گالری تصاویر آرشیو بانک صوت کتابخانه پرسش و پاسخ ارتباط با ما صفحه اصلی
 
اعتقادات اخلاق حکمت عرفان علمی اجتماعی تاریخ قرآن و تفسیر جنگ
کتابخانه > مباحث علمی و اجتماعی > نور ملکوت قرآن > نور ملكوت قرآن جلد 4
كتاب نورملكوت قرآن / جلد چهارم / قسمت چهاردهم: تفسير آيه غلبت الروم، تاريخچه جنگ روم و ايران،‌ مردم فقط از ظاهر مطلعند و از حقيقت بي‌خبر

إخبار قرآن‌ از غلبۀ روميان‌ ، از معجزات‌ ظاهر آنست‌

يكي‌ از قاطعيّت‌هاي‌ قرآن‌ كه‌ حقّاً از غيب‌ گوئيها و معجزات‌ ظاهر آنست‌، إخبار آنست‌ دربارۀ غلبۀ روميان‌ بر لشكر ايران‌ ؛ چنانكه‌ در سورۀ روم‌ وارد است‌ :

الٓم‌ٓ * غُلِبَتِ الرُّومُ * فِي‌ٓ أَدْنَي‌ الارْضِ وَ هُم‌ مِّن‌ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ* فِي‌ بِضْعِ سِنِينَ لِلَّهِ الامْرُ مِن‌ قَبْلُ وَ مِن‌ بَعْدُ وَ يَوْمَئذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ * بِنَصْرِاللَهِ يَنصُرُ مَن‌ يَشَآءُ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ * وَعْدَ اللَهِ لَايُخْلِفُ اللَهُ وَعْدَهُ و وَ لَـٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ * يَعْلَمُونَ ظَـٰهِرًا مِّنَ الْحَيَو'ةِ الدُّنْيَا وَ هُمْ عَنِ الاخِرَةِ هُمْ غَـٰفِلُونَ . [1]

«الم‌ . مغلوب‌ شدند روميان‌ ، در نزديكترين‌ زمين‌ آنها ؛ و آنها بعد از مغلوبيّتشان‌ در مدّت‌ كوتاهي‌ كه‌ كمتر از ده‌ سال‌ است‌ غلبه‌ خواهند نمود . در هر حال‌ چه‌ قبل‌ از مغلوبيّت‌ آنها ، و چه‌ پس‌ از مغلوبيّت‌ ، رشتۀ امر و تدبير به‌ دست‌ خداست‌ و بس‌ . و در وقتيكه‌ روميان‌ غلبه‌ كنند ، مؤمنين‌ دلشاد مي‌شوند ، به‌ نصرتي‌ كه‌ خداوند به‌ ايشان‌ داده‌ است‌ . خداوند هر كس‌ را بخواهد ياري‌ مي‌كند. و اوست‌ پروردگار با عزّت‌ و با رحمت‌ .

غلبۀ روميان‌ پس‌ از كمتر از ده‌ سال‌ ، وعده‌ايست‌ كه‌ اينك‌ خدا داده‌ است‌. و خداوند خلف‌ وعده‌ نميكند ؛ وليكن‌ اكثريّت‌ از مردم‌ نمي‌دانند . مردم‌ ظاهري‌ را از زندگاني‌ دنيا ميدانند و آنها از آخرت‌ در غفلتند.»

تفسير آيات‌ : الٓم‌ٓ * غُلِبَتِ الرُّومُ ...

اين‌ آيات‌ ، داستان‌ جنگ‌ ميان‌ ايران‌ و روم‌ را بيان‌ مي‌نمايد كه‌ چون‌


صفحه 318

ايراني‌ها وَثَنّي‌ و آتش‌پرست‌ بودند ، هر وقت‌ بر روميان‌ كه‌ مسيحي‌ و أهل‌ كتاب‌ بودند در جنگ‌ غلبه‌ مي‌كردند ، مشركين‌ عرب‌ خوشحال‌ مي‌شدند ؛ بواسطۀ آنكه‌ دولتي‌ پرقدرت‌ كه‌ در آئين‌ با آنها شريك‌ است‌ پيروز گرديده‌ است‌ . و برعكس‌ ، مسلمين‌ غمناك‌ مي‌شدند ؛ چون‌ دولت‌ مسيح‌ كه‌ با آنها در آئين‌ توحيد و عمل‌ به‌ كتاب‌ آسماني‌ شريك‌ است‌ مغلوب‌ شده‌ ، و دولت‌ وَثَني‌ و آتش‌پرست‌ مظفّر گرديده‌ است‌ .

