گالری تصاویر آرشیو بانک صوت کتابخانه پرسش و پاسخ ارتباط با ما صفحه اصلی
 
اعتقادات اخلاق حکمت عرفان علمی اجتماعی تاریخ قرآن و تفسیر جنگ
کتابخانه > مباحث علمی و اجتماعی > نور ملکوت قرآن > نور ملكوت قرآن جلد 3
كتاب نورملكوت قرآن / جلد سوم / قسمت پانزدهم: تامل و تدبر در قرآن، فرهنگ قرآن خواندن در اسلام، قاريان حقيقي

روايات‌ وارده‌ در تدبّر و تأمّل‌ در قرآن‌، و تفسير «وَ رَتِّلِ الْقُرْءَانَ تَرْتِيلاً»

كليني‌ با إسناد خود روايت‌ ميكند از عبدالله‌ بن‌ سليمان‌ كه‌ ميگويد: از حضرت‌ صادق‌ عليه‌ السّلام‌ دربارۀ معناي‌ قول‌ خداوند عزّ و جلّ پرسيدم‌ كه‌ گفته‌ است‌: وَ رَتِّلِ الْقُرْءَانَ تَرْتِيلا . «و قرآن‌ را به‌ كيفيّت‌ ترتيل‌ بخوان‌!» مراد از ترتيل‌ كدام‌ است‌؟!

قَالَ: قَالَ أَمِيرُالْمُؤْمِنِينَ صَلَوَاتُ اللَهِ عَلَيْهِ: بَيِّنْهُ تِبْيَانًا، وَ لَا تَهُذَّهُ [259] هَذَّ الشِّعْرِ؛ وَ لَا تَنْثُرْهُ نَثْرَ الرَّمْلِ. وَ لَكِنْ أَفْزِعُوا قُلُوبَكُمُ الْقَاسِيَةَ؛ وَ لَايَكُنْ هَمُّ أَحَدِكُمْ ءَاخِرَ السُّورَةِ! [260]

«حضرت‌ فرمود: أميرالمؤمنين‌ صلوات‌ الله‌ عليه‌ فرموده‌ است‌: يعني‌ آن‌را خوب‌ و واضح‌ و روشن‌ بخوان‌، و مانند خواندن‌ شعر كه‌ به‌ سرعت‌ مي‌خوانند مخوان‌ كه‌ درهم‌ پيچيده‌ شود و معنايش‌ مفهوم‌ نشود؛ و نيز مانند دانه‌هاي‌ شن‌ ريزه‌ و رَمل‌ آنرا منتشر و متفرّق‌ مكن‌ كه‌ جمعش‌ مشكل‌ باشد و بدين‌ جهت‌ نيز معنايش‌ مفهوم‌ نشود. وليكن‌ طوري‌ بخوانيد كه‌ با آن‌ دلهاي‌ سخت‌ و قلوب‌ قاسيۀ خودتان‌ را به‌ فزع‌ و دهشت‌ افكنيد و به‌ وحشت‌ اندازيد! و وقتي‌ قرآن‌ مي‌خوانيد، قصد و نيّت‌ شما آن‌ نباشد كه‌ به‌ آخر سوره‌ برسيد!» زيرا اين‌ گونه‌ خواندن‌، توجّه‌ را از روي‌ خود آيات‌ برميدارد و متوجّه‌ به‌ اتمام‌ سوره‌ ميكند. شما بايد آيات‌ را طوري‌ بخوانيد كه‌ روي‌ هر آيه‌ نظر اصلي‌ خود را دوخته‌، و بهرۀ كامل‌ خود را برداريد، و سپس‌ به‌ آيۀ ديگر رويد. و در صورتيكه‌ مقصد شما تمام‌ كردن‌ سوره‌ باشد، اين‌ معني‌ حاصل‌ نخواهد شد.

شيخ‌ طبْرِسي‌، از أبوبصير، از حضرت‌ صادق‌ عليه‌ السّلام‌ در اين‌ آيه‌


صفجه 293

بدينگونه‌ تفسير آورده‌ است‌:

قَالَ: هُوَ أَنْ تَتَمَكَّثَ فِيهِ، وَ تُحْسِنَ بِهِ صَوْتَكَ.

«حضرت‌ صادق‌ فرمود: معني‌ ترتيل‌ آنستكه‌: در قرائتت‌ درنگ‌ كني‌، و صدايت‌ را در قرائت‌ قرآن‌ نيكو بگرداني‌!»

و از آنحضرت‌ نيز روايت‌ است‌ كه‌: إذَا مَرَرْتَ بِئَايَةٍ فِيهَا ذِكْرُ الْجَنَّةِ، فَاسْأَلِ اللَهَ الْجَنَّةَ! وَ إذَا مَرَرْتَ بِـَآيَةٍ فِيهَا ذِكْرُ النَّارِ، فَتَعَوَّذْ بِاللَهِ مِنَ النَّارِ! [261]

«چون‌ به‌ آيه‌اي‌ رسيدي‌ كه‌ در آن‌ ذكر بهشت‌ بود، از خداوند بهشت‌ را مسألت‌ كن‌! و چون‌ به‌ آيه‌اي‌ رسيدي‌ كه‌ در آن‌ ذكر آتش‌ بود، به‌ خداوند از آتش‌ پناه‌ بر!»

«ديوان‌ منسوب‌ به‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌» و أشعار راجع‌ به‌ قرآن‌

در «ديوان‌ منسوب‌ به‌ حضرت‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌» در ضمن‌ وصيّتش‌ به‌ حضرت‌ امام‌ حسين‌ عليه‌ السّلام‌ ميفرمايد: [262]

أَ بُنَيَّ إنَّ الذِّكْرَ فِيهِ مَوَاعِظٌ                    مَنِ الَّذِي‌ بِعِظَاتِهِ يَتَأَدَّبُ؟ ( 1 )

اقْرَأْ كِتَابَ اللَهِ جُهْدَكَ وَ اتْلُهُ                يمَنْ يَقُومُ بِهِ هُنَاكَ وَ يَنْصَبُ ( 2 )

بِتَفَكُّرٍ وَ تَخَشُّعٍ وَ تَقَرُّب                           إنَّ الْمُقَرَّبَ عِنْدَهُ الْمُتَقَرِّبُ ( 3 )


صفجه 294

وَ اعْبُدْ إلَهَكَ ذَا الْمَعَارِجِ مُخْلِصًا         وَ انْصِتْ إلَي‌ الامْثَالِ فِيمَا تُضْرَبُ ( 4 )

وَ إذَا مَرَرْتَ بِئَايَةٍ مَخْشِيَّة           تَصِفُ الْعَذَابَ فَقِفْ وَ دَمْعُكَ تَسْكُبُ: ( 5 )

يَا مَنْ يُعَذِّبُ مَنْ يَشَآءُ بِعَدْلِه                     لَا تَجْعَلَنِّي‌ فِي‌ الَّذِينَ تُعَذِّبُ ( 6 )

إنِّي‌ أَبُوٓءُ بِعَثْرَتِي‌ وَ خَطِيٓئَتِي                   هَرَبًا وَ هَلْ إلَّا إلَيْكَ الْمَهْرَبُ؟ ( 7 )

وَ إذَا مَرَرْتَ بِئَايَةٍ فِي‌ ذِكْرِهَا             وصِفَ الْوَسِيلَةُ وَ النَّعِيمُ الْمُعْجِبُ ( 8 )

فَاسْأَلْ إلَهَكَ بِالإنَابَةِ مُخْلِصًا                      دارَالْخُلُودِ سُؤَالَ مَنْ يَتَقَرَّبُ ( 9 )

وَ اجْهَدْ لَعَلَّكَ أَن‌ تَحِلَّ بِأَرْضِهَا                     وَ تَنَالَ رَوْحَ مَسَاكِنٍ لَا تَخْرُبُ (0 1 )

وَ تَنَالَ عَيْشًا لَا انْقِطَاعَ لِوَقْتِهِ                     و تَنَالَ مُلْكَ كَرَامَةٍ لَا يُسْلَبُ ( 11 )

1 ـ اي‌ نور ديدۀ من‌! در قرآن‌ حكيم‌، مواعظ‌ و اندرزهائي‌ هست‌؛ پس‌ كيست‌ كه‌ به‌ مواعظش‌ ادب‌ گردد؟!

2 ـ تا مقداري‌ كه‌ توان‌ داري‌ كتاب‌ الله‌ را بخوان‌، و تلاوت‌ كن‌ آنرا در زمرۀ آنانكه‌ از قرآن‌ پاسداري‌ نموده‌، و به‌ جدّ و جهد مراعات‌ آنرا مي‌نمايند.

3 ـ قرائتت‌ از روي‌ تفكّر و خشوع‌ و تقرّب‌ باشد! زيرا شخص‌ مقرّب‌ در نزد خدا كسي‌ است‌ كه‌ خود را بدو نزديك‌ كند.

4 ـ و خداي‌ بلند پايه‌ و رفيع‌ القدر خود را از روي‌ اخلاص‌ پرستش‌ كن‌، و


صفجه 295

گوش‌ فرادار به‌ مَثَل‌هاي‌ قرآن‌ دربارۀ چيزهائي‌ كه‌ زده‌ مي‌شود.

5 ـ و چون‌ به‌ آيۀ ترساننده‌ و انذار آورنده‌اي‌ رسيدي‌ كه‌ عذاب‌ خدا را توصيف‌ ميكند، در آنجا درنگ‌ كن‌، در حاليكه‌ اشكهايت‌ ريزان‌ باشد؛ و بگو:

6 ـ اي‌ خدائي‌ كه‌ به‌ سبب‌ عدالتش‌ عذاب‌ ميكند آنرا كه‌ بخواهد؛ مرا از زمرۀ معذَّبين‌ قرار مده‌!

7 ـ من‌ در اثر لغزش‌ و گناهي‌ كه‌ نموده‌ام‌ بسوي‌ تو بازگشت‌ كرده‌ام‌؛ مگر بسوي‌ غير تو هم‌ فرارگاهي‌ هست‌؟!

8 ـ و چون‌ به‌ آيه‌اي‌ برسي‌ كه‌ در آن‌ از وسيله‌ و نعمت‌هاي‌ شگفت‌آور خدا سخن‌ به‌ ميان‌ آمده‌ است‌،

9 ـ با انابه‌ و اخلاص‌ از خدايت‌ تمنّا كن‌ به‌ تو دار خلود و جنّت‌ رضوان‌ را عنايت‌ كند؛ تمنّاي‌ شخص‌ متقرّب‌ بسوي‌ خدا.

10 ـ و سعي‌ و جدّيّت‌ كن‌ شايد خداوند تو را در زمينِ دار الخلد وارد كند، و از رَوح‌ و نسيم‌ مساكني‌ كه‌ هيچگاه‌ زوال‌ نمي‌پذيرد و خراب‌ نمي‌شود بهرمند گردي‌!

11 ـ و به‌ عيش‌ ابدي‌ و لذّات‌ سرمدي‌ نائل‌ شوي‌، و به‌ پادشاهي‌ و عزّت‌ كرامت‌ و بزرگواري‌اي‌ كه‌ زوال‌ ناپذير است‌ دست‌ بيابي‌!

وجوب‌ استماع‌ قرآن‌ در وقت‌ قرائت‌ آن‌

و روي‌ همين‌ ملاك‌ و مناط‌ است‌ كه‌ در موقع‌ قرائت‌ قرآن‌ واجب‌ است‌ آنرا استماع‌ نمود، و اينكه‌ سكوت‌ به‌ عمل‌ آيد تا آيات‌ قرآن‌ بر دل‌ مستمع‌ بنشيند. چون‌ اگر استماع‌ نباشد، آيات‌ فهميده‌ نمي‌شود؛ و بدون‌ فهم‌ اثري‌ ندارد.

وَ إِذَا قُرِي‌َ الْقُرْءَانُ فَاسْتَمِعُوا لَهُو وَ أَنصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ. [263]


صفجه 296

«و زمانيكه‌ قرآن‌ خوانده‌ شود، شما گوش‌ دهيد و خاموش‌ شويد، به‌ اميد آنكه‌ مورد رحمت‌ خداوندي‌ واقع‌ شويد!» [264]


صفجه 297

حضرت‌ رسول‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ به‌ ابن‌ مسعود فرمودند:

اقْرَأْ! فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَهِ! أَقْرَأُ وَ عَلَيْكَ أُنْزِلَ؟! فَقَالَ: إنِّي‌ أُحِبُّ أَنْ أَسْمَعَهُ مِنْ غَيْرِي‌. فَكَانَ يَقْرَأُ وَ رَسُولُ اللَهِ صَلَّي‌ اللَهُ عَلَيْهِ وَ ءَالِهِ وَ سَلَّمَ عَيْنَاهُ تَفِيضَانِ.

