گالری تصاویر آرشیو بانک صوت کتابخانه پرسش و پاسخ ارتباط با ما صفحه اصلی
 
اعتقادات اخلاق حکمت عرفان علمی اجتماعی تاریخ قرآن و تفسیر جنگ
کتابخانه > مباحث علمی و اجتماعی > نور ملکوت قرآن > نور ملكوت قرآن جلد 3
نورملكوت قرآن- جلد سوم- قسمت دوازدهم: فتنه‌هاي معاويه، سخنان اميرالمومنين در عظمت قرآن و ضرورت تمسك به آن

روايت‌ ابن‌ أبي‌ الحديد، در شرح‌ دوران‌ فتنه‌ و غيبت‌

فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَهِ! لَوْ بَيَّنْتَ لِي‌ قَلِيلا !

فَقَالَ: إنَّ أُمَّتِي‌ سَتُفْتَنُ مِنْ بَعْدِي‌؛ فَتَنَاوَلُ الْقُرْءَانَ وَ تَعْمَلُ بِالرَّأْيِ، وَ


صفجه 239

تَستَحِلُّ الْخَمْرَ بِالنَّبِيذِ، وَ السُّحْتَ بِالْهَدِيَّةِ، وَ الرِّبَا بِالْبَيْعِ، وَ تُحَرِّفُ الْكِتَابَ عَنْ مَواضِعِهِ وَ تَغْلِبُ كَلِمَةُ الضَّلا لِ.

فَكُنْ حَلَسَ بَيْتِكَ حَتَّي‌ تُقَلَّدَهَا، فَإذَا قُلِّدْتَهَا جَاشَتْ عَلَيْكَ الصُّدُورُ، وَ قَلَّبَتْ لَكَ الامُورَ. تُقَاتِلُ حِينَئِذٍ عَلَي‌ تَأْوِيلِ الْقُرْءَانِ كَمَا قَاتَلْتُ عَلَي‌ تَنْزِيلِهِ. فَلَيْسَتْ حَالُهُمُ الثَّانِيَةُ بِدُونِ حَالِهِمُ الاولَي‌.

«من‌ گفتم‌: اي‌ رسول‌ خدا! ممكنست‌ مقدار كمي‌ از اين‌ جريانات‌ را براي‌ من‌ شرح‌ دهي‌؟!

رسول‌ خدا گفت‌: امّت‌ من‌ پس‌ از من‌ به‌ فتنه‌ و فساد مبتلا مي‌شوند؛ در قرآن‌ تصرّف‌ مي‌كنند و به‌ آرا خود عمل‌ مي‌نمايند. و خوردن‌ خمر و شراب‌ را بنام‌ نبيذ (آب‌ انگور) حلال‌ مي‌شمارند. و مال‌ حرام‌ را بنام‌ هديّه‌ و تحفه‌ مي‌خورند. و ربا را بنام‌ بيع‌ و خريد و فروش‌ مجاز ميدانند. و معاني‌ و مفاد آيات‌ قرآن‌ را از جاي‌ خود تغيير ميدهند؛ و در اينصورت‌ و با اين‌ كيفيّت‌، كلمۀ باطل‌ بر كلمۀ حقّ غلبه‌ ميكند.

در تمام‌ اين‌ دوران‌ ملازم‌ خانه‌ات‌ باش‌ و مانند فراشي‌ كه‌ بر آن‌ مي‌نشيني‌ عزلت‌ اختيار كن‌، تا آنكه‌ زمام‌ رياست‌ و امارت‌ و حكومت‌ را بر گردن‌ تو نهند. و به‌ مجرّد اينكه‌ رياست‌ و ولايت‌ را پذيرفتي‌، و قلادۀ أمر را بر گردنت‌ نهادي‌، دلهائي‌ از حقد و حسد و كينه‌ عليه‌ تو به‌ جوش‌ آيد، و سينه‌هائي‌ از امواج‌ بخل‌ از اضطراب‌ و هيجان‌ موج‌ زند، تا امر را بر تو واژگون‌ كنند.

در اين‌ هنگام‌ است‌ كه‌ تو براي‌ تحقّق‌ مفاد و معني‌ قرآن‌ و برقراري‌ تأويل‌ و مرجع‌ آن‌، جنگ‌ خواهي‌ كرد؛ به‌ همان‌ گونه‌ايكه‌ من‌ براي‌ پذيرش‌ نزول‌ قرآن‌ و اقرار و اعتراف‌ به‌ حقّانيّت‌ ظاهر آن‌ جنگ‌ كرده‌ام‌.

در اين‌ موقعيّت‌ و با اين‌ وضعيّت‌، دوران‌ دوّمي‌ كه‌ بر آنها ميگذرد، كمتر و پائين‌تر از دوران‌ اوّل‌ آنها نيست‌؛ و عيناً در مرحلۀ واپسين‌ كه‌ تو كارزار


صفجه 240

مي‌نمائي‌، حال‌ اين‌ مردم‌ مانند حال‌ آنها در مرحلۀ اوّلينِ شرك‌ و بت‌پرستي‌ است‌ كه‌ من‌ كارزار مي‌كردم‌، و دست‌ كم‌ از آن‌ چيزي‌ ندارد.»

فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَهِ! فَبِأَيِّ الْمَنَازِلِ أُنْزِلُ هَؤُلآءِ الْمَفْتُونِينَ مِنْ بَعْدِكَ؟! أَ بِمَنْزِلَةِ فِتْنَةٍ أَمْ بِمَنْزِلَةِ رِدَّةٍ؟!

فَقَالَ: بِمَنْزِلَةِ فِتْنَةٍ يَعْمَهُونَ فِيهَا إلَي‌ أَن‌ يُدْرِكَهُمُ الْعَدْلُ.

فَقُلْتُ: يَارَسُولَ اللَهِ! أَيُدْرِكُهُمُ الْعَدْلُ مِنَّا أَمْ مِنْ غَيْرِنَا؟!

فَقَالَ: بَلْ مِنَّا؛ بِنَا فَتَحَ اللَهُ وَ بِنَا يَخْتِمُ، وَ بِنَا أَلَّفَ اللَهُ بَيْنَ الْقُلُوبِ بَعْدَ الشِّرْكِ وَ بِنَا يُؤَلِّفُ بَيْنَ الْقُلُوبِ بَعْدَ الْفِتْنَةِ.

فَقُلْتُ: الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَي‌ مَا وَهَبَ لَنَا مِنْ فَضْلِهِ. [212]

«من‌ گفتم‌: اي‌ رسول‌ خدا! من‌ از كدام‌ جهت‌ با آنان‌ مواجه‌ شوم‌؟ و بر كدام‌ مقام‌ و منزله‌ آنها را در آورم‌؟ و با آنها چگونه‌ رفتار نمايم‌؟ آيا ايشان‌ را مسلمان‌ مفتون‌ و مفسد بدانم‌، و بر اين‌ اساس‌ رفتار كنم‌؟ يا كافر مرتدّ و از دين‌ برگشته‌ بدانم‌، و بر اساس‌ قوانين‌ و مقرّرات‌ با اهل‌ رِدَّه‌ و مرتدّين‌ رفتار كنم‌؟!

رسول‌ خدا گفت‌: در مقام‌ و منزلۀ فتنه‌ و فساد آنان‌ را قرار بده‌، و با ايشان‌ همچون‌ مسلمان‌ مفتون‌ و مبتلا به‌ فساد و تباهي‌ عمل‌ كن‌! ايشان‌ در اين‌ گمرهي‌ و ضلالت‌ و فتنه‌ و بلا ميمانند تا وقتيكه‌ عدل‌ الهي‌ به‌ آنها برسد و آنانرا دريابد.

من‌ گفتم‌: اي‌ رسول‌ خدا! آيا آن‌ عدلي‌ كه‌ آنانرا در مي‌يابد و از اين‌ فتنه‌ و فساد بيرون‌ مي‌آورد، از ما خواهد بود يا از غير ما؟!

رسول‌ خدا گفت‌: از ما خواهد بود؛ خداوند بواسطۀ ما اسلام‌ و رحمت‌ و عدل‌ و ولايت‌ را گشوده‌ است‌، و بواسطۀ ما نيز خاتمه‌ ميدهد. و بواسطۀ ما خداوند در ميان‌ دلها پس‌ از شرك‌، ايجاد الفت‌ و صفا و يگانگي‌ نمود؛ و


صفجه 241

بواسطۀ ما نيز در ميان‌ دلها پس‌ از فتنه‌ و فساد، ايجاد الفت‌ و مودّت‌ ميكند.

من‌ گفتم‌: حمد و سپاس‌ اختصاص‌ به‌ خداوند دارد بر اين‌ فضل‌ و شرفي‌ كه‌ به‌ ما عنايت‌ كرده‌ است‌.»

فتنه‌هاي‌ معاويه‌ و دستيارانش‌، با تمسّك‌ و استدلال‌ به‌ آيات‌ قرآن‌

انحراف‌ از تأويل‌ قرآن‌ به‌ قدر انحراف‌ از اصل‌ قرآن‌، انسان‌ را از حقيقت‌ دور ميكند. فائدۀ قرآن‌ براي‌ فهميدن‌ و عمل‌ به‌ مضمون‌ آنست‌؛ اگر كسي‌ بگويد: قرآن‌ را پذيرفته‌ام‌ و تأويل‌ آنرا نمي‌پذيرم‌، و روي‌ فهم‌ و ادراك‌ خود و سليقۀ خود به‌ آن‌ عمل‌ ميكنم‌، يعني‌ متشابهات‌ را به‌ محكمات‌ ارجاع‌ نميدهم‌؛ مانند كسي‌ است‌ كه‌ بگويد: اصل‌ قرآن‌ را نپذيرفته‌ام‌.