علّت‌ مسرّت‌ مسلمين‌ از غلبۀ روم‌ و شكست‌ ايران‌

و هر وقت‌ دولت‌ روم‌ و روميان‌ غلبه‌ مي‌كردند ، مسلمين‌ مسرور و فرحناك‌ مي‌شدند ؛ و مشركين‌ عرب‌ ، محزون‌ مي‌گشتند . زيرا مسلمين‌ يك‌ دولت‌ قويّ روم‌ را كه‌ در اصل‌ كتاب‌ و توحيد با آنها هم‌ مَشْي‌ است‌ پيروز ديده‌ ، و دولت‌ قويّ ايرانِ آتش‌پرست‌ را مغلوب‌ و منكوب‌ .

اجمال‌ و مختصر داستان‌ اينست‌ كه‌ در سنۀ 0 59 ميلادي‌ ، بهرام‌ چوبين‌ بر خسرو پرويز غلبه‌ كرده‌ ، سر از اطاعت‌ او برداشته‌ ، خود مدّعي‌ سلطنت‌ شد . خسرو با دو برادر خود : بَندويه‌ و بَسطام‌ با لشگري‌ جرّار و مجهّز به‌ دفع‌ او شتافتند ، ولي‌ شكست‌ خوردند . خسرو به‌ روم‌ فرار كرده‌ ، بر قيصر كه‌ به‌ نام‌ موريق‌ (مُريس‌ Maurice ) بود ، پناهنده‌ شد . قيصر مقدم‌ وي‌ را بسيار گرامي‌ داشت‌ ؛ و از انواع‌ هدايا و جواهرات‌ به‌ وي‌ بخشيد ، و دختر خود مريم‌ را به‌ حبالۀ نكاح‌ او در آورد ؛ و يكسال‌ و نيم‌ در آن‌ ديار به‌ عيش‌ و عشرت‌ پرداخت‌.

آنگاه‌ موريق‌ ، پسر بزرگش‌ را كه‌ بناطوس‌ نام‌ داشت‌ ، با هفتاد هزار و يا صد هزار لشگر به‌ ايران‌ فرستاد ؛ و با معيّت‌ خسرو بالاخره‌ بهرام‌ را شكست‌ داده‌، بهرام‌ به‌ چين‌ گريخت‌ ؛ و به‌ خاقان‌ پيوست‌ و بالاخره‌ توسّط‌ زوجۀ خاقان‌ به‌ قتل‌ رسيد .

خسرو از بناطوس‌ و لشگريان‌ رومي‌ پذيرائي‌ كامل‌ كرده‌ ، پس‌ از استقرار سلطنت‌ خود ، آنها را با هدايا و تحف‌ فراوان‌ به‌ روم‌ بازگردانيد .


صفحه 319

چهارده‌ سال‌ كه‌ از اين‌ قضيّه‌ سپري‌ شد ، روميان‌ موريق‌ و پسرش‌ بناطوس‌ را كشتند ، و شخصي‌ به‌ نام‌ فُكاس‌ (قوفا) مدّعي‌ حكومت‌ شد . پسر ديگر موريق‌ به‌ ايران‌ آمد ، و از خسرو پرويز براي‌ سلطنت‌ خود كمك‌ خواست‌ .

خسرو پرويز سه‌ نفر از سرلشگران‌ نامي‌ خود را براي‌ برگرداندن‌ تاج‌ و تخت‌ به‌ آن‌ فرزند ، با عِدّه‌ و عُدّة‌ فراوان‌ بجنگ‌ روميان‌ فرستاد .

اوّل‌ آنها رميوزان‌ بود كه‌ به‌ صوب‌ شام‌ و فلسطين‌ حركت‌ كرد . آن‌ ديار را خراب‌ و غارت‌ كرد ، و تمام‌ آن‌ نواحي‌ را متصرّف‌ شد . و با كمك‌ بيست‌ و شش‌هزار يهودي‌ بيت‌ المقدس‌ را محاصره‌ و تصرّف‌ نمود . و صليب‌ أكبر را ، يعني‌ صليب‌ حقيقي‌ چوبي‌ كه‌ آنها مي‌گويند حضرت‌ عيسي‌ را بر آن‌ به‌ دار زده‌اند ، و در صندوقي‌ طلائي‌ گذارده‌ و در زير زمين‌ بجهت‌ حفظ‌ دفن‌ كرده‌ بودند ، به‌ ايران‌ فرستاد .