وَ قَالَ صَلَّي‌ اللَهُ عَلَيْهِ وَ ءَالِهِ وَ سَلَّمَ: مَنِ اسْتَمَعَ إلَي‌ ءَايَةٍ مِنْ كِتَابِ اللَهِ عَزَّوَجَلَّ، كَانَتْ لَهُ نُورًا يَوْمَ الْقِيَـٰـمَةِ. [265]

«قرآن‌ بخوان‌! ابن‌ مسعود گفت‌: يا رسول‌ الله‌! قرآن‌ بر تو نازل‌ شده‌است‌؛ من‌ بخوانم‌؟!

رسول‌ خدا گفت‌: من‌ دوست‌ دارم‌ از غير خودم‌ بشنوم‌. ابن‌ مسعود قرآن‌ مي‌خواند و اشك‌ از ديدگان‌ رسول‌ خدا صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ جاري‌ بود.

و رسول‌ خدا صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ فرمود: كسيكه‌ به‌ يك‌ آيه‌ از كتاب‌ خدا گوش‌ فرا دارد، براي‌ او نوري‌ در روز قيامت‌ است‌.»

و در روايت‌ است‌ كه‌: مردي‌ از رسول‌ خدا قرآن‌ مي‌آموخت‌، چون‌ به‌ اين‌ گفتار خدا رسيد:

فَمَن‌ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُو * وَ مَن‌ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ. [266]

«پس‌ هر كس‌ كه‌ به‌ قدر سنگيني‌ يك‌ ذرّه‌، كار خيري‌ انجام‌ دهد، آنرا مي‌بيند؛ و هر كس‌ كه‌ به‌ قدر سنگيني‌ يك‌ ذرّه‌، كار بدي‌ انجام‌ دهد آنرا مي‌بيند.»

گفت‌: اين‌ آيه‌ براي‌ من‌ كافي‌ است‌! و ديگر قرآن‌ تعليم‌ نگرفت‌، و از همانجا


صفجه 298

مراجعت‌ كرد.

رسول‌ خدا فرمود: انْصَرَفَ الرَّجُلُ وَ هُوَ فَقِيهٌ [267]. «اين‌ مرد بازگشت‌ درحاليكه‌ مردي‌ فقيه‌ بود.»

نهي‌ أخبار دربارۀ غافلين‌ از قرآن‌

و در اخبار، غافلين‌ از قرآن‌ و لاهين‌ به‌ قرآن‌ را بسيار نهي‌ نموده‌اند.

در «كافي‌» با إسنادش‌، از عبدالله‌ بن‌ سِنان‌ حديث‌ ميكند از حضرت‌صادق‌ عليه‌ السّلام‌ كه‌ رسول‌ خدا صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ گفت‌:

اقْرَءُوا الْقُرْءَانَ بِأَلْحَانِ الْعَرَبِ وَ أَصْوَاتِهَا! وَ إيَّاكُمْ وَ لُحُونَ أَهْلِ الْفِسْقِ وَ أَهْلِ الْكَبَآئِرِ؛ فَإنَّهُ سَيَجِي‌ٓءُ مِنْ بَعْدِي‌ أَقْوَامٌ يُرَجِّعُونَ الْقُرْءَانَ تَرْجِيعَ الْغِنَآءِ وَ النَّوْحِ وَ الرُّهْبَانِيَّةِ، لَا يَجُوزُ تَرَاقِيَهُمْ؛ قُلُوبُهُمْ مَقْلُوبَةٌ وَ قُلُوبُ مَنْ يُعْجِبُهُ شَأْنُهُمْ. [268]

«قرآن‌ را با آهنگهاي‌ عرب‌ و اصوات‌ عرب‌ بخوانيد. و مبادا كه‌ با آهنگهاي‌ اهل‌ فسق‌ و مبتلايان‌ به‌ معاصي‌ كبيره‌ بخوانيد! پس‌ از من‌ تحقيقاً كساني‌ خواهند آمد كه‌ قرآن‌ را مانند آوازه‌ خوانان‌ و غناپيشگان‌، و مانند آوازخوانيهاي‌ عزاخواني‌ و مجالس‌ مصيبت‌، و مانند آوازه‌ خوانيهاي‌ رهبانان‌، با ترجيع‌ مي‌خوانند.

قرائت‌ اين‌ افراد قبول‌ نمي‌شود، و از تَرقُوَه‌هايشان‌ به‌ بالا نمي‌رود. (يعني‌ در سينه‌ مي‌ماند و به‌ سر و مركز انديشه‌ نمي‌رسد، و به‌ گوش‌ و چشم‌ و مغز و دماغ‌ نمي‌رسد.) دلهاي‌ اينگونه‌ افراد واژگون‌ است‌، و دلهاي‌ آنانكه‌ اين‌ كيفيّت‌ را نيكو مي‌شمارند.»

در مقابل‌ اين‌ افراد، كساني‌ هستند كه‌ قرآن‌ را با تأمّل‌ و دقّت‌ مي‌خوانند،


صفجه 299

و آرام‌ و با تفكّر؛ بطوريكه‌ دلهاي‌ آنها مي‌طپد، و آثار حزن‌ و عشق‌ در چهره‌شان‌ مشاهده‌ مي‌شود، و قرآن‌ به‌ جانشان‌ مي‌نشيند.

فَإِلَـٰـهُكُمْ إِلَـٰـهٌ وَ'حِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَ بَشِّرِالْمُخْبِتِينَ * الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ الصَّـٰـبِرِينَ عَلَي‌' مَآ أَصَابَهُمْ وَ الْمُقِيمِي‌ الصَّلَو'ةِ وَ مِمَّا رَزَقْنَـٰـهُمْ يُنفِقُونَ. [269]

«بنابراين‌، خداي‌ شما خداي‌ واحدي‌ است‌، و شما بايد در برابر او تسليم‌ باشيد. و اي‌ پيغمبر ما! بشارت‌ بده‌ مردمان‌ وارفته‌ و درهم‌ رفتۀ شوريده‌ (متواضع‌ متخاشع‌) را؛ آنان‌ كه‌ چون‌ ذكر خدا شود، دلهايشان‌ به‌ هراس‌ افتد، و شكيبايان‌ در مشكلات‌ و مصائب‌ و واردات‌، و بپادارندگان‌ نماز را، و آنانكه‌ چون‌ به‌ آنها روزي‌ برسانيم‌، از آن‌ در راه‌ ما انفاق‌ مي‌نمايند.»

عاملان‌ و قاريان‌ حقيقي‌ قرآن‌، أعزّ از كبريت‌ أحمرند

و در «كافي‌» با إسناد متّصل‌ خود روايت‌ ميكند از حضرت‌ امام‌ محمّد باقر عليه‌ السّلام‌ كه‌ فرمود:

قُرَّآءُ الْقُرْءَانِ ثَلَثَةٌ: رَجُلٌ قَرَأَ الْقُرْءَانَ فَاتَّخَذَهُ بِضَاعَةً، وَ اسْتَدَرَّ بِهِ الْمُلُوكَ، وَ اسْتَطَالَ بِهِ عَلَي‌ النَّاسِ. وَ رَجُلٌ قَرَأَ الْقُرْءَانَ فَحَفِظَ حُرُوفَهُ وَ ضَيَّعَ حُدُودَهُ، وَ أَقَامَهُ إقَامَةَ الْقِدْحِ [270]. فَلا كَثَّرَ اللَهُ هَؤُلآءِ مِنْ حَمَلَةِ الْقُرْءَانِ.

وَ رَجُلٌ قَرَأَ الْقُرْءَانَ فَوَضَعَ دَوَآءَ الْقُرْءَانِ عَلَي‌ دَآءِ قَلْبِهِ؛ فَأَسْهَرَ بِهِ لَيْلَهُ، وَ أَظْمَأَ بِهِ نَهَارَهُ، وَ قَامَ بِهِ فِي‌ مَسَاجِدِهِ، وَ تَجَافَي‌ عَنْ فِرَاشِهِ.

فَبِأُولَٓئِكَ يَدْفَعُ اللَهُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْبَلا ٓءَ، وَ بِأُولَٓئِكَ يُدِيلُ اللَهُ عَزَّوَجَلَّ مِنَ الاعْدَآءِ، وَ بِأُولَٓئِكَ يُنَزِّلُ اللَهُ عَزَّ وَ جَلَّ الْغَيْثَ مِنَ السَّمَآءِ.


صفجه 300

فَوَاللَهِ لَهَؤُلآءِ فِي‌ قُرَّآءِ الْقُرْءَانِ أَعَزُّ مِنَ الْكِبْرِيتِ الاحْمَرِ.[271] [272]و

«قاريان‌ و خوانندگان‌ قرآن‌ سه‌ دسته‌اند: مردي‌ كه‌ قرآن‌ را ميخواند و آنرا سرمايۀ كسب‌ دنيوي‌ داشته‌، و بواسطۀ آن‌ از ملوك‌ و حكّام‌ پيوسته‌ جيره‌مي‌خورد. و با خواندن‌ آن‌ و درس‌ آن‌، لقمۀ ناني‌ تهيّه‌ كرده‌، عيش‌ و بساط‌ خود را گسترده‌ است‌. و به‌ دارا بودن‌ آن‌ بر مردم‌ بلندمنشي‌ و بلندپروازي‌ دارد.

و مردي‌ است‌ كه‌ حروف‌ و كلمات‌ و اعراب‌ و معنايش‌ را هم‌ ميداند، وليكن‌ حدود و قوانين‌ و مضامين‌ آنرا ضايع‌ كرده‌ است‌؛ و همچون‌ تيرهائي‌ كه‌ به‌قدر و شكل‌ و وزن‌ هم‌ مي‌تراشند و پهلوي‌ هم‌ مي‌چينند تا براي‌ موقع‌ تيراندازي‌ بكار آيد، اينها هم‌ حروف‌ و آيات‌ و تجويد و وقوف‌ و مخارج‌ و سائر جهات‌ ظاهري‌ را كاملاً مرتّب‌ و منظّم‌ مي‌نمايند.

خداوند امثال‌ اينگونه‌ افراد را در ميان‌ حاملين‌ و پاسداران‌ قرآن‌ زياد نكند.

و مردي‌ است‌ كه‌ قرآن‌ را ميخواند و دواي‌ حاصل‌ از آنرا، چون‌ مرهمي‌ برروي‌ درد دلش‌ مي‌گذارد. شبهاي‌ تار با قرآن‌ سر و كار دارد و با تفكّر در آن‌


صفجه 301

بيداري‌ مي‌كشد، و روزهاي‌ گرم‌ را با آن‌ بسر مي‌برد، و در هنگام‌ سجده‌ها و نمازهايش‌ قرآن‌ را تلاوت‌ ميكند، و بدينجهت‌ پهلو از رختخواب‌ بر كنار ميدارد.

بواسطۀ اين‌ افراد مي‌باشد كه‌ خداوند عزيز جبّار، بلا را از ميان‌ مردم‌ برميدارد. و بواسطۀ اين‌ افراد ميباشد كه‌ خداوند عزّوجلّ نوبت‌ حكومت‌ و ولايت‌ را از دست‌ دشمنان‌ مي‌گيرد و به‌ مؤمنان‌ ميدهد. و بواسطۀ اين‌ افراد ميباشد كه‌ خداوند عزّوجلّ باران‌ رحمت‌ خود را از آسمان‌ فرود مي‌آورد.

سوگند به‌ خدا كه‌ اين‌ دسته‌ در ميان‌ قاريان‌ قرآن‌، ناياب‌تر از اكسير[273] هستند.»

و رسول‌ خدا صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ فرمود: مَا ءَامَنَ بِالْقُرْءَانِ مَنِ اسْتَحَلَّ مَحَارِمَهُ. [274]

«كسي‌ كه‌ محرّماتي‌ را كه‌ در قرآن‌ وارد است‌ حلال‌ بداند، ايمان‌ به‌ قرآن‌ نياورده‌ است‌.»