مصيبت‌ و گرفتاري‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ از اين‌ دسته‌ بود. معاوية‌ شيّاد دنياپرست‌ خود را طالب‌ خون‌ عثمان‌ قلمداد كرده‌، و به‌ آيۀ: يَـٰٓأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصَاصُ فِي‌ الْقَتْلَي[ [213 و به‌ آيۀ: وَ لَكُمْ فِي‌ الْقِصَاصِ حَيَـٰـوةٌ [214] تمسّك‌ ميكند. و أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ را متّهم‌ به‌ قتل‌ عثمان‌ كرده‌، و علماي‌ شام‌ كه‌ ريزه‌خواران‌ سفرۀ آلودۀ اويند، مردم‌ نادان‌ و ساده‌ لوح‌ را فريفته‌ و تحريك‌ به‌ قتل‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ و برقراري‌ إمارت‌ و حكومت‌ وي‌ به‌ آيۀ شريفۀ: وَ مَن‌ قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَـٰـنًا [215] مينمايند. اين‌ آيات‌ از قرآن‌ است‌، وليكن‌ مفاد و معنايش‌ حقّانيّت‌ معاويه‌ نيست‌. اوّلاً عثمان‌ وصيّ و فرزند دارد، آنها بايد طالب‌ خون‌ او باشند، به‌ معاويه‌ چه‌ مربوط‌؟ ثانياً أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ كشندۀ عثمان‌ نبوده‌اند، بلكه‌ از قتل‌ او جلوگيري‌


صفجه 242

كرده‌اند، تمسّك‌ به‌ آيه‌ در اين‌ مورد چه‌ معني‌ دارد؟

ثالثاً اينك‌ كه‌ تمام‌ طبقات‌ با أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ بيعت‌ به‌ خلافت‌ كرده‌اند و او حاكم‌ مُطاع‌ مسلمين‌ است‌، وظيفه‌ دارد در صورت‌ فرض‌ مظلوميّت‌ عثمان‌ و تقاضاي‌ ورثۀ او قصاص‌ از قاتلان‌ را، محكمه‌اي‌ تشكيل‌ دهد و فصل‌ خصومت‌ كند؛ به‌ معاويه‌ كه‌ يكي‌ از افراد رعيّت‌ است‌ ربطي‌ ندارد!

امّا از همۀ اين‌ خصوصيّات‌، معاويه‌ و دستياران‌ او چشم‌ پوشيده‌، آيۀ قرآن‌ را در غير مورد و موضوع‌ خود قرار داده‌، وسيلۀ جنجال‌ و غوغا نموده‌ تا از فتنه‌ و فساد استفادۀ سوء كنند و چند صباحي‌ بر اريكۀ حكومت‌ جور سوار شوند. اينها همه‌ انحراف‌ و زيغ‌ است‌ كه‌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَـٰـبَهَ مِنْهُ ابْتِغَآءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَآءَ تَأْوِيلِهِ [216] دربارۀ ايشان‌ صادق‌ است‌.

خطبۀ أميرالمؤمنين‌ در برائت‌ از خون‌ عثمان‌

سيّد رضيّ جامع‌ «نهج‌ البلاغة‌» ميگويد: چون‌ به‌ آنحضرت‌ رسيد كه‌ بني‌اميّه‌ او را در مشاركت‌ خون‌ عثمان‌ متّهم‌ داشته‌اند، خطبه‌اي‌ بدينگونه‌ ايراد كرد:

أَ وَلَمْ يَنْهَ أُمَيَّةَ عِلْمُهَا بِي‌ عَنْ قَرْفِي‌؟ أَ وَ مَا وَزَعَ الْجُهَّالَ سَابِقَتِي‌ عَن‌ تُهْمَتِي‌؟ وَ لَمَا وَعَظَهُمُ اللَهُ بِهِ أَبلَغُ مِنْ لِسَانِي‌!

أَنَا حَجِيجُ الْمَارِقِينَ، وَ خَصِيمُ الْمُرْتَابِينَ. وَ عَلَي‌ كِتَابِ اللَهِ تُعْرَضُ الامْثَالُ. وَ بِمَا فِي‌ الصُّدُورِ تُجَازَي‌ الْعِبَادُ[217]

«آيا علم‌ و اطّلاع‌ بني‌ اميّه‌ از من‌، ايشان‌ را باز نميدارد از اينگونه‌ عيب‌گوئي‌ دربارۀ من‌؟ (يعني‌ آيا بني‌ امّيه‌ را علم‌ و اطّلاع‌ به‌ حال‌ من‌ و سابقۀ من‌ در دين‌ و اجتناب‌ از ريختن‌ خون‌ بناحقّ، باز نميدارد از عيبجوئي‌ و


صفجه 243

عيبگوئي‌ دربارۀ من‌ نسبت‌ به‌ خون‌ عثمان‌؟ خصوصاً كه‌ آنها ميدانند من‌ براي‌ او خيرخواه‌ و ناصح‌ بودم‌ و بهترين‌ كسي‌ بودم‌ كه‌ فساد و ضرر و هلاك‌ را از او دفع‌ مينمودم‌.)

آيا آگاهي‌ و دانش‌ جاهلان‌ به‌ سابقۀ من‌ در استواري‌ دين‌، ايشان‌ را منع‌ نميكند از تهمت‌ بر من‌؟

آري‌! آنچه‌ از پند و موعظه‌ براي‌ آنها در كتاب‌ خدا آمده‌ است‌، از گفتار من‌ بليغ‌تر و رساتر است‌. (كه‌ ميگويد: غيبت‌ در حكم‌ خوردن‌ گوشت‌ مردۀ برادر است‌. )[218]

من‌ با برهان‌ ساطع‌ و دليل‌ قويم‌ بر كسانيكه‌ از دين‌ خارج‌ مي‌شوند مبارزه‌ و محاجّه‌ ميكنم‌. و با افراد مُرتاب‌ و شكّاك‌ كه‌ داراي‌ يقين‌ نيستند و دين‌ را بازيچه‌ و لعب‌ خود قرار مي‌دهند دشمنم‌!

اعمال‌ متشابهه‌ را كه‌ داراي‌ دو وجهه‌ هستند و دو گونه‌ تفسير دارند، بايد به‌ كتاب‌ خدا عرضه‌ داشت‌؛ و از كتاب‌ خدا رفع‌ شبهه‌ كرد، و معناي‌ صحيح‌ و حقيقي‌ آنرا جست‌. (آنچه‌ موافق‌ است‌ با كتاب‌ خدا حقّ و مشروع‌ است‌؛ و آنچه‌ مخالف‌ است‌ باطل‌ و ممنوع‌ است‌. بنابراين‌ هر كس‌ كه‌ ملتزم‌ به‌ احكام‌ كتاب‌ الله‌ باشد، حقّ عيب‌ گوئي‌ ندارد و نميتواند در حقّ من‌ طعن‌ زند و بدون‌ شاهد و برهان‌ تهمتي‌ را حواله‌ دهد.)

و مجازات‌ بندگان‌ خداوند بواسطۀ نيّت‌هاي‌ آنهاست‌، كه‌ هر كه‌ نيّتش‌


صفجه 244

پاك‌ و خالص‌ باشد، از گناه‌ و پاداش‌ آن‌ بريّ است‌؛ و هر كس‌ در دلش‌ سو نيّت‌ باشد، به‌ عذاب‌ خداوندي‌ گرفتار است‌.»

نامۀ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ به‌ معاويه‌ در بازگو كردن‌ رياست‌ خواهي‌ وي‌ با تأويل‌ قرآن‌

و از جملۀ گفتار آنحضرت‌ راجع‌ به‌ تأويل‌ قران‌ در عملكرد معاويه‌، نامه‌اي‌ است‌ كه‌ به‌ او نوشتند، و در اين‌ نامه‌ رياست‌ خواهي‌ وي‌ را با تأويل‌ قرآن‌ بازگو كرده‌اند. اين‌ نامه‌ را نيز سيّد رضيّ آورده‌ است‌:

أَمَّا بَعْدُ، فَإنَّ اللَهُ سُبْحَانَهُ قَدْ جَعَلَ الدُّنْيَا لِمَا بَعْدَهَا، وَ ابْتَلَي‌ فِيهَا أَهْلَهَا لِيَعْلَمَ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلا . وَ لَسْنَا لِلدُّنْيَا خُلِقْنَا، وَ لَا بِالسَّعْيِ فِيهَا أُمِرْنَا؛ وَ إنَّمَا وُضِعْنَا فِيهَا لِنُبْتَلَي‌ بِهَا.

وَ قَدِ ابْتَلا نِي‌ اللَهُ بِكَ وَ ابْتَلا كَ بِي‌! فَجَعَلَ أَحَدَنَا حُجَّةً عَلَي‌ الآخَرِ. فَعَدَوْتَ عَلَي‌ طَلَبِ الدُّنْيَا بِتَأْوِيلِ الْقُرْءَانِ، فَطَلَبْتَنِي‌ بِمَا لَمْ تَجْنِ يَدِي‌ وَ لَا لِسَانِي‌، وَ عَصَبْتَهُ أَنْتَ وَ أَهْلُ الشَّامِ بِي‌.

وَ أَلَّبَ عَالِمُكُمْ جَاهِلَكُمْ، وَ قَآئِمُكُمْ قَاعِدَكُمْ. فَاتَّقِ اللَهَ فِي‌ نَفْسِكَ، وَ نَازِعِ الشَّيْطَانَ قِيَادَكَ، وَ اصْرِفْ إلَي‌ الآخِرَةِ وَجْهَكَ؛ فَهِيَ طَرِيقُنَا وَ طَرِيقُكَ.