دوّم‌ آنها شاهين‌ بود كه‌ به‌ سوي‌ مصر و اسكندريّه‌ پيش‌ رفت‌ . آنها را متصرّف‌ شد ، و نوبه‌ را نيز فتح‌ كرده‌ تمام‌ اين‌ جاها را تصرّف‌ نموده‌ ، كليد اسكندريّه‌ را به‌ ايران‌ فرستاد .

سوّم‌ آنها شهر بَراز بود كه‌ به‌ صوب‌ روم‌ و قسطنطنيّه‌ [2] پيش‌ رفت‌ . و همه‌جا را فتح‌ كرده‌ و قسطنطنيّه‌ را نيز محاصره‌ كرده‌ به‌ خليج‌ رسيد . و شكست‌ عظيم‌ را به‌ روميان‌ در سنۀ 617 ميلادي‌ در كالْسِدُن‌ كه‌ نزديك‌ قسطنطنيّه‌ است‌ وارد ساختند .

در اينمدّت‌ بود كه‌ روميان‌ ، قوفا را كه‌ چون‌ مرد هرزه‌ و بدعملي‌ بود كشتند ، و هِرْقِل‌ (هِراكْليُوس‌) از آفريقا با كشتيهائي‌ به‌ روم‌ آمد . مردم‌ او را پذيرفتند و به‌ حكومت‌ برداشتند ؛ چون‌ مردي‌ مؤمن‌ به‌ حضرت‌ مسيح‌ بود ، و از


صفحه 320

خرابي‌ بلاد و تصرّف‌ آنها بدست‌ ايرانيان‌ مجوسي‌ در ناراحتي‌ بسر مي‌برد .

هرقل‌ سفيري‌ نزد خسرو پرويز فرستاد و خود را آماده‌ براي‌ صلح‌ كرد ؛ ولي‌ مذاكرات‌ بجائي‌ نرسيد . زيرا فتوحات‌ عالمگير او وي‌ را مغرور و متكبّر كرده‌ بود . خسرو نه‌ فقط‌ براي‌ مذاكرات‌ صلح‌ حاضر نشد ، بلكه‌ سفير را تهديد به‌ قتل‌ نموده‌ ، در محبس‌ انداخت‌ كه‌ چرا هرقل‌ را در غلّ و زنجير در جلوي‌ تخت‌ من‌ حاضر نكرده‌اي‌ ![3]

پس‌ از آن‌ كالسدن‌ تسخير شد ، و حدود ايران‌ به‌ حدود زمان‌ هخامنشي‌ رسيد .

اين‌ غلبۀ فارسيان‌ بر روميان‌ ، در دنيا سر و صدائي‌ براه‌ انداخته‌ بود و


صفحه 321

غلغله‌اي‌ ايجاد نموده‌ بود . زيرا ديگر دنيا در دست‌ يك‌ زورمند قويّ بود كه‌ رقيب‌ نداشت‌ . و مشركين‌ مكّه‌ به‌ مسلمين‌ شماتت‌ها ميزدند . و به‌ اتّكاء و اعتماد بر دولت‌ مجوس‌ قريب‌ به‌ شرك‌ و وثنيّت‌ ، شكست‌ محمّد صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ و يارانش‌ را به‌ دل‌ نويد ميدادند . زيرا ناحيۀ جنوبي‌ عربستان‌ كه‌ يمن‌ بود، در تحت‌ تصرّف‌ و ولايت‌ ايرانيان‌ بود . و از زمانيكه‌ انوشيروان‌ به‌ درخواست‌ آنان‌ حبشي‌ها را از آنجا بيرون‌ كرد ، جمعي‌ كثير از ايرانيان‌ در يمن‌ مقيم‌ بودند. و آن‌ ناحيه‌ تحت‌ فرماندهي‌ باذان‌ كه‌ دست‌ نشاندۀ او بود اداره‌ مي‌شد . و طبعاً حجاز كه‌ شامل‌ مكّه‌ و مدينه‌ بود نيز تحت‌ حكومت‌ آنها بود .

شكست‌ روميان‌ ، رسول‌ خدا و مؤمنين‌ را محزون‌ نمود ، و مشركين‌ را خوشحال‌. و اين‌ در سنۀ هشتم‌ از بعثت‌ رسول‌ خدا بود كه‌ پنج‌ سال‌ به‌ هجرت‌ مانده‌ ، و مطابق‌ سنۀ چهل‌ و هشت‌ از عام‌ الفيل‌ ، و 617 و 618 ميلادي‌ بود . آيه‌ بر پيغمبر نازل‌ شد : الٓم‌ٓ * غُلِبَتِ الرُّومُ * فِي‌ٓ أَدْنَي‌ الارْضِ وَ هُم‌ مِّن‌ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ* فِي‌ بِضْعِ سِنِينَ .