روايات‌ وارده‌ دربارۀ قرائت‌ قرآن‌ در منازل‌

دربارۀ قرائت‌ قرآن‌ با صداي‌ بلند و يا آهسته‌ در منازل‌، روايات‌ بسياري‌ وارد است‌:


صفجه 302

در «كافي‌» با إسناد متّصل‌ خود روايت‌ ميكند از لَيث‌ بن‌ أبي‌ سليم‌ مرفوعاً كه‌ رسول‌ خدا صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ فرمود:

نَوِّرُوا بُيُوتَكُم‌ بِتِلا وَةِ الْقُرْءَانِ؛ وَ لَا تَتَّخِذُوهَا قُبُورًا كَمَا فَعَلَتِ الْيَهُودُ وَ النَّصَارَي‌: صَلُّوا فِي‌ الْكَنَآئِسِ وَ الْبِيَعِ وَ عَطَّلُوا بُيُوتَهُمْ. فَإنَّ الْبَيْتَ إذَا كَثُرَ فِيهِ تِلَاوَةُ الْقُرْءَانِ، كَثُرَ خَيْرُهُ وَ اتَّسَعَ أَهْلُهُ وَ أَضَآءَ لاِهْلِ السَّمَآءِ كَمَا تُضِي‌ٓءُ نُجُومُ السَّمَآءِ لاِهْلِ الدُّنْيَا. [275]

«خانه‌هاي‌ خود را با تلاوت‌ قرآن‌ نوراني‌ كنيد، و مانند قبرها خشك‌ و جامد و خاموش‌ و تاريك‌ نگيريد؛ شبيه‌ يهوديان‌ و مسيحيان‌ كه‌ نمازهاي‌ خود را در كليساها و كنيسه‌ها ميخوانند؛ و خانه‌هاي‌ خود را تعطيل‌ نموده‌اند.

چون‌ در خانه‌ اگر قرائت‌ قرآن‌ بسيار شود، خيراتش‌ گسترش‌ مي‌يابد، و اهلش‌ زياد مي‌شوند؛ و همانطور كه‌ ستارگان‌ آسمان‌ به‌ زمين‌ نور ميدهند، اين‌ خانه‌ به‌ ساكنين‌ آسمانها نور مي‌فرستد.»

و در «كافي‌» از حضرت‌ صادق‌ عليه‌ السّلام‌ روايت‌ ميكند كه‌ فرمود:

إنَّ الْبَيْتَ إنْ كَانَ فِيهِ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ يَتْلُو الْقُرْءَانَ، يَتَرَآءَاهُ أَهْلُ السَّمَآءِ كَمَا يَتَرَآءَي‌ أَهْلُ الدُّنْيَا الْكَوْكَبَ الدُّرِّيَّ فِي‌ السَّمَآءِ. [276]

«اگر در خانه‌، مرد مسلمان‌ به‌ تلاوت‌ قرآن‌ مشغول‌ شود، چنان‌ اهل‌ آسمان‌ به‌ تماشاي‌ او مشغول‌ مي‌شوند، مثل‌ تماشائي‌ كه‌ اهل‌ دنيا از ستارگان‌ متلالي‌ و درخشان‌ آسمان‌ مي‌كنند.» [277]


صفجه 303

و همچنين‌ در «كافي‌» از ابن‌ قَدّاح‌ روايت‌ ميكند از حضرت‌ صادق‌ عليه‌السّلام‌ كه‌ اميرالمؤمنين‌ صلوات‌ الله‌ عليه‌ فرمودند:

الْبَيْتُ الَّذِي‌ يُقْرَأُ فِيهِ الْقُرْءَانُ وَ يُذْكَرُ اللَهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهِ، تَكْثُرُ بَرَكَتُهُ وَ


صفجه 304

تَحْضُرُهُ الْمَلَٓئِكَةُ وَ تَهْجُرُهُ الشَّيَاطِينُ وَ يُضِي‌ٓءُ لاِهْلِ السَّمَآءِ كَمَا تُضِي‌ٓءُ الْكَوَاكِبُ لاِهْلِ الارْضِ. وَ إنَّ الْبَيْتَ الَّذِي‌ لَا يُقْرَأُ فِيهِ الْقُرءَانُ وَ لَا يُذْكَرُ اللَهُ عَزَّوَجَلَّ فِيهِ، تَقِلُّ بَرَكَتُهُ وَ تَهْجُرُهُ الْمَلَٓئِكَةُ وَ تَحْضُرُهُ الشَّيَاطِينُ. [278]

«خانه‌اي‌ كه‌ در آن‌ قرآن‌ بسيار خوانده‌ شود و ذكر خداوند عزّوجلّ بسيار شود، بركتش‌ زياد مي‌گردد، و فرشتگان‌ در آن‌ حضور مي‌يابند، و شياطين‌ از آنجا رخت‌ بر مي‌بندند، و نور و روشني‌ به‌ اهل‌ آسمان‌ ميدهد همانطور كه‌ ستارگان‌ به‌ اهل‌ زمين‌ نور و روشني‌ ميدهند. و خانه‌اي‌ كه در آن‌ قرآن‌ خوانده‌ نشود و ذكر خداوند عزّوجلّ در آن‌ برده‌ نشود، بركتش‌ كاهش‌ مي‌يابد، و فرشتگان‌ حضور نمي‌يابند، و شياطين‌ در آنجا حاضر مي‌شوند.»

مقداري‌ كه‌ بايد هر مسلمان‌ در روز قرآن‌ بخواند

ولي‌ البتّه‌ براي‌ آنكه‌ قاري‌ قرآن‌ از معني‌ و مراد آن‌ كامياب‌ گردد، به‌ سرعت‌ خواندن‌ و گذشتن‌ آن‌ مطلوب‌ نيست‌. در «كافي‌» با إسناد خود از محمّد ابن‌ عبدالله‌ آورده‌ است‌ كه‌ گفت‌: به‌ حضرت‌ صادق‌ عليه‌ السّلام‌ عرض‌ كردم‌: أقْرَأُ الْقُرْءَانَ فِي‌ لَيْلَةٍ؟! «من‌ تمام‌ قرآن‌ را در يك‌ شب‌ بخوانم‌؟!»

قَالَ: لَا يُعْجِبُنِي‌ أَنْ تَقْرَأَهُ فِي‌ أَقَلَّ مِنْ شَهْرٍ! [279]

«فرمود: براي‌ من‌ جالب‌ نيست‌ كه‌ قرآن‌ را در كمتر از مدّت‌ يك‌ ماه‌ بخواني‌!»

و ايضاً در «كافي‌» روايت‌ ميكند از عليّ بن‌ حمزه‌ كه‌ گفت‌: من‌ بر حضرت‌ صادق‌ عليه‌ السّلام‌ وارد شدم‌. أبوبصير به‌ آنحضرت‌ گفت‌: من‌ در يك‌ شب‌ از ماه‌ رمضان‌، يك‌ ختم‌ قرآن‌ را بنمايم‌؟!

حضرت‌ فرمود: نه‌! گفت‌: در دو شب‌؟! حضرت‌ فرمود: نه‌!


صفجه 305

گفت‌: در سه‌ شب‌؟! حضرت‌ با دست‌ اشاره‌اي‌ فرموده‌ و گفتند: «ها» يعني‌ عيب‌ ندارد.

سپس‌ به‌ أبوبصير فرمود: يَا أَبَا مُحَمَّدٍ! إنَّ لِرَمَضَانَ حَقًّا وَ حُرْمَةً لَايُشْبِهُهُ شَيْءٌ مِنَ الشُّهُورِ. وَ كَانَ أَصْحَابُ مُحَمَّدٍ صَلَّي‌ اللَهُ عَلَيْهِ وَ ءَالِهِ ] وَسَلَّمَ [ يَقْرَأُ أَحَدُهُمُ الْقُرْءَانَ فِي‌ شَهْرٍ أَوْ أَقَلَّ.

إنَّ الْقُرْءَانَ لَا يُقْرَأُ هَذْرَمَةً، وَلَكِنْ يُرَتَّلُ تَرْتِيلا . فَإذَا مَرَرْتَ بِـَايَةٍ فِيهَا ذِكْرُ الْجَنَّةِ فَقِفْ عِنْدَهَا وَ سَلِ اللَهَ عَزَّ وَ جَلَّ الْجَنَّةَ؛ وَ إذَا مَرَرْتَ بِـَايَةٍ فِيهَا ذِكْرُ النَّارِ فَقِفْ عِنْدَهَا وَ تَعَوَّذْ بِاللَهِ مِنَ النَّارِ. [280]

«اي‌ أبا محمّد! ماه‌ رمضان‌ حقّي‌ و احترامي‌ دارد كه‌ سائر ماهها ندارند. و اصحاب‌ محمّد صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ عادتشان‌ بر اين‌ بود كه‌: قرآن‌ را در مدّت‌ يك‌ ماه‌ يا كمتر از آن‌ مي‌خوانده‌اند.

قرآن‌ را نبايد با سرعت‌ خواند، وليكن‌ بايد آرام‌ با حفظ‌ موارد وقف‌ و ادآ كلمات‌ قرائت‌ نمود. چون‌ به‌ آيه‌اي‌ رسيدي‌ كه‌ در آن‌ يادي‌ از بهشت‌ بود، درنگ‌ كن‌ و از خداوند بهشت‌ را بخواه‌؛ و چون‌ به‌ آيه‌اي‌ رسيدي‌ كه‌ در آن‌ يادي‌ از آتش‌ بود نيز توقّف‌ كن‌، و از آتش‌ به‌ خداوند پناه‌ ببر!»

و نيز در «كافي‌» از حَريز، از حضرت‌ صادق‌ عليه‌ السّلام‌ روايت‌ است‌ كه‌ فرمود:

الْقُرْءَانُ عَهْدُ اللَهِ[281] إلَي‌ خَلْقِهِ؛ يَنْبَغِي‌ لِلْمَرْءِ الْمُسْلِمِ أَنْ يَنْظُرَ فِي‌


صفجه 306

عَهْدِهِ، وَ أَنْ يَقْرَأَ مِنْهُ فِي‌ كُلِّ يَوْمٍ خَمْسِينَ ءَايَةً.[282]

«قرآن‌ كريم‌ عهدنامه‌ و پيمان‌ نامه‌اي‌ است‌ از خدا به‌ سوي‌ خلقش‌؛ بنابراين‌ سزاوار است‌ مرد مسلمان‌ در اين‌ عهدنامه‌ نظر افكند و هر روز، از آن‌ به‌ مقدار پنجاه‌ آيه‌ بخواند.»

از آداب‌ قرائت‌ قرآن‌، حُسن‌ صوت‌ و استعاذه‌ است‌

يكي‌ از آداب‌ قرائت‌ قرآن‌، خواندن‌ آنست‌ با صوت‌ حَسَن‌، خواه‌ در نماز باشد و خواه‌ در غير نماز. سزاوار است‌ هر وقت‌ انسان‌ قرآن‌ را تلاوت‌ ميكند، تكيه‌ به‌ صوت‌ باشد يعني‌ با آواز نيكو، نه‌ بطور ساده‌؛ خواه‌ با حال‌ حزن‌ و اندوه‌ قرائت‌ نمايد و خواه‌ با حالِ شادي‌ و مسرّت‌؛ در هر دو حال‌ صداي‌ خوب‌ و صوت‌ حسن‌ مطلوب‌ است‌.[283]

در «كافي‌» از عبدالله‌ بن‌ سنان‌ روايت‌ ميكند از حضرت‌ صادق‌ عليه‌السّلام‌ كه‌ رسول‌ اكرم‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ فرمودند:

لِكُلِّ شَيْءٍ حِلْيَةٌ؛ وَ حِلْيَةُ الْقُرْءَانِ الصَّوْتُ الْحَسَنُ. [284]

«هر چيزي‌ يك‌ جمال‌ و زيبائي‌ و زيوري‌ دارد؛ و جمال‌ و زيور قرآن‌


صفجه 307

صداي‌ نيكوست‌.»

و ايضاً در «كافي‌» از عليّ بن‌ إسمعيل‌ مَيْثَمي‌ از مردي‌ روايت‌ كرده‌ است‌ كه‌ حضرت‌ امام‌ جعفر صادق‌ عليه‌ السّلام‌ گفتند: مَا بَعَثَ اللَهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِيًّا إلَّا حَسَنَ الصَّوْتِ. [285]

«خداوند عزّ و جلّ هيچ‌ پيامبري‌ را مبعوث‌ ننمود مگر آنكه‌ صدايش‌ نيكو بود.»