وَ احْذَرْ أَنْ يُصِيبَكَ اللَهُ مِنْهُ بِعَاجِلِ قَارِعَةٍ تَمَسُّ الاصْلَ وَ تَقْطَعُ الدَّابِرَ. فَإنِّي‌ أُولِي‌ لَكَ بِاللَهِ أَلِيَّةً غَيْرَ فَاجِرَةٍ: لَئِنْ جَمَعَتْنِي‌ وَ إيَّاكَ جَوَامِعُ الاقْدَارِ، لَا أَزَالُ بِبَاحَتِكَ؛ حَتَّي‌' يَحْكُمَ اللَهُ بَيْنَنَا وَ هُوَ خَيْرُ الْحَـٰـكِمِينَ. [219]

«بعد از حمد و سپاس‌ حضرت‌ ربوبيّت‌، بدانكه‌: خداوند سبحانه‌ دنيا را مقدّمۀ آخرت‌ قرار داده‌ است‌، و اهلش‌ را در آن‌ به‌ امتحان‌ و آزمايش‌ درآورده‌ تا آن‌ كه‌ كردارش‌ از همه‌ نيكوتر است‌ شناخته‌ شود. و ما براي‌ تمتّع‌ و هوسراني‌ در


صفجه 245

دنيا آفريده‌ نشده‌ايم‌، و براي‌ كوشش‌ و تلاش‌ در اين‌ امور دنيَّه‌ و پست‌ مأمورنگشته‌ايم‌. بلكه‌ در دنيا نهاده‌ شديم‌ تا اينكه‌ مورد آزمايش‌ و امتحان‌ قرار گيريم‌.

و تحقيقاً خداوند مرا بواسطۀ تو، و ترا بواسطۀ من‌، در محك‌ آزمايش‌ و بوتۀ امتحان‌ درآورده‌ است‌. و يكي‌ از ما را حجّت‌ بر دگري‌ قرار داده‌ است‌. پس‌ تو با تأويل‌ قرآن‌، براي‌ طلب‌ رياست‌ و امارت‌ دنيا پريدي‌ و جستن‌ كردي‌! و از من‌ چيزي‌ طلب‌ نمودي‌ (خون‌ عثمان‌) كه‌ نه‌ دست‌ من‌ و نه‌ زبان‌ من‌ در آن‌ جنايت‌ نبود. و تو و يارانت‌ از اهل‌ شام‌ خون‌ عثمان‌ را به‌ من‌ بستيد، و مرا متعهّد و صاحب‌ ذمّۀ او شمرديد!

و عالم‌ شما (أبوهريرة‌) جاهلان‌ شما را تحريك‌ نموده‌ و تحريص‌ بر قيام‌ كرد؛ و قائم‌ شما (عمرو بن‌ عاص‌) قاعدان‌ شما را نهضت‌ داده‌، عليه‌ من‌ برپاداشت‌! اينك‌ در جان‌ خودت‌ از خداوند بپرهيز! و او را حاكم‌ و وليّ خود بشمار، و زمام‌ امر خود را به‌ دست‌ شيطان‌ مسپار؛ و با او در استرسال‌ بر حكومت‌ بر تو، مبارزه‌ كن‌! و وَجه‌ و وِجهۀ دل‌ خود را به‌ آخرت‌ متوجّه‌ گردان‌؛ از دنيا بِبُر و به‌ آخرت‌ روي‌ آور كه‌ اين‌ راه‌ من‌ و راه‌ تست‌! و بترس‌ از آنكه‌ مبادا خداوند در ميان‌ اين‌ راه‌، امر كوبنده‌ و شكننده‌اي‌ را فوراً پيش‌ آورد كه‌ ريشه‌ را بركند، و اصل‌ و فرعي‌، و درخت‌ و شاخي‌ باقي‌ نگذارد!

و من‌ قسم‌ ياد ميكنم‌ براي‌ تو، قسم‌ به‌ خداوند؛ قسمي‌ كه‌ درست‌ و راستين‌ باشد و هيچگاه‌ آنرا نشكنم‌: كه‌ اگر تقديرات‌ خداوندي‌ و قضاء الهي‌ ميان‌ من‌ و تو را جمع‌ نمود، من‌ دست‌ از تو بر ندارم‌ و پيوسته‌ در ناحيۀ تو به‌ قلع‌ و قمع‌ تو بپردازم‌؛ تا اينكه‌ خداوند ميان‌ ما حكم‌ كند، و او از ميان‌ حاكمان‌، حاكمي‌ است‌ كه‌ مورد اختيار است‌.»

«نهج‌ البلاغة‌» و شكوۀ حضرت‌ از عدم‌ تفسير بعضي‌ از آيات‌ را به‌ بعضي‌ ديگر

چقدر أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ در خطبه‌هاي‌ خود، در زمان‌ خلافت‌


صفجه246

خود و قبل‌ از آن‌، از مهجور بودن‌ كتاب‌ خدا مي‌نالد، و از عدم‌ بهره‌برداري‌ از اين‌ گنج‌ شايگان‌ تأسّف‌ ميخورد:

إلَي‌ اللهِ أَشْكُو مِنْ مَعْشَرٍ يَعِيشُونَ جُهَّالاً، وَ يَمُوتُونَ ضُلَّالاً. لَيْسَ فِيهِمْ سِلْعَةٌ أَبْوَرَ مِنَ الْكِتَابِ إذَا تُلِيَ حَقَّ تِلا وَتِهِ؛ وَ لَا سِلْعَةٌ أَنْفَقَ بَيْعًا وَ لَا أَغْلَي‌ ثَمَنًا مِنَ الْكِتَابِ إذَا حُرِّفَ عَنْ مَوَاضِعِهِ. وَ لَا عِنْدَهُمْ أَنْكَرَ مِنَالْمَعْرُوفِ؛ وَ لَا أَعْرَفَ مِنَ الْمُنْكَرِ. [220]

«و من‌ شكوۀ خود را به‌ سوي‌ خدا مي‌برم‌ از جماعتي‌ كه‌ با جهالت‌ زيست‌ مي‌كنند، و با ضلالت‌ جان‌ ميدهند. و هيچ‌ متاعي‌ نزد آنان‌ بازارش‌ كسادتر از كتاب‌ خدا نيست‌ در صورتيكه‌ بايد و شايد تلاوت‌ شود، و آياتش‌ در مواضع‌ خود قرار گيرد و معناي‌ خود را بدهد. و هيچ‌ متاعي‌ نيز در نزد ايشان‌ پررواج‌تر، و بهايش‌ افزون‌تر و بازارش‌ گرم‌تر از كتاب‌ خدا نيست‌ در صورتيكه‌ تحريف‌ شود، و معني‌ و مفاد آياتش‌ تغيير كند و در مواضع‌ صحيح‌ خود ننشيند.

و در نزد اين‌ جماعت‌، از كار معروف‌ و پسنديده‌، چيزي‌ بدتر و زشت‌تر نيست‌. و از كار زشت‌ و ناپسنديده‌ چيزي‌ خوب‌تر و شايسته‌تر نيست‌.»

و چقدر از جهت‌ اختلاف‌ فقهاء در فتوي‌ مي‌نالد و شكوه‌ دارد، با آنكه‌ مرجع‌ جميع‌ فتاوي‌ كه‌ كتاب‌ خداست‌ واحد است‌. و اين‌ محملي‌ ندارد جز آنكه‌ مواضع‌ تأويل‌ را نميدانند، و آيات‌ را با هم‌ تطبيق‌ نميكنند؛ و براي‌ رفع‌ ابهام‌ از آيات‌ قرآن‌، از خود قرآن‌ مدد نمي‌گيرند.

وَ إلَـٰـهُهُمْ وَاحِدٌ، وَ نَبِيُّهُمْ وَاحِدٌ، وَ كِتَابُهُمْ وَاحِدٌ؛ أَفَأَمَرَهُمُ اللَهُ تَعَالَي‌ بِالاِخْتِلافِ فَأَطَاعُوهُ، أَمْ نَهَاهُمْ عَنهُ فَعَصَوْهُ؟ أَمْ أَنْزَلَ اللَهُ دِينًا نَاقِصًا فَاسْتَعَانَ بِهِمْ عَلَي‌ إتْمَامِهِ؟ أَمْ كَانُوا شُرَكَآءَ لَهُ، فَلَهُمْ أَنْ يَقُولُوا وَ عَلَيْهِ أَنْ


صفجه 247

يَرْضَي‌؟ أَمْ أَنْزَلَ اللَهُ سُبْحَانَهُ دِيناً تَآمًّا فَقَصَّرَ الرَّسُولُ صَلَّي‌ اللَهُ عَلَيْهِ وَ ءَالِهِ عَنْ تَبْلِيغِهِ وَ أَدَآئِهِ؟

وَ اللَهُ سُبْحَانَهُ يَقُولُ: «مَا فَرَّطْنَا فِي‌ الْكِتَ'بِ مِن‌ شَيْءٍ» فِيهِ تِبْيَانُ كُلِّ شَيْءٍ.

و ذَكَرَ أَنَّ الْكِتَابَ يُصَدِّقُ بَعْضُهُ بَعْضًا وَ أَنَّهُ لَا اخْتِلا فَ فِيهِ، فَقَالَ سُبْحَانَهُ: «وَ لَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللَهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلَـٰـفًا كَثِيرًا».

