مراياي‌ وجه‌الله‌اند و به‌ صورتِ همه‌ اوست‌ كه‌ ظهور نموده‌ و در حجاب‌ تعيّنات‌ مخفي‌ گشته‌ است‌ ، ميفرمايد كه‌: متن‌:

از عجائب‌ شؤونات‌ الهي‌ آن‌ است‌ كه‌ در عين‌ ظهور مخفيّ ، و در عين‌ خفا ظاهر مي‌نمايد . و با وجود آنكه‌ بغير او هيچ‌ نيست‌ و اوست‌ كه‌ عين‌ همۀ اشياء شده‌ ، تعيّنات‌ و تشخّصات‌ ، پردۀ جمال‌ آن‌ حضرت‌ گشته‌اند و در زير پردۀ هر ذرّه‌اي‌ از ذرّات‌ دو عالم‌ ، جمال‌ جانفزاي‌ آن‌ محبوب‌ حقيقي‌ پنهان‌ شده‌ ، به‌ صورت‌ همه‌ جلوه‌گري‌ ميكند و به‌ رنگ‌ همه‌ برمي‌آيد . عربيّةٌ:

فَسُبْحانَهُ وَ تَعالَي‌ ؛ ما ظَهَرَ في‌ مَظْهَرٍ إلاّ وَ احْتَجَبَ بِهِ . 46

پاورقي