و از جملۀ آداب‌ قرائت‌ قرآن‌ استعاذۀ به‌ خداوند است‌: يعني‌ پناه‌ بردن‌ به‌ او از شرّ شيطان‌ رجيم‌.

فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْءَانَ فَاسْتَعِذْ بِاللَهِ مِنَ الشَّيْطَـٰـنِ الرَّجِيمِ.[286]

«و چون‌ اراده‌ كني‌ قرآن‌ بخواني‌، از شرّ شيطان‌ رانده‌ شده‌، به‌ خدا پناه‌ ببر و در تحت‌ امان‌ و پناه‌ او درآي‌.»

معلوم‌ است‌ كه‌: معاني‌ قرآن‌ با آن‌ عظمت‌ اگر بر نفس‌ امّارۀ شيطاني‌ وارد شود، در صورت‌ پليدي‌ آن‌، صفاي‌ خود را از دست‌ ميدهد و معناي‌ نازل‌ و كوتاهي‌ مي‌گيرد. و اين‌ بواسطۀ تصرّف‌ شيطان‌ از راه‌ نفس‌ امّاره‌ است‌، و راه‌ علاجش‌ آنستكه‌ انسان‌ در مصونيّت‌ و عصمت‌ خداوند درآيد تا از دستبرد او خلاص‌ شود.

استعاذۀ به‌ خدا تنها به‌ أعوذُ بِاللَه‌ گفتن‌ نيست‌، بلكه‌ دل‌ به‌ خدا دادن‌ و در وقت‌ قرائت‌، غير او را فراموش‌ كردن‌ و ذهن‌ را صافي‌ و از غير وي‌ پاك‌ نمودن‌ است‌. و يكي‌ از طرق‌ تصفيۀ نفس‌، نفي‌ خاطرات‌ است‌ كه‌ در اثر تفكّر و تأمّل‌ در قرآن‌ با مجاهده‌ پيدا مي‌شود.


صفجه 308

حسن‌ بن‌ عليّ بن‌ شُعْبة‌ حَرّانيّ در «تحف‌ العقول‌» حديث‌ دارد از حضرت‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ كه‌ فرمود: لَا خَيْرَ فِي‌ عِبَادَةٍ لَيْسَ فِيهَا تَفَقُّهٌ؛ وَ لَا فِي‌ قِرَآءَةٍ لَيْسَ فِيهَا تَدَبُّرٌ. [287]

«أبداً خيري‌ در عبادت‌ نيست‌ در صورتيكه‌ از روي‌ فهم‌ و درايت‌ نباشد؛ و خيري‌ در قرائت‌ نيست‌ در صورتيكه‌ در آن‌ تأمّل‌ و تفكّر و تدبّر نباشد.»

در نمازها بعد از حمد، سورۀ كامل‌ واجب‌ نيست‌

قرآن‌ خواندن‌ در حال‌ نماز ثوابش‌ افزون‌ است‌، و در زمان‌ رسول‌ اكرم‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ قرآن‌ را در نمازها ميخواندند، و پس‌ از قرائت‌ حمد از هر جاي‌ قرآن‌ قرائت‌ مي‌نمودند. سورۀ خاصّي‌ معيّن‌ نشده‌، و يك‌ سورۀ كامل‌ هم‌ واجب‌ نيست‌. اكتفا به‌ چندين‌ آيه‌ نمودن‌، و يا يك‌ سوره‌ را در دو ركعت‌ تقسيم‌ نمودن‌، و يا در چندين‌ ركعت‌ پخش‌ نمودن‌ در صورتيكه‌ سورۀ طويل‌ باشد ممدوح‌ است‌.

آري‌، چقدر خوب‌ است‌ انسان‌ از آيات‌ مختلفه‌ در نماز بخواند، و همۀ قرآن‌ را در نمازها بطور تناوب‌ قسمت‌ كند. البتّه‌ در ابتداي‌ هر ركعت‌ بايد سورۀ حمد را بخواند، زيرا سورۀ حمد در حكم‌ احوالپرسي‌ از خداست‌، بيان‌ صفات‌ جمال‌ و جلال‌ اوست‌. چون‌ كسي‌ ابتداءً وارد نماز شود، و يا بعد از هر سجده‌ كه‌ بر مي‌خيزد و در حكم‌ ابتداي‌ سخن‌ گفتن‌ است‌، بايد حمد را بخواند، لَا صَلَوةَ إلَّا بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ. [288]

«هيچ‌ نمازي‌ تشريع‌ نشده‌ است‌ مگر آنكه‌ در اوّل‌ هر ركعت‌ از آن‌، سورۀ فاتحه‌ تشريع‌ شده‌ است‌.»


صفجه 309

پس‌ از احوالپرسي‌ كامل‌ كه‌ تقاضاي‌ نعمت‌ ولايت‌ و دوري‌ از صراط‌ مغضوبٌ عليهم‌ و ضالّون‌ است‌، بايد قرآن‌ خواند؛ يعني‌ گفتار خدا را كه‌ عهدنامۀ اوست‌ قرائت‌ كرد؛ و از هر جاي‌ قرآن‌ ميتوان‌ قرائت‌ نمود.

در «كافي‌» با إسناد خود از عبدالله‌ بن‌ سليمان‌ حديث‌ ميكند از حضرت‌ امام‌ محمّد باقر عليه‌ السّلام‌ كه‌ فرمود:

مَنْ قَرَأَ الْقُرْءَانَ قَآئِمًا فِي‌ صَلَاتِهِ، كَتَبَ اللَهُ لَهُ بِكُلِّ حَرْفٍ مِأَةَ حَسَنَةٍ. وَ مَنْ قَرَأَهُ فِي‌ صَلَاتِهِ جَالِسًا، كَتَبَ اللَهُ لَهُ بِكُلِّ حَرْفٍ خَمْسِينَ حَسَنَةً. وَ مَنْ قَرَأَهُ فِي‌ غَيْرِ صَلَاتِهِ، كَتَبَ اللَهُ لَهُ بِكُلِّ حَرْفٍ عَشْرَ حَسَنَاتٍ. [289]

«كسي‌ كه‌ قرآن‌ را در حال‌ ايستاده‌ در نمازش‌ بخواند، خداوند جزاي‌ وي‌ را در مقابل‌ هر حرف‌ يكصد حسنه‌ مي‌نويسد. و كسي‌ كه‌ قرآن‌ را در حال‌ نشسته‌ در نمازش‌ بخواند، خداوند جزاي‌ وي‌ را در مقابل‌ هر حرف‌ پنجاه‌ حسنه‌ مي‌نويسد، و كسي‌ كه‌ قرآن‌ را در غير نمازش‌ بخواند، خداوند جزاي‌ وي‌ را در مقابل‌ هر حرف‌ ده‌ حسنه‌ مي‌نويسد.»

حجّة‌ الإسلام‌ غَزالي‌ اين‌ روايت‌ را از أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ تا «خَمْسِينَ حَسَنَةً» نقل‌ كرده‌ است‌، و تتمّه‌اي‌ براي‌ آن‌ نقل‌ نموده‌ است‌ كه‌:

وَمَنْ قَرَأَ فِي‌ غَيْرِ صَلَوةٍ وَ هُوَ عَلَي‌ وُضُوٓءٍ فَخَمْسٌ وَ عِشْرُونَ حَسَنَةً، وَ مَنْ قَرَأَ عَلَي‌ غَيْرِ وُضُوٓءٍ فَعَشْرُ حَسَنَاتٍ. وَ مَا كَانَ مِنَ الْقِيَامِ بِاللَيْلِ فَهُوَ أَفْضَلُ، لاِنَّهُ أَفْرَغُ لِلْقَلْبِ. [290]


صفجه 310

«و كسيكه‌ قرآن‌ را در غير نمازش‌ با وضو بخواند، بيست‌ و پنج‌ حسنه‌ دارد. و كسيكه‌ در غير نمازش‌ با غير وضو بخواند، ده‌ حسنه‌ دارد. و آنچه‌ از قرآن‌ در شب‌ در حال‌ قيام‌ خوانده‌ شود، افضل‌ است‌؛ چون‌ دل‌ را فارغ‌تر


صفجه 311

مي‌كند.»

آيات‌ قرآن در توصيف‌ مؤمنيني‌ كه‌ شب‌ به‌ قرائت‌ قرآن‌ و ذكرخدا مشغولند

خداوند عليّ اعلي‌ در قرآن‌ مجيد توصيف‌ ميكند اشخاصي‌ را كه‌ شب‌ به‌ قرائت‌ قرآن‌ و ذكر خدا در حال‌ قيام‌ و قعود، و به‌ پهلو افتادن‌ اشتغال‌ دارند، و آنها را مدح‌ نموده‌ است‌؛ ولي‌ قيام‌ را بر قعود، و قعود را بر ذكر به‌ پهلو مقدّم‌ داشته‌ است‌.

إِنَّ فِي‌ خَلْقِ السَّمَـٰوَ'تِ وَ الارْضِ وَ اخْتِلَـٰفِ الَّيْلِ وَ النَّهَارِ لآيَـٰتٍ لاِولِي‌ الالْبَـٰبِ * الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَهَ قِيَـٰمًا وَ قُعُودًا وَ عَلَي‌' جُنُوبِهِمْ وَ يَتَفَكَّرُونَ فِي‌ خَلْقِ السَّمَـٰوَ'تِ وَ الارْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَـٰــذَا بَـٰطِلا سُبْحَ'نَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ * رَبَّنَآ إِنَّكَ مَن‌ تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَيْتَهُ و وَ مَا لِلظَّ'لِمِينَ مِنْ أَنصَارٍ * رَّبَّنَآ إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِي‌ لِلْإِيمَـٰنِ أَنْ ءَامِنُوا بِرَبِّكُمْ فَئَامَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَ كَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَ تَوَفَّنَا مَعَ الابْرَارِ *رَبَّنَا وَ ءَاتِنَا مَا وَعَدتَّنَا عَلَي‌' رُسُلِكَ وَ لَا تُخْزِنَا يَوْمَ الْقِيَـٰمَةِ إِنَّكَ لَا تُخْلِفُ الْمِيعَادَ. [291]


صفجه 312

«تحقيقاً در آفرينش‌ آسمانها و زمين‌ و اختلاف‌ شب‌ و روز، نشانه‌هائي‌ از عظمت‌ خداوند است‌ براي‌ صاحبان‌ انديشه‌ و عقل‌: آنانكه‌ خداوند را در حال‌ ايستاده‌ و نشسته‌ و به‌ پهلو افتاده‌ ميخوانند، و در خلقت‌ آسمانها و خلقت‌ زمين‌ فكر مي‌كنند؛ كه‌ بار پروردگارا! تو اينها را بيهوده‌ نيافريدي‌. تو پاك‌ و منزّه‌ و مقدّسي‌! پس‌ ما را از عذاب‌ آتش‌ دوزخ‌ رهائي‌ بخش‌!

بار پروردگارا! هر كه‌ را تو داخل‌ در آتش‌ جهنّم‌ كني‌، وي‌ را ذليل‌ و خوار و سرافكنده‌ نموده‌اي‌؛ و البتّه‌ ستمگران‌ و ظلم‌ پيشگان‌ يار و ناصري‌ ندارند.

بار پروردگارا! ما شنيديم‌ كه‌ منادي‌ ندا در ميداد: ايمان‌ بياوريد، و به‌ وحدانيّت‌ اين‌ پروردگار عظيم‌ اقرار كنيد؛ بار پروردگارا! ما ايمان‌ آورديم‌، و اعتراف‌ به‌ عظمت‌ و وحدت‌ تو داريم‌؛ بنابراين‌، درخواست‌ و دعاي‌ ما آنستكه‌: ما را مورد غفران‌ و آمرزش‌ خود قرار دهي‌، و از گناهان‌ و سيِّئات‌ ما درگذري‌، و ما را با ابرار و پاكان‌ بميراني‌!

بار پروردگارا! از تو تقاضا داريم‌ آنچه‌ را كه‌ بوسيلۀ پيغمبرانت‌ به‌ ما وعده‌ دادي‌، عنايت‌ بفرمائي‌! و در روز بازپسين‌ ما را شرمنده‌ و منكوب‌ و مخذول‌ مگرداني‌؛ البتّه‌ عادت‌ تو خُلْفِ وعده‌ نيست‌!»

 

پاورقي


[259] ـ هَذَّ يَهُذُّ هَذًّا: با سرعت‌ گذشتن‌.