وَ إنَّ الْقُرْءَانَ ظَاهِرُهُ أَنِيقٌ؛ وَ بَاطِنُهُ عَمِيقٌ. لَا تَفْنَي‌ عَجَآئِبُهُ، وَ لَاتَنْقَضِي‌ غَرَآئِبُهُ. وَ لَا تُكْشَفُ الظُّلُمَاتُ إلَّا بِهِ.[221]

«و خداي‌ ايشان‌ يكي‌ است‌، و پيمبرشان‌ يكي‌ است‌، و كتابشان‌ يكي‌ است‌؛ آيا خداوند تعالي‌ آنها را امر به‌ اختلاف‌ كرده‌ است‌ و بدين‌ جهت‌ از او اطاعت‌ نموده‌اند، يا اينكه‌ از اختلاف‌ نهي‌ كرده‌ و ايشان‌ عصيان‌ نموده‌اند؟ يا اينكه‌ خداوند دين‌ ناقصي‌ را فرستاده‌ است‌ و در تكميل‌ آن‌ از ايشان‌ استمداد جسته‌ است‌؟ يا اينكه‌ آنان‌ شريكاني‌ با خدا در تشريع‌ شريعت‌ و تقنين‌ قوانين‌ هستند و بنابراين‌، حقّ ايشانست‌ كه‌ بگويند؛ و بر عهدۀ خداست‌ كه‌ بپذيرد و بپسندد؟ يا اينكه‌ خداوند دين‌ تمامي‌ را نازل‌ نموده‌ است‌ و رسول‌ خدا صلّي‌الله‌ عليه‌ و آله‌ در تبليغش‌ و أدائش‌ كوتاهي‌ نموده‌ است‌؟

خداوند سبحانه‌ ميگويد: «ما در كتاب‌ خود از بيان‌ هيچ‌ چيز كوتاهي‌ نكرده‌ايم‌». و در قرآن‌، روشني‌ و وضوح‌ هرچيزي‌ است‌. و خداوند گفته‌ است‌ كه‌ قرآن‌، بعضي‌ از آياتش‌ بعض‌ دگر را تصديق‌ ميكند، و اختلافي‌ در آن‌ نيست‌؛ آنجا كه‌ ميگويد: «و اگر قرآن‌ از نزد غير از خدا نازل‌ شده‌ بود، هر آينه‌ در آن‌ موارد اختلاف‌ بسياري‌ را مي‌يافتند».


صفجه 248

ظاهر قرآن‌ زيبا و شگفت‌ انگيز است‌؛ و باطن‌ آن‌ حاوي‌ معاني‌ تو در تو و عميق‌ است‌. شگفتيهاي‌ آن‌ هيچگاه‌ از بين‌ نميرود، و غرائب‌ و عجائبش‌ پايان‌نمي‌پذيرد. و تاريكيهاي‌ درون‌ و مسائل‌ مبهمۀ نفسيّه‌ و اخلاقيّه‌ و عقيدتي‌ بدون‌ قرآن‌ حلّ نمي‌شود.»

خطبۀ حضرت‌ در «نهج‌ البلاغة‌» دربارۀ عظمت‌ قرآن‌

يكجا در تعريف‌ و تعظيم‌ و تكريم‌ قرآن‌ ميگويد:

وَ كِتَابُ اللَهِ بَيْنَ أَظْهُرِكُمْ؛ نَاطِقٌ لَا يَعْيَا لِسَانُهُ، وَ بَيْتٌ لَا تُهْدَمُ أَرْكَانُهُ، وَ عِزٌّ لَا تُهْزَمُ أَعْوَانُهُ. ـ تا آنكه‌ ميگويد:

كِتَابُ اللَهِ تُبْصِرُونَ بِهِ، وَ تَنْطِقُونَ بِهِ، وَ تَسْمَعُونَ بِهِ. وَ يَنْطِقُ بَعْضُهُ بِبَعْضٍ، وَ يَشْهَدُ بَعْضُهُ عَلَي‌ بَعْضٍ. لَا يَخْتَلِفُ فِي‌ اللَهِ؛ وَ لَا يُخَالِفُ بِصَاحِبِهِ عَنِ اللَهِ.

قَدِ اصْطَلَحْتُمْ عَلَي‌ الْغِلِّ فِيمَا بَيْنَكُمْ، وَ نَبْتِ الْمَرْعَي‌ عَلَي‌ دِمَنِكُمْ. وَ تَصَافَيْتُمْ عَلَي‌ حُبِّ الآمَالِ؛ وَ تَعَادَيْتُمْ فِي‌ كَسْبِ الامْوَالِ. لَقَدِ اسْتَهَامَ بِكُمُ الْخَبِيثُ، وَ تَاهَ بِكُمُ الْغُرُورُ؛ وَ اللَهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَي‌ نَفْسِي‌ وَ أَنْفُسِكُمْ. [222]

«و كتاب‌ خدا در ميان‌ شماست‌؛ گوينده‌اي‌ است‌ كه‌ هيچگاه‌ زبانش‌ از گفتار خسته‌ نمي‌شود، خانه‌اي‌ است‌ كه‌ هيچوقت‌ پايه‌هايش‌ فرو نمي‌نشيند، و عزيزي‌ است‌ كه‌ ابداً يارانش‌ پا به‌ فرار نميگذارند...

كتاب‌ الله‌، كتابيست‌ كه‌ بواسطۀ آن‌ شما مي‌بينيد، و شما سخن‌ مي‌گوئيد، و شما مي‌شنويد. و بعضي‌ از آياتش‌ گويا و روشنگر بعضي‌ آيات‌ دگر است‌، و برخي‌ شاهد بر صحّت‌ برخي‌ ديگر. در معرّفي‌ خداوند اختلافي‌ ندارد. و كسي‌ را كه‌ با وي‌ سر و كار دارد، به‌ راهي‌ مخالف‌ راه‌ خدا حركت‌


صفجه 249

نميدهد.

شما همگي‌ اتّفاق‌ كرده‌ايد در حقد و كينه‌ در ميان‌ خودتان‌، و بر روئيدن‌ گياه‌ آلوده‌ و پليد در كنار مرغزار كثيف‌ و لجن‌زار عَفِن‌ و گلخن‌ افكار و آمال‌ خودتان‌. و در يكرنگي‌ در راه‌ محبّت‌ آرزوهاي‌ دنيوي‌، با هم‌ از در صلح‌ و صفا در آمده‌ايد؛ و در كسب‌ اموال‌ و ربودن‌ آنها از يكديگر به‌ دشمني‌ و خصومت‌ گرائيده‌ايد.

شيطان‌ خبيث‌ شما را مدهوش‌ نموده‌؛ از نور فطرت‌ و تابش‌ انوار شريعت‌، به‌ ظلمات‌ ضلالت‌ سوق‌ داد. و اين‌ خودپسندي‌ و غرور پيوسته‌ شما را در وادي‌ گمرهي‌ نابود و تباه‌ كرد. و يگانه‌ مورد اعتماد و اعانت‌ من‌، چه‌ بر نفسم‌ و چه‌ بر نفوس‌ شما، خداست‌ كه‌ فقط‌ بايد در مَزلاّتِ اقدام‌ بدو پناه‌ برد.»

أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ در بسياري‌ از خطبه‌هاي‌ خود كراراً ياد از قرآن‌ ميكند، و عظمت‌ و كرامت‌ آنرا شرح‌ ميدهد، و از اصالت‌ و اتقان‌ آن‌ پرده‌ برميدارد، و از سستي‌ و كوتاهي‌ مردم‌ از رجوع‌ به‌ اين‌ تحفۀ الهيّه‌ و مائدۀ سماويّه‌ و دريغ‌ ايشان‌ از استمساك‌ جدّي‌ به‌ آن‌ اسف‌ ميخورد. و از وضعيّت‌ زمان‌ خود و اوضاعي‌ كه‌ پس‌ از وي‌ پيش‌ آمد ميكند و حكّام‌ جور و ستم‌ به‌ نام‌ قرآن‌ با حقيقت‌ آن‌ بازي‌ ميكنند، آه‌ ميكشد و ناله‌ ميكند.

خطبۀ غرّاي‌ «نهج‌ البلاغة‌» در لزوم‌ تمسّك‌ به‌ قرآن‌، و أخذ آن‌ از اهلش‌ كه‌ واليان ولايتند

خطبۀ زير را با دقّت‌ مطالعه‌ كنيد؛ تا چگونه‌ از عظمت‌ قرآن‌ و پيغمبر اكرم‌ بحث‌ فرموده‌، و يگانه‌ راه‌ علاج‌ را منحصر در پيروي‌ از رسول‌ خدا و عمل‌ به‌ قرآن‌ كرده‌ است‌، و تا چه‌ اندازه‌ از عدم‌ عمل‌ به‌ قرآن‌ نگران‌ است‌!

فَبَعَثَ مُحَمَّدًا صَلَّي‌ اللَهُ عَلَيْهِ وَ ءَالِهِ بِالْحَقِّ لِيُخْرِجَ عِبَادَهُ مِنْ عِبَادَةِ الاوْثَانِ إلَي‌ عِبَادَتِهِ، وَ مِنْ طَاعَةِ الشَّيْطَانِ إلَي‌ طَاعَتِهِ؛ بِقُرْءَانٍ قَدْ بَيَّنَهُ وَ أَحْكَمَهُ. لِيَعْلَمَ الْعِبَادُ رَبَّهُمْ إذْ جَهِلُوهُ، وَ لِيُقِرُّوا بِهِ إذْ جَحَدُوهُ، وَ لِيُثْبِتُوهُ إذْ أَنْكَرُوهُ.


صفجه 250

فَتَجَلَّي‌ سُبْحَانَهُ لَهُمْ فِي‌ كِتَابِهِ مِنْ غَيْرِ أَن‌ يَكُونُوا رَأَوْهُ بِمَا أَرَاهُمْ مِنْ قُدْرَتِهِ، وَ خَوَّفَهُمْ مِنْ سَطْوَتِهِ؛ وَ كَيْفَ مَحَقَ مَنْ مَحَقَ بِالْمَثُلا تِ، وَ احْتَصَدَ مَنِ احْتَصَدَ بِالنَّقِمَاتِ.