«روميان‌ شكست‌ بزرگ‌ را در نزديكترين‌ جاها به‌ محلّشان‌ (كالسدن‌ ، قرب‌ قسطنطنيّه‌) خوردند . وليكن‌ ايشان‌ در مدّت‌ كمي‌ كه‌ كمتر از ده‌ سال‌ باشد ، باز بر فارسيان‌ غلبه‌ پيدا نموده‌ و پيروز خواهند شد.»

تكذيب‌ مشركين‌ خبر غلبۀ روم‌ را بر ايران‌

اين‌ آيه‌ كه‌ نازل‌ شد و مؤمنين‌ قرائت‌ ميكردند ، براي‌ كفّار قابل‌ قبول‌ نبود ؛ زيرا ايران‌ با آن‌ قدرت‌ و عظمت‌ و لشگر كشي‌ ، و جنگهاي‌ پي‌ در پي‌ در مدّت‌ پانزده‌ سال‌ از 3 0 6 مسيحي‌ [4] تا بحال‌ ، روز به‌ روز قرين‌ ظفر و غلبه‌ بوده‌ است‌ ؛ و با اين‌ شكست‌ نهائي‌ كار تمام‌ شده‌ است‌ . وانگهي‌ خزائن‌ و ثروت‌ ايران‌ در آن‌


صفحه 322

زمان‌ از حدّ و حساب‌ بيرون‌ بوده‌ است‌ . خسرو پرويز ، صد گنج‌ دارد كه‌ يكي‌ از آنها گنج‌ باد آورد است‌ ؛ [5] و ديگر گنجي‌ كه‌ به‌ عنوان‌ غنيمت‌ از خاقان‌ تركستان‌ گرفته‌ است‌ . و آن‌ عبارت‌ بود از 256 بار شتر كه‌ همگي‌ از طلا و جواهرات‌ نفيس‌ بود . و يك‌ گنج‌ او 348 ميليون‌ مثقال‌ زر بود . و در سال‌ سي‌ام‌ سلطنتش‌ با آن‌ جنگهاي‌ طولاني‌ و پر خرج‌ ، ميزان‌ نقدينۀ او به‌ 00 16 ميليون‌ مثقال‌ طلا ميرسيد.

نهصد سال‌ است‌ كه‌ دست‌ ايران‌ از مصر كوتاه‌ بوده‌ ، و اينك‌ خاك‌ مصر را تصرّف‌ كرده‌ است‌ كه‌ از سرحدّ چين‌ تا آخر خاك‌ مصر را تحت‌ تصرّف‌ دارد . چهارده‌ سال‌ است‌ كه‌ با روميان‌ جنگ‌ دارد ؛ و هيچوقت‌ شكست‌ نخورده‌ است‌. [6]


صفحه 323

و از آنطرف‌ روم‌ بسيار ضعيف‌ ؛ غير از شبه‌ جزيرۀ قسطنطنيّه‌ براي‌ او هيچ‌ باقي‌ نمانده‌ است‌ . همۀ كشورها را از دست‌ داده‌ است‌ . و از شمال‌ ، بلغارها او را تعقيب‌ مي‌كنند . خزانه‌ ندارد ، ثروت‌ ندارد .

در اينصورت‌ خبر غلبۀ روم‌ بر ايران‌ از نقطۀ نظر اسباب‌ ظاهري‌ ، ممتنع‌ ؛ و خبري‌ از تمام‌ جهات‌ براي‌ كفّار و مشركين‌ غير قابل‌ قبول‌ بود . و لذا اين‌ خبر قرآني‌ را نيز تكذيب‌ نموده‌ و آنرا هم‌ حمل‌ بر سائر دعاوي‌ محمّد (صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌) نمودند . [7]


صفحه 324

در اثر آمده‌ است‌ كه‌ : چون‌ اين‌ آيه‌ كه‌ دلالت‌ بر وعدۀ فتح‌ روم‌ پس‌ از چند سالي‌ دارد فرود آمد ، روزي‌ اُمَيّة‌ بن‌ خَلْف‌ كه‌ از مشركين‌ سرسخت‌ و دشمنان‌ رسول‌ الله‌ بود ، از روي‌ اهانت‌ و سستي‌ امر ، به‌ أبوبكر گفت‌ : اين‌ وعده‌ ابداً درست‌ نيست‌ ، و خواهي‌ ديد كه‌ نخواهد شد .