[260] ـ «اصول‌ كافي‌» ج‌ ص‌ 614

[261] ـ تفسير «مجمع‌ البيان‌» طبع‌ صيدا، ج‌ ص‌ 378

[262] ـ اين‌ ابيات‌ در «ديوان‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌» طبع‌ سنگي‌، ص‌ 6 و 7 است‌. و چون‌ ابتداي‌ اين‌ اشعار با اين‌ بيت‌:

أ حُسينُ إنّي‌ واعظٌ و مُؤدِّبُ         فافهَم‌ فإنّ العاقلَ المُتأدِّبُ شروع‌ شده‌ است‌، لهذا آنرا از وصيّت‌هاي‌ آنحضرت‌ به‌ فرزندش‌ امام‌ حسين‌ عليه‌السّلام‌ شمرديم‌.

[263] ـ آيۀ 4 0 از سورۀ 7: الاعراف‌

[264] ـ حضرت‌ استاد ما علاّمه‌ آية‌ الله‌ طباطبائي‌ نسبت‌ به‌ قرآن‌ و حفظ‌ آن‌ و احترام‌ آن‌ عنايت‌ خاصّي‌ داشتند، و كراراً ميفرمودند: ما شيعيان‌ حقّ قرآن‌ را آنطور كه‌ بايد و شايد عمل‌ نمي‌نمائيم‌. رسول‌ خدا صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ فرمود: من‌ از خود دو متاع‌ گرانقدر و نفيس‌ باقي‌ ميگذارم‌: كتاب‌ خدا و عترت‌ من‌؛ و اين‌ دو از هم‌ جدا نمي‌شوند تا در كنار حوض‌ كوثر بر من‌ وارد شوند. عامّه‌ عترت‌ را كنار گذاشتند، و ما كتاب‌ الله‌ را؛ و چون‌ اين‌ دو قابل‌ تفكيك‌ از هم‌ نيستند، بالنّتيجه‌ دست‌ هر دوي‌ ما، هم‌ از كتاب‌ و هم‌ از عترت‌ كوتاه‌ شد. فلهذا اسلام‌ ما فقط‌ اسلامي‌ است‌ صوري‌ و خالي‌ از محتوي‌.

نظير اين‌ عبارت‌ ـ البتّه‌ نه‌ به‌ اين‌ جامعيّت‌ ـ از مرحوم‌ آية‌ الله‌ حاجّ شيخ‌ عبدالكريم‌ حائري‌ يزدي‌ نقل‌ شده‌ است‌: مرحوم‌ آية‌ الله‌ حاجّ سيّد أحمد زنجاني‌ در كتاب‌ «الكلام‌ يجرّ الكلام‌» ج‌ ص‌ 0 23 و 231، از ايشان‌ حكايت‌ ميكند كه‌ فرموده‌ است‌: پيغمبر صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ دو چيز سنگين‌ در ميان‌ ما گذاشت‌: كتاب‌ الله‌ و عترت‌ طاهره‌، ولي‌ ما با سنّي‌ها دست‌ به‌ دست‌ هم‌ داده‌، و هر دوي‌ آنها را از بين‌ برديم‌؛ ما كتاب‌ الله‌ را از بين‌ برديم‌، آنان‌ نيز عترت‌ طاهره‌ را.

و ايضاً ميگويد: مرحوم‌ حاجّ شيخ‌، زياد اصرار داشت‌ احترام‌ ظاهري‌ قرآن‌ كاملاً حفظ‌ شود. همان‌ طوري‌ كه‌ اهل‌ تسنّن‌ هنگام‌ قرائت‌ قرآن‌، براي‌ رعايت‌ احترام‌، چاي‌ و قليان‌ نميدهند، ميفرمود: در مجالس‌ ترحيم‌ شيعه‌ نيز اگر اين‌ شيوه‌ جاري‌ شود بسيار خوب‌ و به‌ موقع‌ است‌. ولي‌ در مجالس‌ شيعه‌ چون‌ عادت‌ بر خلاف‌ جاري‌ بود، ترك‌ آن‌ در نهايت‌ دشواري‌ بود؛ اين‌ بود كه‌ فرمايش‌ آن‌ مرحوم‌ عملي‌ نميشد.

أقول‌: جلوي‌ ضرر را از هرجا بگيري‌ منفعت‌ است‌. جلوگيري‌ از اين‌ كار نكوهيده‌ براي‌ آن‌ مرجع‌ عاليمقدار آسان‌ بود، و امروز نيز آسان‌ است‌. ما در مسجد قائم‌ طهران‌ در مدّت‌ مديدي‌ كه‌ آنجا بوديم‌، دادن‌ قهوه‌ و چاي‌ و سيگار بكلّي‌ ممنوع‌ بود. اين‌ پيشنهاد را نموديم‌ و مردم‌ هم‌ پذيرفتند و روي‌ آن‌ هم‌ ايستادگي‌ نموديم‌. و ايضاً استعمال‌ دخانيات‌ را بطور مدام‌ منع‌ نموديم‌، و در روي‌ تابلوهاي‌ نصب‌ شده‌ در ديوارهاي‌ مسجد ممنوعيّت‌ آنرابراي‌تازه‌واردين‌ اعلام‌ كرديم‌.

[265] ـ «المحجّة‌ البيضآء في‌ إحيآءِ الإحيآء» ج‌ ص‌ 232، از طريق‌ عامّه‌

[266] ـ آيۀ 7 و از سورۀ 99: الزّلزلة‌

[267] ـ «سفينة‌ البحار» ج‌ ص‌ 414

[268] ـ «اصول‌ كافي‌» ج‌ ص‌ 614

[269] ـ ذيل‌ آيۀ 34 و آيۀ 35، از سورۀ 22: الحجّ

[270] ـ در «مرءَات‌ العقول‌» ج‌ 12، ص‌ 516 گويد: «إقامةَ القِدْح‌» كَأنّهُ تأكيدٌ لِلفِقْرةِ الاُولي‌ أعني‌ حِفظَ الحروف‌.

[271] ـ «اصول‌ كافي‌» ج‌ ص‌ 627

[272] ـ شيخ‌ صدوق‌ در «من‌ لايحضره‌ الفقيه‌» و فيض‌ كاشاني‌ در «وافي‌» ج‌ جزءِ 15، ص‌ 65، در باب‌ مواعظ‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ در وصيّت‌ خويش‌ به‌ فرزندش‌: محمّد بن‌ حنفيّه‌، به‌ نقل‌ از «من‌ لايحضره‌ الفقيه‌» روايت‌ كرده‌اند كه‌ فرمود:

وَ عَلَيْكَ بِتِلاوَةِ الْقُرْءانِ ] بِقِرآءَةِ الْقُرْءَانِ ـ نسخه‌ [ وَ الْعَمَلِ بِهِ، وَ لُزومِ فَرآئِضِهِ وَ شَرآئِعِهِ، وَ حَلالِهِ وَ حَرامِهِ، وَ أمْرِهِ وَ نَهْيِهِ، وَ التَّهَجُّدِ بِهِ، وَ تِلاوَتِهِ في‌ لَيْلِكَ وَ نَهارِكَ! فَإنَّهُ عَهْدٌ مِنَ اللَهِ تَعالَي‌ إلَي‌ خَلْقِهِ. فَهُوَ واجِبٌ عَلَي‌ كُلِّ مُسْلِمٍ أنْ يَنْظُرَ في‌ كُلِّ يَوْمٍ عَهْدَهُ وَ لَوْ خَمْسينَ ءَايَةً. وَ اعْلَمْ أنَّ دَرَجاتِ الْجَنَّةِ عَلَي‌ عَدَدِ ءَاياتِ الْقُرْءانِ، فَإذا كانَ يَوْمُ الْقِيَمَةِ يُقالُ لِقارِيِ الْقُرْءانِ: اقْرَأْ و ارْقَ! فَلا يَكونُ في‌ الْجَنَّةِ بَعْدَ النَّبيّينَ وَالصِّدّيقِينَ أرفَعُ دَرَجَةً مِنْهُ.

[273] ـ مراد از كبريت‌ أحمر، اكسير است‌ و آن‌، چيزي‌ است‌ كه‌ چون‌ به‌ مس‌ بزنند طلا مي‌شود، و آن‌ غير از كيميا است‌؛ كيميا تركيباتي‌ است‌ با شرائط‌ خاصّه‌ كه‌ نتيجۀ آن‌ طلا خواهد شد.

[274] ـ «المحجّة‌ البيضآء» ج‌ ص‌ 219، به‌ روايت‌ عامّي‌؛ و قاضي‌ قضاعي‌ در «شهاب‌الاخبار» شرح‌ فارسي‌ كلمات‌ قصار پيغمبر خاتم‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌، ص‌ 332 و به‌ شمارۀ 569

در «شهاب‌ الاخبار» ص‌ 326، به‌ شمارۀ 546 آمده‌ است‌: اقْرَإِ الْقُرْءانَ ما نَهاكَ فَإذا لَمْ يَنْهَكَ فَلَسْتَ تَقْرَؤُهُ. «قرآن‌ مي‌خوان‌ چندانكه‌ ترا از معصيتها باز دارد؛ و چون‌ قرآن‌ خواني‌ و از معصيتها باز نايستي‌ همچنان‌ باشد كه‌ ناخوانده‌ باشي‌.»

[275] ـ «اصول‌ كافي‌» ج‌ ص‌ 0 61

[276] همان مصدر

[277] ـ در كتاب‌ «الفردوس‌ الاعلي‌» مرحوم‌ آية‌ الله‌ حاج‌ شيخ‌ محمّد حسين‌ آل‌ كاشف‌ الغطآء (ره‌) در ص‌ 269 و 0 27، از طبع‌ دوّم‌ فرمايد: از عيّاشي‌ از خالد بن‌ نسيج‌ از حضرت‌ صادق‌ عليه‌ السّلام‌ روايت‌ است‌ كه‌: چون‌ روز رستاخيز شود، نامۀ عمل‌ انسان‌ را به‌ وي‌ دهند، سپس‌ به‌ او گفته‌ مي‌شود: اقْرَأْ «بخوان‌!». من‌ عرض‌ كردم‌: آيا ميداند در آن‌ چه‌ چيزهائي‌ است‌؟ فرمود: خداوند او را چنان‌ ميكند كه‌ به‌ خاطر مي‌آورد؛ بنابراين‌ لحظه‌اي‌ بر او نگذشته‌ است‌ و كلمه‌اي‌ را نگفته‌ است‌ و گامي‌ را برنداشته‌ است‌ و عملي‌ را انجام‌ نداده‌ است‌، مگر اينكه‌ همه‌ را به‌ خاطر مي‌آورد بطوريكه‌ گويا همه‌ را در آن‌ ساعت‌ بجا آورده‌ است‌. قالوا يا وَيلَنا ما لِهَذا الْكِتابِ لا يُغادِرُ صَغيرَةً وَ لا كَبيرَةً إلاّ أحْصاها. «ميگويند: اي‌ واي‌ بر ما! چگونه‌ اين‌ نامۀ عمل‌ از احصاء و شمردن‌ هر عمل‌ كوچك‌ و هر عمل‌ بزرگ‌، دريغ‌ ننموده‌ است‌؟»

و از ناحيۀ تجسّم‌ اعمال‌: يَأْتي‌ الْقُرْءَانُ يَوْمَ الْقِيَمَةِ شافِعًا مُشَفَّعًا، أوْ شاكِيًا إلَي‌ رَبِّهِ مِمَّنْ هَجَرَهُ أوْ لَمْ يَحْفَظْهُ. «قرآن‌ به‌ نزد او مي‌آيد در حاليكه‌ يا شفاعت‌ او را ميكند شفاعت‌ مقبولي‌، و يا به‌ پروردگارش‌ از دست‌ وي‌ شكوه‌ دارد كه‌ او از كساني‌ است‌ كه‌ از قرآن‌ دوري‌ كرده‌ و آنرا مهجور گذارده‌ است‌ و يا آنكه‌ آن‌ را حفظ‌ ننموده‌ است‌.» وَ مَنْ قَرَأَ سورَةَ لا اُقْسِمُ وَ كانَ يَعْمَلُ بِها، بَعَثَها اللَهُ مَعَهُ مِنْ قَبْرِهِ في‌ أحْسَنِ صورَةٍ تُبَشِّرُهُ وَ تَضْحَكُ في‌ وَجْهِهِ حَتَّي‌ يَجوزَ الصِّراطَ. «و كسيكه‌ سورۀ لَا أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيَـٰمَةِ را بخواند و آنرا بكار بندد، خداوند آن‌ سوره‌ را همراه‌ با او از قبرش‌ به‌ بهترين‌ صورتي‌ بر مي‌انگيزاند كه‌ او را بشارت‌ دهد و در چهرۀ او بخندد تا اينكه‌ او از صراط‌ عبور نمايد.» و برخي‌ از سوره‌هاي‌ قرآن‌ به‌ صورت‌ چهره‌هاي‌ زيبا براي‌ او جلوه‌ مي‌نمايد تا در قبرش‌ با وي‌ انس‌ گيرد.