وَ إنَّهُ سَيَأْتِي‌ عَلَيْكُمْ مِنْ بَعْدِي‌ زَمَانٌ لَيْسَ فِيهِ شَيْءٌ أَخْفَي‌ مِنَ الْحَقِّ، وَ لَاأَظْهَرَ مِنَ الْبَاطِلِ، وَ لَا أَكْثَرَ مِنَ الْكِذْبِ عَلَي‌ اللَهِ وَ رَسُولِهِ. وَ لَيْسَ عِنْدَ أَهْلِ ذَلِكَ الزَّمَانِ سِلْعَةٌ أَبْوَرَ مِنَ الْكِتَابِ إذَا تُلِيَ حَقَّ تِلا وَتِهِ، وَ لَا أَنْفَقَ مِنْهُ إذَا حُرِّفَ عَنْ مَوَاضِعِهِ؛ وَ لَا فِي‌ الْبِلا دِ شَيْءٌ أَنْكَرَ مِنَ الْمَعْرُوفِ، وَ لَا أَعْرَفَ مِنَ الْمُنْكَرِ.

فَقَدْ نَبَذَ الْكِتَابَ حَمَلَتُهُ، وَ تَنَاسَاهُ حَفَظَتُهُ.

فَالْكِتَابُ يَوْمَئِذٍ وَ أَهْلُهُ مَنْفِيَّانِ طَرِيدَانِ، وَ صَاحِبَانِ مُصْطَحِبَانِ فِي‌ طَرِيقٍ وَاحِدٍ لَا يُؤْوِيهِمَا مُؤْوٍ.

فَالْكِتَابُ وَ أَهْلُهُ فِي‌ ذَلِكَ الزَّمَانِ فِي‌ النَّاسِ وَ لَيْسَا فِيهِمْ، وَ مَعَهُمْ وَ لَيْسَا مَعَهُمْ. لاِنَّ الضَّلا لَةَ لَا تُوَافِقُ الْهُدَي‌ وَ إنِ اجْتَمَعَا. فَاجْتَمَعَ الْقَوْمُ عَلَي‌ الْفُرْقَةِ، وَ افْتَرَقُوا عَنِ الْجَمَاعَةِ؛ كَأَنَّهُمْ أَئِمَّةُ الْكِتَابِ وَ لَيْسَ الْكِتَابُ إمَامَهُمْ.

فَلَمْ يَبْقَ عِنْدَهُمْ إلَّا اسْمُهُ، وَ لَا يَعْرِفُونَ إلَّا خَطَّهُ وَ زَبْرَهُ. وَ مِنْ قَبْلُ مَا مَثَّلُوا بِالصَّالِحِينَ كُلَّ مُثْلَةٍ، وَ سَمَّوْا صِدْقَهُمْ عَلَي‌ اللَهِ فِرْيَةً، وَ جَعَلُوا فِي‌ الْحَسَنَةِ عُقُوبَةَ السَّيِّئَةِ.

وَ إنَّمَا هَلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ بِطُولِ ءَامَالِهِمْ وَ تَغَيُّبِ ءَاجَالِهِمْ، حَتَّي‌ نَزَلَ بِهِمُ الْمَوْعُودُ الَّذِي‌ تُرَدُّ عَنْهُ الْمَعْذِرَةُ، وَ تُرْفَعُ عَنْهُ التَّوْبَةُ، وَ تَحُلُّ مَعَهُ الْقَارِعَةُ وَ النِّقْمَةُ.

أَيُّهَا النَّاسُ! إنَّهُ مَنِ اسْتَنْصَحَ اللَهَ وُفِّقَ، وَ مَنِ اتَّخَذَ قَوْلَهُ دَلِيلا هُدِيَ لِلَّتِي‌ هِيَ أَقْوَمُ. فَإنَّ جَارَ اللَهِ ءَامِنٌ، وَ عَدُوَّهُ خَآئِفٌ. وَ إنَّهُ لَا يَنْبَغِي‌ لِمَنْ عَرَفَ عَظَمَةَ اللَهِ أَنْ يَتَعَظَّمَ؛ فَإنَّ رِفْعَةَ الَّذِينَ يَعْلَمُونَ مَا عَظَمَتُهُ، أَنْ


صفجه 251

يَتَوَاضَعُوا لَهُ؛ وَ سَلا مَةَ الَّذِينَ يَعْلَمُونَ مَا قُدْرَتُهُ، أَن‌ يَسْتَسْلِمُوا لَهُ.

فَلا تَنْفِرُوا مِنَ الْحَقِّ نِفَارَ الصَّحِيحِ مِنَ الاجْرَبِ، وَ الْبَارِي‌ مِنْ ذِي‌السُّقْمِ!

وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ لَنْ تَعْرِفُوا الرُّشْدَ حَتَّي‌ تَعْرِفُوا الَّذِي‌ تَرَكَهُ، وَ لَنْ تَأْخُذُوا بِمِيثَاقِ الْكِتَابِ حَتَّي‌ تَعْرِفُوا الَّذِي‌ نَقَضَهُ، وَ لَنْ تَمَسَّكُوا بِهِ حَتَّي‌ تَعْرِفُوا الَّذِي‌ نَبَذَهُ.

فَالْتَمِسُوا ذَلِكَ مِنْ عِنْدِ أَهْلِهِ، فَإِنَّهُمْ عَيْشُ الْعِلْمِ وَ مَوْتُ الْجَهْلِ.

هُمُ الَّذِينَ يُخْبِرُكُمْ حُكْمُهُم‌ عَنْ عِلْمِهِمْ، وَ صَمْتُهُمْ عَنْ مَنْطِقِهِمْ، وَ ظَاهِرُهُمْ عَنْ بَاطِنِهِمْ. لَا يُخَالِفُونَ الدِّينَ، وَ لَا يَخْتَلِفُونَ فِيهِ. فَهُوَ بَيْنَهُمْ شَاهِدٌ صَادِقٌ، وَ صَامِتٌ نَاطِقٌ. [223]

«پس‌ خداوند سبحانه‌ و تعالي‌، محمّد صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ را به‌ راستي‌ و درستي‌ بر انگيخت‌، تا بندگانش‌ را از پرستش‌ بتها بسوي‌ پرستش‌ خود، و از فرمانبرداري‌ شيطان‌ بسوي‌ فرمانبرداري‌ خود درآورد؛ با قرآني‌ كه‌ آنرا واضح‌ و آشكارا نموده‌ و متقن‌ و محكم‌ قرار داده‌ است‌. براي‌ آنكه‌ بندگان‌ وي‌ پروردگارشان‌ را بشناسند در وقتيكه‌ به‌ او جاهل‌ بودند، و به‌ او اقرار و اعتراف‌ كنند در وقتيكه‌ منكر او بودند، و او را اثبات‌ كنند در زمانيكه‌ وي‌ را


صفجه 252

انكارميكرده‌اند.

پس‌ خداوند سبحانه‌ براي‌ ايشان‌ خود را آشكار و هويدا ساخت‌ در كتابش‌، بدون‌ آنكه‌ او را ببينند، به‌ سبب‌ آنچه‌ از قدرت‌ و توانائي‌ خود به‌ آنها نشان‌ داد. و از غضب‌ و قهرش‌ آنها را ترسانيد؛ كه‌ چگونه‌ افراد گذشته‌ و امّت‌هاي‌ سالفه‌ را با عقوبات‌ نازله‌ محو و نابود كرد، و درو كرد آنان‌ را كه‌ درو كرد، و از ريشه‌ و بُن‌ منقطع‌ ساخت‌ به‌ خشمهاي‌ ربّانيّه‌ و انتقام‌هاي‌ سبحانيّۀ خود.

و به‌ زودي‌ بر شما خواهد آمد زماني‌ كه‌ در آن‌، چيزي‌ پنهان‌تر از حقّ و آشكارتر از باطل‌ نباشد؛ و آن‌ زمان‌ پس‌ از ارتحال‌ و مرگ‌ من‌ است‌. و بازار چيزي‌ رائج‌تر از دروغ‌ بستن‌ بر خدا و رسول‌ او نباشد. و در نزد مردم‌ آن‌ دوران‌، متاعي‌ كسادتر و بي‌بهاتر از كتاب‌ خدا نيست‌ در صورتيكه‌ بخواهند آنرا آنطور كه‌ بايد و شايد تلاوت‌ كنند و به‌ منصّۀ عمل‌ برسانند؛ و همچنين‌ متاعي‌ با ارج‌تر و با رواج‌تر از كتاب‌ خدا نيست‌ در صورتيكه‌ بخواهند آنرا تحريف‌ كنند، و بر معاني‌ و مفاد غير خود بواسطۀ اغراض‌ دنياپرستان‌ بنشانند. در آن‌ زمان‌ چيزي‌ نازيباتر از كار پسنديده‌، و زيباتر از كار ناپسنديده‌ نيست‌.

در آن‌ روز است‌ كه‌ محقّقاً حاملان‌ قرآن‌ بواسطۀ اشتغال‌ به‌ امور دنيويّه‌، اين‌ كتاب‌ الهي‌ را به‌ دور افكنند، و از تلاوت‌ و تأمّل‌ و تدبّر و عمل‌ به‌ آن‌ سرباززنند. و حافظان‌ آن‌ بواسطۀ توجّه‌ به‌ امور شيطانيّه‌، آنرا در بوتۀ نسيان‌ و فراموشي‌ بسپارند.

 

پاورقي


[212] ـ «بحار الانوار» ج‌ ص‌ 457

[213] ـ صدر آيۀ 178، از سورۀ 2: البقرة‌: «اي‌ كسانيكه‌ ايمان‌ آورده‌ايد! حقّ قصاص‌ براي‌ كشتگانتان‌ براي‌ شما ثبت‌ شد.»

[214] ـ صدر آيۀ 179، از سورۀ 2: البقرة‌: «و از براي‌ شما در زندگي‌ بواسطۀ حكم‌ قصاص‌، حيات‌ و تأمين‌ ادامۀ زنده‌ بودن‌ است‌.»

[215] ـ قسمتي‌ از آيۀ 33، از سورۀ 17: الإسرآء

[216] ـ قسمتي‌ از آيۀ از سورۀ 3: ءَال‌ عمران‌

[217] ـ «نهج‌ البلاغة‌» خطبۀ 73؛ و از طبع‌ مصر با تعليقۀ محمّد عبده‌: ج‌ ص‌ 125

[218] ـ ذيل‌ آيۀ 12، از سورۀ 49: الحجرات‌:

وَ لَا يَغْتَب‌ بَّعْضُكُم‌ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن‌ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَهَ إِنَّ اللَهَ تَوَّابٌ رَّحِيمٌ. «و نبايستي‌ بعضي‌ از شما غيبت‌ بعضي‌ ديگر را بنمايند. آيا يك‌ نفر از شما دوست‌دارد كه‌ گوشت‌ بدن‌ برادر مرده‌اش‌ را بخورد؟! البتّه‌ شما اين‌ را ناپسند داريد؛ بنابراين‌ از خداوند بپرهيزيد كه‌ او توبه‌ را قبول‌ ميكند، و نسبت‌ به‌ بندگانش‌ مهربان‌ است‌.»

[219] ـ «نهج‌ البلاغة‌» رسالۀ 55؛ و از «نهج‌ البلاغة‌» طبع‌ مصر با تعليقۀ شيخ‌ محمّد عبده‌: ج‌ ص‌ 112 و 113

[220] ـ «نهج‌ البلاغة‌» خطبۀ 17؛ و از طبع‌ مصر با تعليقۀ شيخ‌ محمّد عبده‌: ج‌ ص‌ 54

[221] ـ همان‌ مصدر، ص‌ 55

[222] ـ «نهج‌ البلاغة‌» خطبۀ 131؛ و از طبع‌ مصر با تعليقۀ شيخ‌ محمّد عبده‌: ج‌ ص‌ 251 و 252

[223] ـ «نهج‌ البلاغة‌» خطبۀ 145؛ و از طبع‌ مصر با تعليقۀ شيخ‌ محمّد عبده‌: ج‌ ص‌ 265 تا ص‌ 267؛ و از شرح‌ ملاّ فتح‌ الله‌ كاشاني‌ (تنبيه‌ الغافلين‌ و تذكرة‌ العارفين‌) از ص‌ 0 25 تا ص‌ 253؛ ولي‌ چون‌ ترتيب‌ خُطَب‌ آن‌ با سائر شروح‌ تفاوت‌ دارد، اين‌ خطبه‌ را به‌ شمارۀ 175 ذكر كرده‌ است‌.

در «ينابيع‌ المودّة‌» طبع‌ اسلامبول‌، باب‌ 77، ص‌ 446 گويد: حضرت‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ ضمن‌ خطبه‌اي‌ در «نهج‌ البلاغة‌» ميفرمايد: وَ اعْلَموا أنَّكُمْ لَنْ تَعْرِفوا الرُّشْدَ حَتَّي‌ تَعْرِفوا الَّذي‌ تَرَكَهُ. ـ تا قوله‌ عليه‌ السّلام‌: فَإنَّهُمْ عَيْشُ الْعِلْمِ وَ مَوْتُ الْجَهْلِ.

      
  