و از همين‌ جاست‌ كه‌ وارد شده‌ است‌: إنَّ أهْلَ الْجَنَّةِ جُرْدٌ مُرْدٌ؛ وَ الْمُتَكَبِّرونَ يُحْشَرونَ كَالذَّرِّ يَطَؤُهُمُ النّاسُ بِأَقْدامِهِمْ، وَ إنَّ ضِرْسَ أحَدِهِمْ كَجَبَلِ اُحُدٍ. «اهل‌ بهشت‌ بصورت‌ جواناني‌ كه‌ ابداً مو در سيمايشان‌ نروئيده‌ است‌ محشور ميگردند؛ و متكبّران‌ محشور مي‌شوند مانند مورچگان‌ كه‌ مردم‌ آنها را در زير گامهايشان‌ لگدمال‌ ميكنند، و دندان‌ هر يك‌ از آن‌ مردم‌ به‌ اندازۀ كوه‌ اُحد بزرگ‌ است‌.» إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَ 'لَ الْيَتَـٰمَي‌' ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي‌ بُطُونِهِمْ نَارًا. (سورۀ نسآء، صدر آيۀ 0 1 ) «حقّاً آن‌ كسانيكه‌ مالهاي‌ يتيمان‌ را از روي‌ ستم‌ مي‌خورند، فقط‌ و فقط‌ ايشان‌ در دلهايشان‌ آتش‌ مي‌خورند.»

[278] ـ «اصول‌ كافي‌» ج‌ ص‌ 617

[279] همان مصدر

[280] 1ـ همان‌ مصدر، ص‌ 9 0 6

[281] ـ العهدُ: حِفظُ الشَّي‌ءِ و مُراعاتُه‌ حالاً بعدَ حالٍ، و سُمّيَ المُوثَّقُ الَّذي‌ يَلْزَمُ مُراعاتُه‌ عَهدًا؛ قالَ تَعَالَي‌: وَ أَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْئُولاً، أي‌: أوْفوا بِحِفْظِ الايْمان‌. و عَهِدَ فُلانٌ إلي‌ فلانٍ بعَهدٍ، أي‌: ألقَي‌ إلَيه‌ العهدَ و أوصاه‌ بحِفظِه‌ ـ قالَهُ الرّاغِب‌. (تعليقه‌)

[282] ـ «اصول‌ كافي‌» ج‌ ص‌ 9 0 6

[283] ـ گرچه‌ قرائت‌ قرآن‌ با حالت‌ حزن‌ ممدوح‌ است‌، ولي‌ همان‌ حزن‌ نيز بهتر است‌ با صداي‌ خوب‌ همراه‌ باشد. در كتاب‌ «المحجّة‌ البيضآء» علاّمه‌ محدّث‌ كاشاني‌، ج‌ ص‌ 226، از طريق‌ عامّه‌ از كتاب‌ «إحيآء العلوم‌» روايت‌ كرده‌ است‌ كه‌: قالَ رَسولُ اللَهِ صَلَّي‌ اللَهُ عَلَيْهِ وَ ءَالِهِ وَ سَلَّمَ: إنَّ الْقُرْءَانَ نَزَلَ بِحُزْنٍ، فَإذا قَرَأْتُموهُ فَتَحازَنوا.

و از طريق‌ خاصّه‌ از كتاب‌ «كافي‌» از حضرت‌ صادق‌ عليه‌ السّلام‌ روايت‌ كرده‌ است‌ كه‌ فرمود: إنَّ الْقُرْءَانَ نَزَلَ بِالْحُزْنِ، فَاقْرَءُوهُ بِالْحُزْنِ. و نيز از «كافي‌» از حضرت‌ صادق‌ عليه‌ السّلام‌ روايت‌ است‌: إنَّ اللَهَ أوْحَي‌ إلَي‌ موسَي‌ بْنِ عِمْرانَ: إذا وَقَفْتَ بَيْنَ يَدَيَّ فَقِفْ مَوْقِفَ الذَّليلِ الْفَقيرِ، وَ إذا قَرَأْتَ التَّوْراةَ فَأَسْمِعْنيها بِصَوْتٍ حَزينٍ.

[284] ـ همان‌ مصدر، ص‌ 615

[285] 1ـ همان‌ مصدر، ص‌ 616

[286] ـ آيۀ 98، از سورۀ 16: النّحل‌

[287] ـ «تحف‌ العقول‌» ص‌ 4 0 رَواهُ مُرسلاً.

[288] ـ «مستدرك‌ الوسآئل‌» ج‌ ص‌ 274

[289] ـ «اصول‌ كافي‌» ج‌ ص‌ 611

[290] ـ بنابر نقل‌ «المحجّة‌ البيضآء» فيض‌ كاشاني‌، ج‌ ص‌ 0 22 و 221

قاضي‌ قضاعي‌ در شرح‌ فارسي‌ «شهاب‌ الاخبار» كلمات‌ قصار پيغمبر خاتم‌، در ص‌ 91 و 92 به‌ شمارۀ 216 آورده‌ است‌: الْقُرْءَانُ غِنًي‌ لا فَقْرَ بَعْدَهُ، وَ لا غِنًي‌ دونَهُ. «قرآن‌ توانگري‌ است‌ كه‌ از پس‌ آن‌ درويشي‌ نباشد، و بالاي‌ آن‌ توانگري‌ نباشد.» وامام‌محمّد باقر عليه‌السّلام‌ گويد كه‌: هر كه‌ در نماز قرآن‌ خواند، به‌ هر حرفي‌ صد نيكي‌ بيابد؛ و هر كه‌ گوش‌ به‌قرآن‌ دارد، خداي‌ تعالي‌ دعايش‌ مستجاب‌ گرداند و حاجتش‌ روا كند. و حضرت‌ مصطفي‌ عليه‌ السّلام‌ فرمايد كه‌: بهترين‌ شما آنكس‌ است‌ كه‌ قرآن‌ بياموزد و بياموزاند. و شريفترين‌ امّت‌ من‌ آن‌ بُوَد كه‌ قرآن‌ خوان‌ بُوَد، و آنكه‌ به‌ شب‌ نماز كند. و هر سرائي‌ كه‌ در آنجا قرآن‌ خوانند، مأواي‌ فرشتگان‌ گردد و ديو از آنجا بِرَمد و خير و بركت‌ بسيار بود و روزي‌ بر ايشان‌ فراخ‌ بُوَد؛ و هر سرائي‌ كه‌ در آنجا قرآن‌ نخوانند، مأواي‌ شيطان‌ گردد و ديو از آنجا نرمد و خير و بركت‌ از آنجا برود و شرّ در آن‌ سراي‌ بسيار بود و روزي‌ ايشان‌ تنگ‌ گردد. و قرآن‌ خوان‌ به‌ قيامت‌ آنوقت‌ كه‌ درمانده‌تر بود صورتي‌ بيند كه‌ از آن‌ زيباتر نبُوَد، پس‌ گويدش‌ كه‌: مرا مي‌شناسي‌؟ گويد: نه‌! گويد: من‌ آن‌ قرآنم‌ كه‌ پيوسته‌ مرا ميخواندي‌ و از پيش‌ مي‌فرستادي‌؛ پس‌ دست‌ وي‌ بگيرد و به‌ بهشت‌ ببرد، و با مادر و پدر اين‌ كس‌ چندان‌ نيكوئي‌ بكند كه‌ دنيا بر آن‌ نباشد. ايشان‌ گويند: ملكا! پادشاها! ما كرداري‌ نياورده‌ايم‌ كه‌ بدان‌ مستحقّ چنين‌ نعمتي‌ شويم‌!؟ ندا آيد كه‌: اين‌ جزاي‌ آن‌ است‌ كه‌ شما فرزندان‌ را قرآن‌ بياموختيد.

و دلهاي‌ زنگار گرفته‌ جز به‌ قرآن‌ نيك‌ نشود؛ كه‌ قرآن‌ حبل‌ خداست‌ كه‌ بنده‌ دست‌ در آن‌ زند، و قرآن‌ عصمت‌ است‌ كه‌ واپناهش‌ جهد، و قرآن‌ شفاعت‌ است‌ كه‌ بنده‌ بدان‌ از جهل‌ برهد، و قرآن‌ نور است‌ كه‌ بنده‌ بدان‌ دين‌ حقّ را ببيند، و قرآن‌ نجاتست‌ كه‌ بنده‌ بدان‌ رستگار شود. و اهل‌ قرآن‌ اهل‌ خدايند خاصّه‌؛ از هر آدمي‌ جز از پيغمبران‌ و امامان‌ بهترند، و هر كه‌ ايشان‌ را دوست‌ دارد خدا را دوست‌ داشته‌ باشد؛ و ايشان‌ را خوار و حقير مداريد كه‌ ايشان‌ به‌ نزديك‌ خداي‌ تعالي‌ با قدر و منزلت‌اند. و حافظ‌ قرآن‌ چون‌ به‌ قرآن‌ كار كند، روز قيامت‌ با دو فرشته‌ بُوَد. نام‌ يكي‌ سَفَرَۀ و نام‌ يكي‌ كِرَامٍ بَرَرَۀ.

و حضرت‌ امام‌ جعفر صادق‌ عليه‌ السّلام‌ فرمايد كه‌: هر كه‌ از نظر، قرآن‌ خواند خداي‌ تعالي‌ وي‌ را از چشمهايش‌ متمتّع‌ و برخوردار گرداند و حساب‌ مادر و پدر سهل‌ گرداند و چيرگي‌ شيطان‌ بر وي‌ نيارد. و حضرت‌ مصطفي‌ عليه‌السّلام‌ ميفرمايد كه‌: هر كه‌ در شبي‌ ده‌ آيه‌ از قرآن‌ بخواند، از غافلانش‌ ننويسند، و هر كه‌ پنجاه‌ آيه‌ بخواند از ذاكرانش‌ نويسند، و هر كه‌ صد آيه‌ بخواند از قانِتانش‌ نويسند، و هر كه‌ دويست‌ آيه‌ بخواند از خاشعانش‌ نويسند، و هر كه‌ سيصد آيه‌ بخواند از فائزانش‌ نويسند، و هر كه‌ پانصد آيه‌ بخواند از مجاهدانش‌ نويسند، و هر كه‌ هزار آيه‌ بخواند قِنطارش‌ خوانند و نويسند؛ و آن‌ پنجاه‌ هزار مثقال‌ بود. و هر مثقال‌ بيست‌ و پنج‌ قيراط‌ بود، و هر قيراطي‌ چندِ * كوه‌ اُحد باشد، و مهترينش‌ چندِ *آسمان‌ و زمين‌ باشد.

* ـ سيّد جمال‌ الدّين‌ محدّث‌ اُرمَوي‌ در تعليقه‌ گويد: «چند» در اين‌ دو مورد به‌ معني‌ مطلق‌ مقدار است‌، يعني‌: به‌ قدر و به‌ اندازه‌.