فهرست
  بحث پنجم: منطق‌ قرآن‌، توحيد خالص‌ در جميع‌ شؤون‌ است‌ و تفسير آيۀ:‌ قُلْ أَيُّ شَيْءٍ أَكْبَرُ شَهَ
  قرآن‌، خداوند را حاضر و مُسيطر بر تمام‌ أشياء ميداند.
  آيات‌ دالّۀ بر آنكه‌ خداوند بر هر موجودي‌، شهيد و رقيب‌ و حفيظ‌ و محيط‌ است‌
  خطبۀ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ در توصيف‌ قرآن‌ و لزوم‌ متابعت‌ از آن‌
  بيان‌ ابن‌ أبي‌ الحديد دربارۀ كلمات‌ بزرگان‌ در تعظيم‌ و تجليل‌ از قرآن‌
  تأثير كلام‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ بر فرزدق‌، كه‌ به‌ پدرش‌ فرمودند:عَلِّمْهُ القُرءانَ.
  كلمات‌ بزرگان‌ دربارۀ قرائت‌ قرآن‌
  قرآن‌ با نظر توحيدي‌ خود، همۀ موجودات‌ را پيوند ميدهد.
  دستورات‌ توحيدي‌ قرآن‌ در مقابل‌ نظر مادّيّون‌ است‌ كه‌ عالم‌ را متفرّق‌ مي‌بينند.
  غرور و استبداد اروپائيان‌ سبب‌ شد تا بعد از نهضت‌ خود، اسلام‌ را نپذيرند.
  مقدّمات‌ انقلاب‌ اروپا عليه‌ پاپ‌هاي‌ مسيحي‌ جاه‌طلب‌
  انتقادات‌ دانشمندان‌ اروپا از لحاظ‌ علمي‌ و تاريخي‌ به‌ توراة‌ و انجيل‌
  جهل‌ و تعصّب‌ اروپا در عدم‌ رجوع‌ به‌ قرآن‌، پس‌ از نهضت‌ عليه‌ ارباب‌ كليسا
  قرآن‌، خطاهاي‌ توراة‌ و انجيل‌ فعلي‌ را بر مَلا ميكند و كشيش‌ها را متّهم‌ مينمايد.
  آلكسيس‌ كارل‌، علّت‌ عدم‌ موفّقيّت‌ علوم‌ طبيعي‌ را بيان‌ ميكند.
  گفتار آلكسيس‌ كارل‌؛ و تجاهل‌ و تغافل‌ او نسبت‌ به‌ عرفان‌ إسلامي‌
  شرق‌ و غرب‌، گرچه‌ به‌ مسيحيّت‌ يا يهوديّت‌ تظاهر ميكنند ولي‌ مكتبشان اصالة‌ المادّه‌ است‌
  تعاليم‌ و دستورات‌ اسلام‌ در جنگهاي‌ داخلي‌ و جنگ‌ با دشمنان‌
  تعميم‌ نعمت‌ اسلام‌، ايجاب‌ جهاد ميكند.
  أحكام‌ جهاد، از قتل‌ و إسارت‌ و فديه‌ و نَهب‌ و غارت‌
  تحمّل‌ مشاقّ جهاد، صرفاً براي‌ هدايت‌ كفّار به‌ توحيد است‌
  فلسفۀ جهاد در اسلام‌، ايثار و انفاق‌ توحيد است‌ به‌ فاقدين‌ آن‌
  داستان‌ عبور پيامبر صلّي‌ الله‌ عليه‌ وآله‌ وسلّم‌ از نزد اسيران‌، و تبسّم‌ آن‌ حضرت‌
  از جمله‌ أحكام‌ مترتّبۀ بر جهاد إسلامي‌، استعباد است‌
  بحث‌ تفصيلي‌ علاّمۀ طباطبائي‌ قَدّس‌ الله‌ سرَّه‌ الشّريف‌ دربارۀ بردگي‌ و رقّيّت‌، در آخر سورۀ ما
  آيات‌ دالّۀ بر آنكه‌ تمام‌ موجودات‌، عبد رِقّ و بندۀ مطلق‌ خدايند.
  مبدأ و علّت‌ بردگي‌ در تاريخ‌
  سير بردگي‌ در تاريخ‌
  الغاءِ اسلامْ بردگي‌ را در ناحيۀ غلبه‌، و در ناحيۀ ولايت‌ ابويني‌
  آيات‌ دالّۀ بر تساوي‌ افراد بشر من‌ جميع‌ الجهات‌ مگر از جهت‌ تقوي‌
  إن أكرمكم عند الله أتقيكم.
  شرائط‌ جهاد اسلام‌، و كيفيّت‌ كشتار و برده‌گيري‌ از كافران‌
  روش‌ اسلام‌ در كيفيّت‌ نگهداري‌ غلامان‌ و كنيزان‌ چگونه‌ بوده‌ است‌؟!
  إرفاق‌ اسلام‌ دربارۀ بردگان‌، عالي‌ترين‌ نمونۀ اخلاق‌ است‌
  اسلام‌ أسباب‌ بردگي‌ را تقليل‌ داده‌ و اسباب‌ آزادي‌ بندگان‌ را زياد كرده‌ است‌
  نِقاطي‌ كه‌ در جهان‌ از قديم‌ برده‌داري‌ معمول‌ بوده‌، و نقاطي‌ كه‌ معمول‌ نبوده‌ است‌
  تاريخ‌ و كيفيّت‌ آزادي‌ بردگان‌
  انسان‌ هميشه‌ در محدوده‌ زيست‌ مي‌نمايد؛ و لغت‌ «آزادي‌ مطلق‌» اسمي‌ است‌ فاقد مسمّي‌
  داشتن‌ قوّۀ دفاعيّه‌، براي‌ هر اجتماعي‌ ضروري‌ است‌
  الغاءِ حكم‌ بردگي‌ بروسل‌، الغاءِ لفظي‌ و ابقاءِ حقيقي‌ آن‌ به‌ وجه‌ أتمّ است‌
  فجايع‌ استعمارهاي‌ اروپا و آمريكا همگي‌ در پوشش‌ الفاظي‌ فريبنده‌ صورت‌ مي‌گيرد (ت‌)
  غرب‌، حكم‌ فطري‌ اسلام‌ در مورد استرقاق‌ را در مرحلۀ عمل‌ پذيرفته‌ است‌
  الغاءِ لفظ‌ بردگي‌، براي‌ ابقاي‌ معناي‌ آن‌ بنحو أتمّ و أكمل‌ است‌
  روايات‌ و آيات‌ وارده‌ در وجوب‌ جهاد في‌ سبيل‌ الله‌
  وظيفۀ حكومت‌ اسلام‌، إقامۀ نماز و إيتاءِ زكوة‌ و... است‌
  نهضت‌ ضدّ استعماري‌ الجزائر عليه‌ فرانسۀ طاغي‌، به‌ پيروي‌ از قرآن‌ بود.
  تنها راه علاج مسلمين جهان، بازگشت به قرآن است...
  اصل‌ أوّل‌: حركت‌ و تسابق‌ اروپائيان‌ در جهانگيري‌، بعد از كريستف‌ كلمب‌
  اصل‌ دوّم‌: جنگهاي‌ صليبي‌، و قتل‌ عامّ و اخراج‌ مسلمين‌ از أندلس‌
  استعمار كشورهاي‌ كوچك‌ و ضعيف‌؛ هدف‌ جنگهاي‌ جهاني‌
  غلبۀ انگليس‌ بر عراق‌ در جنگ‌ جهاني‌، ناشي‌ از رشوه‌گيري‌ بوده‌ است‌
  جهاد و دفاع‌ مردم‌ و علماء عليه‌ هجوم‌ سپاه‌ انگليس‌
  إعلان‌ جهاد آية‌ الله‌ آقا ميرزا محمّد تقي‌ شيرازي‌ بر ضدّ انگليس‌
  جنگ‌ تحميلي‌ عراق‌، براي‌ هدم‌ ايران‌ إسلاميِ از نو بپاخاسته‌ بود.
  سياست‌ انگلستان‌ در هر كشوري‌، دعوت‌ به‌ ملّيّت‌گرائي‌ است‌
  إشاعۀ فحشاء و مقابلۀ با دين‌، اوّلين‌ إقدام‌ دول‌ استعمارگر در كشورهاست‌
  اختصاص‌ مبالغ‌ بسيار مهمّ در كشورها براي‌ مقابله‌ با مسائل‌ قرآنيّه‌
  عمل‌ استعمارگران‌، مانند عمل‌ فراعنۀ مصر در أهرام‌ است‌ با بردگان‌
  دستورات‌ هيچ‌ آئيني‌ همچون‌ اسلام‌ توأم‌ با محبّت‌ و إعطاء امتيازات‌ انساني نيست‌
  منطق‌ استعمارگران‌، قدرت‌ و زور است‌
  كلام‌ علاّمۀ طباطبائي‌ در «وحي‌ يا شعور مرموز» دربارۀ استعمار.
  استعمار عالم‌، همان‌ قوانين‌ وحشي‌ و جنگل‌ است‌ كه‌ بصورت‌ مدرن‌ در آمده است‌
  نژادپرستي‌ و اثبات‌ نابرابري‌ نژادهاي‌ بشري‌ توسّط‌ استعمارگران‌
  نظر سيّد جمال‌ الدّين‌ أسدآبادي‌، در دشمني‌ انگلستان‌ با اسلام‌
  اروپائيان‌، اعتقاد ديني‌ مسلمين‌ را تعصّب‌ مي‌نامند.
  راه‌ نجات‌ و قدرت‌ و حيات‌ مجدّد مسلمين‌، رجوع‌ و عمل‌ به‌ قرآن‌ است‌
  خطابۀ سيّد جمال‌ الدّين‌ در مصر، راجع‌ به‌ عظمت‌ قرآن‌
  غَش‌ نمودن‌ سيّد جمال‌ و اعضاءِ انجمن‌ در اثر آن‌ خطابه‌
  بخشهائي‌ از شرح‌ حال‌ و آثار سيّد جمال‌ الدّين‌ أسدآبادي‌
  دعوت‌ به‌ جهاد، پيوسته‌ در سيماي‌ قرآن‌ متلالي‌ و درخشان‌ است‌
  «آزاديت‌ به‌ دستۀ شمشير بسته‌اند»
  گفتار محمّد عبده‌، در عداوت‌ سيّد جمال‌ الدّين‌ با انگلستان‌
  فتنه‌هاي‌ انگليس‌ در مستعمرات‌، توسّط‌ دست‌پرورده‌هاي‌ فراماسوني‌ خود انجام‌ ميگيرد.
  آشوبها و فتنه‌هاي‌ محافل‌ سرّي‌ فراماسوني‌ در زمان‌ ناصرالدّين‌ شاه‌ و مظفّرالدّين‌ شاه‌
  دخالتهاي‌ انگليس‌ در فتنۀ ايران‌ به‌ نام‌ نهضت‌ مشروطيّت‌
  مداخلت‌هاي‌ نارواي‌ دولت‌ انگليس‌ در سرنوشت‌ ملّت‌ ايران‌
  عدم‌ تسليم‌ سلطان‌ أحمد شاه‌ در برابر فشار قويّ انگليس‌
  أحمد شاه‌ أبداً حاضر نيست‌ با اجانب‌ بسازد گرچه‌ از سلطنت‌ كنار رود.
  أحمد شاه‌ مردي‌ با فكر و مـآل‌ انديش‌ بود، مصلحت‌ عامّه‌ را فداي‌ رياستش ننمود.
  أحمد شاه‌ با راه‌آهن‌ جنوب‌ به‌ شمال‌ كه‌ به‌ نفع‌ انگليس‌ بود مخالفت‌ كرد.
  چرا سلطان‌ أحمد شاه‌ با ترور كردن‌ رضاخان‌ مخالف‌ بود؟.
  سخنراني‌ أحمد شاه‌ در فرانسه‌ دربارۀ حقّانيّت‌ خود.
  أحمد شاه‌، تاريخ‌ پرماجرائي‌ را طيّ كرد و حاضر به‌ خيانت‌ نشد.
  سفر فروغي‌ به‌ پاريس‌ براي‌ خريدن‌ استعفانامۀ أحمد شاه‌ به‌ يك‌ ميليون‌ ليره‌
  از زندگي‌ أحمد شاه‌، حقيقت‌ حال‌ مشروطه‌ و لواداران‌ اصلي‌ آن‌ معلوم مي‌شود (ت‌)
  استعمارِ كفر مكتبش‌ خُدعه‌ و جنايت‌، و مكتب‌ قرآن‌ حيات‌ است‌
  تأثير نغمه‌هاي‌ جانبخش‌ قرآن‌ در قلوب‌ مؤمنين‌
  حقّانيّت‌ قرآن‌، حقّانيّت‌ رسول‌ الله‌ و ائمّۀ طاهرين‌ است‌
  امام معصوم، وجودش حقيقت قرآن است...
  بحث‌ ششم‌: سير قرآن‌ در آيات‌ أنفسي‌
  تفسير آيۀ: اللَهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَـابًا مُتَشَـابِهًا مَثَانِيَ..
  كلام‌ حضرت‌ استاد علاّمۀ طباطبائي‌ در معني‌ «متشابه‌» و «مَثاني‌»
  روايات‌ خاصّه‌ و عامّه‌ بر آنكه‌ «بَسمَلَه‌» جزءِ قرآن‌ است‌
  معناي‌ مثاني‌ و سُوَر طِوال‌ و مِئين‌ و مُفصَّلات‌ و قِصار.