[291] ـ آيات‌ 0 19 تا 194، از سورۀ 3: ءال‌ عمران‌

      
  
فهرست
  بحث پنجم: منطق‌ قرآن‌، توحيد خالص‌ در جميع‌ شؤون‌ است‌ و تفسير آيۀ:‌ قُلْ أَيُّ شَيْءٍ أَكْبَرُ شَهَ
  قرآن‌، خداوند را حاضر و مُسيطر بر تمام‌ أشياء ميداند.
  آيات‌ دالّۀ بر آنكه‌ خداوند بر هر موجودي‌، شهيد و رقيب‌ و حفيظ‌ و محيط‌ است‌
  خطبۀ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ در توصيف‌ قرآن‌ و لزوم‌ متابعت‌ از آن‌
  بيان‌ ابن‌ أبي‌ الحديد دربارۀ كلمات‌ بزرگان‌ در تعظيم‌ و تجليل‌ از قرآن‌
  تأثير كلام‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ بر فرزدق‌، كه‌ به‌ پدرش‌ فرمودند:عَلِّمْهُ القُرءانَ.
  كلمات‌ بزرگان‌ دربارۀ قرائت‌ قرآن‌
  قرآن‌ با نظر توحيدي‌ خود، همۀ موجودات‌ را پيوند ميدهد.
  دستورات‌ توحيدي‌ قرآن‌ در مقابل‌ نظر مادّيّون‌ است‌ كه‌ عالم‌ را متفرّق‌ مي‌بينند.
  غرور و استبداد اروپائيان‌ سبب‌ شد تا بعد از نهضت‌ خود، اسلام‌ را نپذيرند.
  مقدّمات‌ انقلاب‌ اروپا عليه‌ پاپ‌هاي‌ مسيحي‌ جاه‌طلب‌
  انتقادات‌ دانشمندان‌ اروپا از لحاظ‌ علمي‌ و تاريخي‌ به‌ توراة‌ و انجيل‌
  جهل‌ و تعصّب‌ اروپا در عدم‌ رجوع‌ به‌ قرآن‌، پس‌ از نهضت‌ عليه‌ ارباب‌ كليسا
  قرآن‌، خطاهاي‌ توراة‌ و انجيل‌ فعلي‌ را بر مَلا ميكند و كشيش‌ها را متّهم‌ مينمايد.
  آلكسيس‌ كارل‌، علّت‌ عدم‌ موفّقيّت‌ علوم‌ طبيعي‌ را بيان‌ ميكند.
  گفتار آلكسيس‌ كارل‌؛ و تجاهل‌ و تغافل‌ او نسبت‌ به‌ عرفان‌ إسلامي‌
  شرق‌ و غرب‌، گرچه‌ به‌ مسيحيّت‌ يا يهوديّت‌ تظاهر ميكنند ولي‌ مكتبشان اصالة‌ المادّه‌ است‌
  تعاليم‌ و دستورات‌ اسلام‌ در جنگهاي‌ داخلي‌ و جنگ‌ با دشمنان‌
  تعميم‌ نعمت‌ اسلام‌، ايجاب‌ جهاد ميكند.
  أحكام‌ جهاد، از قتل‌ و إسارت‌ و فديه‌ و نَهب‌ و غارت‌
  تحمّل‌ مشاقّ جهاد، صرفاً براي‌ هدايت‌ كفّار به‌ توحيد است‌
  فلسفۀ جهاد در اسلام‌، ايثار و انفاق‌ توحيد است‌ به‌ فاقدين‌ آن‌
  داستان‌ عبور پيامبر صلّي‌ الله‌ عليه‌ وآله‌ وسلّم‌ از نزد اسيران‌، و تبسّم‌ آن‌ حضرت‌
  از جمله‌ أحكام‌ مترتّبۀ بر جهاد إسلامي‌، استعباد است‌
  بحث‌ تفصيلي‌ علاّمۀ طباطبائي‌ قَدّس‌ الله‌ سرَّه‌ الشّريف‌ دربارۀ بردگي‌ و رقّيّت‌، در آخر سورۀ ما
  آيات‌ دالّۀ بر آنكه‌ تمام‌ موجودات‌، عبد رِقّ و بندۀ مطلق‌ خدايند.
  مبدأ و علّت‌ بردگي‌ در تاريخ‌
  سير بردگي‌ در تاريخ‌
  الغاءِ اسلامْ بردگي‌ را در ناحيۀ غلبه‌، و در ناحيۀ ولايت‌ ابويني‌
  آيات‌ دالّۀ بر تساوي‌ افراد بشر من‌ جميع‌ الجهات‌ مگر از جهت‌ تقوي‌
  إن أكرمكم عند الله أتقيكم.
  شرائط‌ جهاد اسلام‌، و كيفيّت‌ كشتار و برده‌گيري‌ از كافران‌
  روش‌ اسلام‌ در كيفيّت‌ نگهداري‌ غلامان‌ و كنيزان‌ چگونه‌ بوده‌ است‌؟!
  إرفاق‌ اسلام‌ دربارۀ بردگان‌، عالي‌ترين‌ نمونۀ اخلاق‌ است‌
  اسلام‌ أسباب‌ بردگي‌ را تقليل‌ داده‌ و اسباب‌ آزادي‌ بندگان‌ را زياد كرده‌ است‌
  نِقاطي‌ كه‌ در جهان‌ از قديم‌ برده‌داري‌ معمول‌ بوده‌، و نقاطي‌ كه‌ معمول‌ نبوده‌ است‌
  تاريخ‌ و كيفيّت‌ آزادي‌ بردگان‌
  انسان‌ هميشه‌ در محدوده‌ زيست‌ مي‌نمايد؛ و لغت‌ «آزادي‌ مطلق‌» اسمي‌ است‌ فاقد مسمّي‌
  داشتن‌ قوّۀ دفاعيّه‌، براي‌ هر اجتماعي‌ ضروري‌ است‌
  الغاءِ حكم‌ بردگي‌ بروسل‌، الغاءِ لفظي‌ و ابقاءِ حقيقي‌ آن‌ به‌ وجه‌ أتمّ است‌
  فجايع‌ استعمارهاي‌ اروپا و آمريكا همگي‌ در پوشش‌ الفاظي‌ فريبنده‌ صورت‌ مي‌گيرد (ت‌)
  غرب‌، حكم‌ فطري‌ اسلام‌ در مورد استرقاق‌ را در مرحلۀ عمل‌ پذيرفته‌ است‌
  الغاءِ لفظ‌ بردگي‌، براي‌ ابقاي‌ معناي‌ آن‌ بنحو أتمّ و أكمل‌ است‌
  روايات‌ و آيات‌ وارده‌ در وجوب‌ جهاد في‌ سبيل‌ الله‌
  وظيفۀ حكومت‌ اسلام‌، إقامۀ نماز و إيتاءِ زكوة‌ و... است‌
  نهضت‌ ضدّ استعماري‌ الجزائر عليه‌ فرانسۀ طاغي‌، به‌ پيروي‌ از قرآن‌ بود.
  تنها راه علاج مسلمين جهان، بازگشت به قرآن است...
  اصل‌ أوّل‌: حركت‌ و تسابق‌ اروپائيان‌ در جهانگيري‌، بعد از كريستف‌ كلمب‌
  اصل‌ دوّم‌: جنگهاي‌ صليبي‌، و قتل‌ عامّ و اخراج‌ مسلمين‌ از أندلس‌
  استعمار كشورهاي‌ كوچك‌ و ضعيف‌؛ هدف‌ جنگهاي‌ جهاني‌
  غلبۀ انگليس‌ بر عراق‌ در جنگ‌ جهاني‌، ناشي‌ از رشوه‌گيري‌ بوده‌ است‌
  جهاد و دفاع‌ مردم‌ و علماء عليه‌ هجوم‌ سپاه‌ انگليس‌
  إعلان‌ جهاد آية‌ الله‌ آقا ميرزا محمّد تقي‌ شيرازي‌ بر ضدّ انگليس‌
  جنگ‌ تحميلي‌ عراق‌، براي‌ هدم‌ ايران‌ إسلاميِ از نو بپاخاسته‌ بود.
  سياست‌ انگلستان‌ در هر كشوري‌، دعوت‌ به‌ ملّيّت‌گرائي‌ است‌
  إشاعۀ فحشاء و مقابلۀ با دين‌، اوّلين‌ إقدام‌ دول‌ استعمارگر در كشورهاست‌
  اختصاص‌ مبالغ‌ بسيار مهمّ در كشورها براي‌ مقابله‌ با مسائل‌ قرآنيّه‌
  عمل‌ استعمارگران‌، مانند عمل‌ فراعنۀ مصر در أهرام‌ است‌ با بردگان‌
  دستورات‌ هيچ‌ آئيني‌ همچون‌ اسلام‌ توأم‌ با محبّت‌ و إعطاء امتيازات‌ انساني نيست‌
  منطق‌ استعمارگران‌، قدرت‌ و زور است‌
  كلام‌ علاّمۀ طباطبائي‌ در «وحي‌ يا شعور مرموز» دربارۀ استعمار.
  استعمار عالم‌، همان‌ قوانين‌ وحشي‌ و جنگل‌ است‌ كه‌ بصورت‌ مدرن‌ در آمده است‌
  نژادپرستي‌ و اثبات‌ نابرابري‌ نژادهاي‌ بشري‌ توسّط‌ استعمارگران‌
  نظر سيّد جمال‌ الدّين‌ أسدآبادي‌، در دشمني‌ انگلستان‌ با اسلام‌
  اروپائيان‌، اعتقاد ديني‌ مسلمين‌ را تعصّب‌ مي‌نامند.
  راه‌ نجات‌ و قدرت‌ و حيات‌ مجدّد مسلمين‌، رجوع‌ و عمل‌ به‌ قرآن‌ است‌
  خطابۀ سيّد جمال‌ الدّين‌ در مصر، راجع‌ به‌ عظمت‌ قرآن‌
  غَش‌ نمودن‌ سيّد جمال‌ و اعضاءِ انجمن‌ در اثر آن‌ خطابه‌
  بخشهائي‌ از شرح‌ حال‌ و آثار سيّد جمال‌ الدّين‌ أسدآبادي‌
  دعوت‌ به‌ جهاد، پيوسته‌ در سيماي‌ قرآن‌ متلالي‌ و درخشان‌ است‌
  «آزاديت‌ به‌ دستۀ شمشير بسته‌اند»
  گفتار محمّد عبده‌، در عداوت‌ سيّد جمال‌ الدّين‌ با انگلستان‌
  فتنه‌هاي‌ انگليس‌ در مستعمرات‌، توسّط‌ دست‌پرورده‌هاي‌ فراماسوني‌ خود انجام‌ ميگيرد.
  آشوبها و فتنه‌هاي‌ محافل‌ سرّي‌ فراماسوني‌ در زمان‌ ناصرالدّين‌ شاه‌ و مظفّرالدّين‌ شاه‌
  دخالتهاي‌ انگليس‌ در فتنۀ ايران‌ به‌ نام‌ نهضت‌ مشروطيّت‌
  مداخلت‌هاي‌ نارواي‌ دولت‌ انگليس‌ در سرنوشت‌ ملّت‌ ايران‌
  عدم‌ تسليم‌ سلطان‌ أحمد شاه‌ در برابر فشار قويّ انگليس‌
  أحمد شاه‌ أبداً حاضر نيست‌ با اجانب‌ بسازد گرچه‌ از سلطنت‌ كنار رود.
  أحمد شاه‌ مردي‌ با فكر و مـآل‌ انديش‌ بود، مصلحت‌ عامّه‌ را فداي‌ رياستش ننمود.
  أحمد شاه‌ با راه‌آهن‌ جنوب‌ به‌ شمال‌ كه‌ به‌ نفع‌ انگليس‌ بود مخالفت‌ كرد.
  چرا سلطان‌ أحمد شاه‌ با ترور كردن‌ رضاخان‌ مخالف‌ بود؟.
  سخنراني‌ أحمد شاه‌ در فرانسه‌ دربارۀ حقّانيّت‌ خود.
  أحمد شاه‌، تاريخ‌ پرماجرائي‌ را طيّ كرد و حاضر به‌ خيانت‌ نشد.
  سفر فروغي‌ به‌ پاريس‌ براي‌ خريدن‌ استعفانامۀ أحمد شاه‌ به‌ يك‌ ميليون‌ ليره‌
  از زندگي‌ أحمد شاه‌، حقيقت‌ حال‌ مشروطه‌ و لواداران‌ اصلي‌ آن‌ معلوم مي‌شود (ت‌)
  استعمارِ كفر مكتبش‌ خُدعه‌ و جنايت‌، و مكتب‌ قرآن‌ حيات‌ است‌
  تأثير نغمه‌هاي‌ جانبخش‌ قرآن‌ در قلوب‌ مؤمنين‌
  حقّانيّت‌ قرآن‌، حقّانيّت‌ رسول‌ الله‌ و ائمّۀ طاهرين‌ است‌
  امام معصوم، وجودش حقيقت قرآن است...
  بحث‌ ششم‌: سير قرآن‌ در آيات‌ أنفسي‌
  تفسير آيۀ: اللَهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَـابًا مُتَشَـابِهًا مَثَانِيَ..
  كلام‌ حضرت‌ استاد علاّمۀ طباطبائي‌ در معني‌ «متشابه‌» و «مَثاني‌»
  روايات‌ خاصّه‌ و عامّه‌ بر آنكه‌ «بَسمَلَه‌» جزءِ قرآن‌ است‌
  معناي‌ مثاني‌ و سُوَر طِوال‌ و مِئين‌ و مُفصَّلات‌ و قِصار.
  معناي سور طوال و مئين و مفصلات وقصار.
  تمام آيات قرآن متشابه: شبيه به هم، و مثاني ميباشند.
  تفسير آيات آخر سوره فرقان.
  آيات‌ قرآن‌ با نفوس‌ مؤمنين‌ چه‌ ميكند؟!
  از علائم‌ كفر، عدم‌ پذيرش‌ آيات‌ قرآن‌ است‌
  كفّار و منافقين‌ در پذيرش‌ قرآن‌، گوئي‌ پردۀ صِماخشان‌ پاره‌ است‌
  كفّار و منافقين‌ با تظاهر به‌ اسلام‌، در صدد معارضه‌ با حقيقت‌ قرآن‌ برآمدند.
  تفسير آيۀ: هُوَ الَّذِي‌ أَنزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَـابَ مِنْهُ ءَايَـاتٌ مُحْكَمَـاتٌ...
  گروه متمرد و فتنه‌جو، اخذ به متشابهات نموده و هميشه راه فتنه را در پيش مي‌كشند.
  روايات‌ وارده‌ در آنكه‌ امامان‌ عليهم‌ السّلام‌ راسخين‌ در علم‌اند.
  قتال‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ با ناكثين‌ و قاسطين‌ و مارقين‌، بر تأويل‌ قرآن‌
  گفتار رسول‌ خدا در اينكه‌: عليّ خاصِفُ النَّعْل‌، در راه‌ تأويل‌ قرآن‌ مي‌جنگد.
  روايات وارده از رسول خدا، در جهاد أمير المومنين با منافقين امت...
  روايت‌ ابن‌ أبي‌ الحديد، در شرح‌ دوران‌ فتنه‌ و غيبت‌
  فتنه‌هاي‌ معاويه‌ و دستيارانش‌، با تمسّك‌ و استدلال‌ به‌ آيات‌ قرآن‌
  خطبۀ أميرالمؤمنين‌ در برائت‌ از خون‌ عثمان‌
  نامۀ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ به‌ معاويه‌ در بازگو كردن‌ رياست‌ خواهي‌ وي‌ با تأويل‌ قرآن‌
  «نهج‌ البلاغة‌» و شكوۀ حضرت‌ از عدم‌ تفسير بعضي‌ از آيات‌ را به‌ بعضي‌ ديگر.
  خطبۀ حضرت‌ در «نهج‌ البلاغة‌» دربارۀ عظمت‌ قرآن‌
  خطبۀ غرّاي‌ «نهج‌ البلاغة‌» در لزوم‌ تمسّك‌ به‌ قرآن‌، و أخذ آن‌ از اهلش‌ كه‌ واليان ولايتند.
  ائمّۀ أطهار «عَيشُ العلمِ و مَوتُ الجَهل‌» مي‌باشند.
  خطبۀ ديگر حضرت‌ دربارۀ قرآن‌ و اهمّيّت‌ پاسدارانش‌: آل‌ محمّد عليهم‌ السّلام‌
  كيفيّت‌ قرائت‌ رسول‌ الله‌ قرآن‌ كريم‌ را
  روايات‌ وارده‌ در قرائت‌ حضرت‌ رسول‌ الله‌ قرآن‌ مجيد را
  «حَمَلَةُ القُرءانِ عُرَفآءُ أهلِ الجَنّة‌...»
  حالات‌ حضرت‌ امام‌ كاظم‌ و حضرت‌ امام‌ سجّاد عليهما السّلام‌ در قرائت‌ قرآن‌
  دعاي‌ ختم‌ قرآن‌ از «صحيفة‌ سجّاديّه‌»
  صحيفه‌هاي‌ سجّاديّه‌، علويّه‌، حسينيّه‌، مهدويّه‌ (ت‌)
  رسيدن‌ رسول‌ خدا و ائمّه‌ عليهم‌ السّلام‌ به‌ أعلي‌ مدارج‌ تصوّر، در اثر تبعيّت‌ از خدا و مجاهده‌
  مسلمين‌ در اثر تعاليم‌ قرآن‌ به‌ جائي‌ رسيدند كه‌ عقل‌ از وصفش‌ عاجز است‌
  شنيدن‌ فُضَيل‌ بن‌ عِياض‌ آيۀ «أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ ءَامَنُوا أَن‌تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْ
  بِشر حافي‌ و انقلاب‌ او از يك‌ گفتار موسي‌ بن‌ جعفر عليهما السّلام‌
  خطبۀ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ در اوصاف‌ متّقين‌
  تأثير خطبۀ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ در همّام‌ و جان‌ سپردن‌ وي‌
  پاره‌ شدن‌ جگر بشر حافي‌ از عشق‌ خدا، بنا به‌ نقل‌ شهيد ثاني‌ (ره‌)
  كلام‌ امام‌ حسن‌ مجتبي‌ عليه‌ السّلام‌ در هنگام‌ رحلت‌، دربارۀ سبب‌ گريۀ آنحضرت‌
  تدبّر و تأمّل‌ در قرآن‌، كليد نجات‌ و مفتاح‌ سعادت‌ است‌
  روايات‌ وارده‌ در تدبّر و تأمّل‌ در قرآن‌، و تفسير «وَ رَتِّلِ الْقُرْءَانَ تَرْتِيلاً»
  «ديوان‌ منسوب‌ به‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌» و أشعار راجع‌ به‌ قرآن‌
  وجوب‌ استماع‌ قرآن‌ در وقت‌ قرائت‌ آن‌
  نهي‌ أخبار دربارۀ غافلين‌ از قرآن‌
  عاملان‌ و قاريان‌ حقيقي‌ قرآن‌، أعزّ از كبريت‌ أحمرند.
  روايات‌ وارده‌ دربارۀ قرائت‌ قرآن‌ در منازل‌
  >> مقداري‌ كه‌ بايد هر مسلمان‌ در روز قرآن‌ بخواند.
  از آداب‌ قرائت‌ قرآن‌، حُسن‌ صوت‌ و استعاذه‌ است‌
  در نمازها بعد از حمد، سورۀ كامل‌ واجب‌ نيست‌
  آيات‌ قرآن در توصيف‌ مؤمنيني‌ كه‌ شب‌ به‌ قرائت‌ قرآن‌ و ذكرخدا مشغولند.
  قرائت‌ قرآن‌ و نماز شب‌ أميرالمؤمنين‌ و فواطم‌، در بيابان‌ هجرت‌
  جلوگيري‌ قريش‌ از حركت‌ أميرالمؤمنين‌ و فَواطم‌ به‌ مدينه‌
  ورود اين‌ آيات‌ دربارۀ أميرالمؤمنين‌ و سه‌ فاطمۀ همراه‌ ايشان‌، در وقت‌ هجرت از مكّه‌ به‌ مدينه‌
  كيفيّت‌ نماز شب‌ و تلاوت‌ قرآن‌ رسول‌ الله‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌
  در نمازهاي‌ واجب‌ و مستحبّ، بايد از همه‌ جاي‌ قرآن‌ قرائت‌ شود.
  هر مسلمان‌، فقط‌ آن‌ مقداري‌ را از قرآن‌ متحمّل‌ است‌ كه‌ ميتواند از حفظ‌ بخواند.
  داستان‌ قرائت‌ مرد أنصاريّ سورۀ كهف‌ را در غَزوه‌، و خوابيدن‌ مرد مهاجري‌
  در غزوۀ ذاتُ الرُّقاع‌، عبّاد بن‌ بشر أنصاريّ ميخواست‌ بميرد ولي‌ قرائتش‌ را قطع ننمايد.
  آخرين‌ خطبۀ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌، و ياد از برادران‌ شهيدش‌
  روايات‌ وارده‌ در شأن‌ عمّار ياسر.
  شهادت‌ عمّار ياسر در وقعۀ صفّين‌ بدست‌ فئۀ باغيه‌
  كلمات‌ أميرالمؤمنين‌ در كنار بدن‌ عمّار، و نماز خواندن‌ حضرت‌ بر او.
  بحث‌ هفتم‌: ثمرۀ قرآن‌، تربيت‌ انسان‌ كامل‌ است‌ و تفسير آيات‌: فَلَا أُقْسِمُ بِمَوَ'قِعِ النُّجُوم
  فِي‌ كِتَـابٍ مَكْنُونٍ * لَا يَمَسُّهُ
  «تنزيل‌» در قرآنِ مفصّل‌، و «نُزول‌» در قرآن‌ محكم‌ است‌
  قرآن‌ مفصّل‌ و قرآن‌ محكم‌، يك‌ حقيقت‌ واحده‌ هستند به‌ دو صورت‌
  نفس‌ رسول‌ الله‌ با قرآن‌ عالي‌ و مُحكم‌، متّحد است‌
  قرآن‌، همانند نفس‌ رسول‌ خدا، افضل‌ از جميع‌ كائنات‌ است‌
  حاملين‌ قرآن‌، اشرف‌ مكارم‌ انسانيّت‌ را دارا هستند.
  اگر قرآن‌ به‌ كسي‌ داده‌ شود، عظيمترين‌ موهبت‌ خدا به‌ او داده‌ شده‌ است‌
  تفسير آيۀ: خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجَـاهِلِينَ..
  رهبر و مُرشد إلي‌ الله‌، بايد عارف‌ به‌ قرآن‌ باشد.
  تأثير آيات‌ شفابخش‌ قرآن‌ (ت‌)
  امر به تلاوت قرآن موتدبر در آيات آن، در اخبار.
  صفات‌ قاريان‌ قرآن‌، خشيت‌ الهي‌ و رقّت‌ دل‌ و اشك‌ چشم‌ است‌
  داستان‌ جواني‌ كه‌ در مسجد به‌ رسول‌ الله‌ گفت‌: أصبَحتُ يا رسولَ اللهِ مُوقِنًا!
  پاسخ‌هاي‌ قاري‌ قرآن‌ در جواب‌ خدا، در هنگام‌ تلاوت‌ آيات‌ مختلف? قرآن‌
  سوره‌هاي‌ قرآن‌ كه‌ سجدۀ واجبه‌ يا مستحبّه‌ دارند.
  داستان‌ گفتار سيّد الشّهداء به‌ حبيب‌ بن‌ مَظاهر: لِلّهِ دَرُّكَ يا حَبيبُ!
  معني‌ و تفسير روايات‌ وارده‌ در اينكه‌ قرآن‌، بيان‌ حقيقت‌ امام‌ است‌
  آيات‌ قرآن‌ كه‌ تأويلش‌ دربارۀ امامان‌ است‌
  معني‌ و مراد «صراط‌ مستقيم‌»
  مراد از صراط‌ مستقيم‌، صراط‌ عليّ بن‌ أبي‌طالب‌ است‌
  ابيات‌ اُزْريّ در اينكه‌ أميرالمؤمنين‌ حقيقت‌ قرآن‌ است‌
  أشعار اُزريّ، شاعر اهل‌ بيت‌، گويا نفخۀ روحُ القُدُس‌ است‌ (ت‌)
  تأويل‌ قرآن‌ همان‌ معني‌ واقعي‌ قرآن‌ است‌، كه‌ دشمنان‌ آنرا تضييع‌ مي‌كنند.
  معني‌ «كَفانا كتابُ الله‌» نقض‌ و عدم‌ پذيرش‌ كتابُ الله‌ است‌
  روايات‌ وارده‌ در اتّحاد نفس‌ رسول‌ الله‌ با أميرالمؤمنين‌ در تحقّق‌ به‌ قرآن‌
  حبيب‌ بن‌ مظاهر و ميثم‌ تمّار از خواصّ اصحاب‌ أميرالمؤمنين‌ بودند.
  داستان‌ ملاقات‌ ميثم‌ تمّار و حبيب‌ بن‌ مظاهر، و إخبار از شهادت‌ يكدگر.
  حبيب‌ بن‌ مظاهر، در هر شب‌ يك‌ ختم‌ قرآن‌ مي‌نمود.
  نقل‌ ابن‌ أبي‌ الحديد در اينكه‌: اصحاب‌ امام‌ حسين‌ همچون‌ شيرانِ غُرّان‌ بوده‌اند.

کلیه حقوق در انحصارپرتال متقین میباشد. استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است

© 2008 All rights Reserved. www.Motaghin.com


Links | Login | SiteMap | ContactUs | Home
عربی فارسی انگلیسی