  معناي سور طوال و مئين و مفصلات وقصار.
  تمام آيات قرآن متشابه: شبيه به هم، و مثاني ميباشند.
  تفسير آيات آخر سوره فرقان.
  آيات‌ قرآن‌ با نفوس‌ مؤمنين‌ چه‌ ميكند؟!
  از علائم‌ كفر، عدم‌ پذيرش‌ آيات‌ قرآن‌ است‌
  كفّار و منافقين‌ در پذيرش‌ قرآن‌، گوئي‌ پردۀ صِماخشان‌ پاره‌ است‌
  كفّار و منافقين‌ با تظاهر به‌ اسلام‌، در صدد معارضه‌ با حقيقت‌ قرآن‌ برآمدند.
  تفسير آيۀ: هُوَ الَّذِي‌ أَنزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَـابَ مِنْهُ ءَايَـاتٌ مُحْكَمَـاتٌ...
  گروه متمرد و فتنه‌جو، اخذ به متشابهات نموده و هميشه راه فتنه را در پيش مي‌كشند.
  روايات‌ وارده‌ در آنكه‌ امامان‌ عليهم‌ السّلام‌ راسخين‌ در علم‌اند.
  قتال‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ با ناكثين‌ و قاسطين‌ و مارقين‌، بر تأويل‌ قرآن‌
  گفتار رسول‌ خدا در اينكه‌: عليّ خاصِفُ النَّعْل‌، در راه‌ تأويل‌ قرآن‌ مي‌جنگد.
  روايات وارده از رسول خدا، در جهاد أمير المومنين با منافقين امت...
  >> روايت‌ ابن‌ أبي‌ الحديد، در شرح‌ دوران‌ فتنه‌ و غيبت‌
  فتنه‌هاي‌ معاويه‌ و دستيارانش‌، با تمسّك‌ و استدلال‌ به‌ آيات‌ قرآن‌
  خطبۀ أميرالمؤمنين‌ در برائت‌ از خون‌ عثمان‌
  نامۀ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ به‌ معاويه‌ در بازگو كردن‌ رياست‌ خواهي‌ وي‌ با تأويل‌ قرآن‌
  «نهج‌ البلاغة‌» و شكوۀ حضرت‌ از عدم‌ تفسير بعضي‌ از آيات‌ را به‌ بعضي‌ ديگر.
  خطبۀ حضرت‌ در «نهج‌ البلاغة‌» دربارۀ عظمت‌ قرآن‌
  خطبۀ غرّاي‌ «نهج‌ البلاغة‌» در لزوم‌ تمسّك‌ به‌ قرآن‌، و أخذ آن‌ از اهلش‌ كه‌ واليان ولايتند.
  ائمّۀ أطهار «عَيشُ العلمِ و مَوتُ الجَهل‌» مي‌باشند.
  خطبۀ ديگر حضرت‌ دربارۀ قرآن‌ و اهمّيّت‌ پاسدارانش‌: آل‌ محمّد عليهم‌ السّلام‌
  كيفيّت‌ قرائت‌ رسول‌ الله‌ قرآن‌ كريم‌ را
  روايات‌ وارده‌ در قرائت‌ حضرت‌ رسول‌ الله‌ قرآن‌ مجيد را
  «حَمَلَةُ القُرءانِ عُرَفآءُ أهلِ الجَنّة‌...»
  حالات‌ حضرت‌ امام‌ كاظم‌ و حضرت‌ امام‌ سجّاد عليهما السّلام‌ در قرائت‌ قرآن‌
  دعاي‌ ختم‌ قرآن‌ از «صحيفة‌ سجّاديّه‌»
  صحيفه‌هاي‌ سجّاديّه‌، علويّه‌، حسينيّه‌، مهدويّه‌ (ت‌)
  رسيدن‌ رسول‌ خدا و ائمّه‌ عليهم‌ السّلام‌ به‌ أعلي‌ مدارج‌ تصوّر، در اثر تبعيّت‌ از خدا و مجاهده‌
  مسلمين‌ در اثر تعاليم‌ قرآن‌ به‌ جائي‌ رسيدند كه‌ عقل‌ از وصفش‌ عاجز است‌
  شنيدن‌ فُضَيل‌ بن‌ عِياض‌ آيۀ «أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ ءَامَنُوا أَن‌تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْ
  بِشر حافي‌ و انقلاب‌ او از يك‌ گفتار موسي‌ بن‌ جعفر عليهما السّلام‌
  خطبۀ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ در اوصاف‌ متّقين‌
  تأثير خطبۀ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ در همّام‌ و جان‌ سپردن‌ وي‌
  پاره‌ شدن‌ جگر بشر حافي‌ از عشق‌ خدا، بنا به‌ نقل‌ شهيد ثاني‌ (ره‌)
  كلام‌ امام‌ حسن‌ مجتبي‌ عليه‌ السّلام‌ در هنگام‌ رحلت‌، دربارۀ سبب‌ گريۀ آنحضرت‌
  تدبّر و تأمّل‌ در قرآن‌، كليد نجات‌ و مفتاح‌ سعادت‌ است‌
  روايات‌ وارده‌ در تدبّر و تأمّل‌ در قرآن‌، و تفسير «وَ رَتِّلِ الْقُرْءَانَ تَرْتِيلاً»
  «ديوان‌ منسوب‌ به‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌» و أشعار راجع‌ به‌ قرآن‌
  وجوب‌ استماع‌ قرآن‌ در وقت‌ قرائت‌ آن‌
  نهي‌ أخبار دربارۀ غافلين‌ از قرآن‌
  عاملان‌ و قاريان‌ حقيقي‌ قرآن‌، أعزّ از كبريت‌ أحمرند.
  روايات‌ وارده‌ دربارۀ قرائت‌ قرآن‌ در منازل‌
  مقداري‌ كه‌ بايد هر مسلمان‌ در روز قرآن‌ بخواند.
  از آداب‌ قرائت‌ قرآن‌، حُسن‌ صوت‌ و استعاذه‌ است‌
  در نمازها بعد از حمد، سورۀ كامل‌ واجب‌ نيست‌
  آيات‌ قرآن در توصيف‌ مؤمنيني‌ كه‌ شب‌ به‌ قرائت‌ قرآن‌ و ذكرخدا مشغولند.
  قرائت‌ قرآن‌ و نماز شب‌ أميرالمؤمنين‌ و فواطم‌، در بيابان‌ هجرت‌
  جلوگيري‌ قريش‌ از حركت‌ أميرالمؤمنين‌ و فَواطم‌ به‌ مدينه‌
  ورود اين‌ آيات‌ دربارۀ أميرالمؤمنين‌ و سه‌ فاطمۀ همراه‌ ايشان‌، در وقت‌ هجرت از مكّه‌ به‌ مدينه‌
  كيفيّت‌ نماز شب‌ و تلاوت‌ قرآن‌ رسول‌ الله‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌
  در نمازهاي‌ واجب‌ و مستحبّ، بايد از همه‌ جاي‌ قرآن‌ قرائت‌ شود.
  هر مسلمان‌، فقط‌ آن‌ مقداري‌ را از قرآن‌ متحمّل‌ است‌ كه‌ ميتواند از حفظ‌ بخواند.
  داستان‌ قرائت‌ مرد أنصاريّ سورۀ كهف‌ را در غَزوه‌، و خوابيدن‌ مرد مهاجري‌
  در غزوۀ ذاتُ الرُّقاع‌، عبّاد بن‌ بشر أنصاريّ ميخواست‌ بميرد ولي‌ قرائتش‌ را قطع ننمايد.
  آخرين‌ خطبۀ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌، و ياد از برادران‌ شهيدش‌
  روايات‌ وارده‌ در شأن‌ عمّار ياسر.
  شهادت‌ عمّار ياسر در وقعۀ صفّين‌ بدست‌ فئۀ باغيه‌
  كلمات‌ أميرالمؤمنين‌ در كنار بدن‌ عمّار، و نماز خواندن‌ حضرت‌ بر او.
  بحث‌ هفتم‌: ثمرۀ قرآن‌، تربيت‌ انسان‌ كامل‌ است‌ و تفسير آيات‌: فَلَا أُقْسِمُ بِمَوَ'قِعِ النُّجُوم
  فِي‌ كِتَـابٍ مَكْنُونٍ * لَا يَمَسُّهُ
  «تنزيل‌» در قرآنِ مفصّل‌، و «نُزول‌» در قرآن‌ محكم‌ است‌
  قرآن‌ مفصّل‌ و قرآن‌ محكم‌، يك‌ حقيقت‌ واحده‌ هستند به‌ دو صورت‌
  نفس‌ رسول‌ الله‌ با قرآن‌ عالي‌ و مُحكم‌، متّحد است‌
  قرآن‌، همانند نفس‌ رسول‌ خدا، افضل‌ از جميع‌ كائنات‌ است‌
  حاملين‌ قرآن‌، اشرف‌ مكارم‌ انسانيّت‌ را دارا هستند.
  اگر قرآن‌ به‌ كسي‌ داده‌ شود، عظيمترين‌ موهبت‌ خدا به‌ او داده‌ شده‌ است‌
  تفسير آيۀ: خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجَـاهِلِينَ..
  رهبر و مُرشد إلي‌ الله‌، بايد عارف‌ به‌ قرآن‌ باشد.
  تأثير آيات‌ شفابخش‌ قرآن‌ (ت‌)
  امر به تلاوت قرآن موتدبر در آيات آن، در اخبار.
  صفات‌ قاريان‌ قرآن‌، خشيت‌ الهي‌ و رقّت‌ دل‌ و اشك‌ چشم‌ است‌
  داستان‌ جواني‌ كه‌ در مسجد به‌ رسول‌ الله‌ گفت‌: أصبَحتُ يا رسولَ اللهِ مُوقِنًا!
  پاسخ‌هاي‌ قاري‌ قرآن‌ در جواب‌ خدا، در هنگام‌ تلاوت‌ آيات‌ مختلف? قرآن‌
  سوره‌هاي‌ قرآن‌ كه‌ سجدۀ واجبه‌ يا مستحبّه‌ دارند.
  داستان‌ گفتار سيّد الشّهداء به‌ حبيب‌ بن‌ مَظاهر: لِلّهِ دَرُّكَ يا حَبيبُ!
  معني‌ و تفسير روايات‌ وارده‌ در اينكه‌ قرآن‌، بيان‌ حقيقت‌ امام‌ است‌
  آيات‌ قرآن‌ كه‌ تأويلش‌ دربارۀ امامان‌ است‌
  معني‌ و مراد «صراط‌ مستقيم‌»
  مراد از صراط‌ مستقيم‌، صراط‌ عليّ بن‌ أبي‌طالب‌ است‌
  ابيات‌ اُزْريّ در اينكه‌ أميرالمؤمنين‌ حقيقت‌ قرآن‌ است‌
  أشعار اُزريّ، شاعر اهل‌ بيت‌، گويا نفخۀ روحُ القُدُس‌ است‌ (ت‌)
  تأويل‌ قرآن‌ همان‌ معني‌ واقعي‌ قرآن‌ است‌، كه‌ دشمنان‌ آنرا تضييع‌ مي‌كنند.
  معني‌ «كَفانا كتابُ الله‌» نقض‌ و عدم‌ پذيرش‌ كتابُ الله‌ است‌
  روايات‌ وارده‌ در اتّحاد نفس‌ رسول‌ الله‌ با أميرالمؤمنين‌ در تحقّق‌ به‌ قرآن‌
  حبيب‌ بن‌ مظاهر و ميثم‌ تمّار از خواصّ اصحاب‌ أميرالمؤمنين‌ بودند.
  داستان‌ ملاقات‌ ميثم‌ تمّار و حبيب‌ بن‌ مظاهر، و إخبار از شهادت‌ يكدگر.
  حبيب‌ بن‌ مظاهر، در هر شب‌ يك‌ ختم‌ قرآن‌ مي‌نمود.
  نقل‌ ابن‌ أبي‌ الحديد در اينكه‌: اصحاب‌ امام‌ حسين‌ همچون‌ شيرانِ غُرّان‌ بوده‌اند.

کلیه حقوق در انحصارپرتال متقین میباشد. استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است

© 2008 All rights Reserved. www.Motaghin.com


Links | Login | SiteMap | ContactUs | Home
عربی فارسی انگلیسی