أبوبكر گفت‌ : من‌ با تو شرط‌ مي‌بندم‌ كه‌ اگر تا سه‌ سال‌ روميان‌ پيروز شوند، تو به‌ من‌ ده‌ شتر بدهي‌ ! و اگر مغلوب‌ شوند و غلبه‌اي‌ براي‌ آنها نباشد . من‌ ده‌ شتر به‌ تو بدهم‌ !

چون‌ خبر به‌ رسول‌ خدا صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ رسيد ، فرمودند : هم‌ در مقدار شتر زياد كن‌ و هم‌ در مدّت‌ ! زيرا معني‌ بِضْع‌ كمتر از ده‌ است‌ ، از سه‌ تا نه‌ را بضع‌ گويند .

أبوبكر مقدار رِهان‌ و گروبندي‌ را با او صد نفر شتر نمود ؛ و بر مدّت‌ هم‌ اضافه‌ كرد .

علاّمۀ طباطبائي‌ قدّس‌ الله‌ سرّه‌ و محمّد حسين‌ هيكل‌ ، أَدْنَي‌ الارْضِ را نزديكترين‌ محلّ روميان‌ به‌ ارض‌ حجاز كه‌ أذرِعات‌ و بُصرَي‌ است‌ دانسته‌اند ؛ و مشيرالدّوله‌ حسن‌ پير نيا ، ظفر را در كالسدن‌ كه‌ قرب‌ قسطنطنيّه‌ است‌ گفته‌ است‌ .

م‌ و حقير را گمان‌ آنست‌ كه‌ گفتار پيرنيا به‌ صواب‌ اقرب‌ است‌ ؛ زيرا اوّلاً :


صفحه 325

فتح‌ أذرعات‌ و بصري‌ كه‌ از نواحي‌ جنوبي‌ شامات‌ است‌ خيلي‌ زودتر صورت‌ گرفت‌ ، و شايد در سنوات‌ 612 يا 613 ميلادي‌ باشد . در اينصورت‌ با خاتمۀ جنگ‌ و غلبۀ روميان‌ كه‌ در 625 صورت‌ گرفته‌ است‌ ، دوازده‌ و يا سيزده‌ سال‌ مي‌شود ؛ و آيۀ مباركه‌ نصّ است‌ در اينكه‌ ميان‌ اين‌ دو غلبه‌ كمتر از ده‌ سال‌ بوده‌ است‌ .

ثانياً : شكست‌ روم‌ را در أذرعات‌ كه‌ زميني‌ است‌ ميان‌ مدينه‌ و شام‌ ، و بسيار از روم‌ و قسطنطنيّه‌ دور است‌ ، نبايد شكست‌ روم‌ تلقّي‌ كرد ؛ بخلاف‌ كالسدن‌ كه‌ قرب‌ پايتخت‌ است‌ . در آنجا شكست‌ را ، شكست‌ ميتوان‌ گفت‌ .

باري‌ مؤمنين‌ ، منتظر فتح‌ روميان‌ طبق‌ وعدۀ قرآني‌ بودند . اينك‌ ببينيم‌ برسر روميان‌ چه‌ آمده‌ است‌ ؟!

جنگهاي‌ خسرو پرويز با هرقل‌ امپراطور روم‌

بواسطۀ تصرّف‌ حكومت‌ ايران‌ زمينهاي‌ روم‌ را ، بر روميان‌ مسيحي‌ مذهب‌ بسيار سخت‌ ميگذشت‌ . حتّي‌ نجاشي‌ كه‌ مسيحي‌ بود ، نذر كرد كه‌ اگر خداوند زمين‌ او را از دست‌ پارسيان‌ خلاص‌ كند ، پياده‌ از آفريقا به‌ زيارت‌ بيت‌المقدس‌ برود ، و چون‌ روميان‌ فاتح‌ شدند به‌ نذر خود وفا كرد . و در بين‌ راه‌ بساطها ميگستردند و گل‌ و رياحين‌ ميريختند ، و او بر روي‌ آنها گام‌ مي‌نهاد تا بدانجا رسيد .

هرقل‌ چون‌ خود را در محاصرۀ بلغارها و فارسيان‌ ديد ، در ابتدا خواست‌ از پايتخت‌ فرار كرده‌ به‌ قَرطاجْنه‌ (كارتاژ) يكي‌ از شهرهاي‌ آفريقا ، نزديك‌ الجزائر برود ؛ و با اين‌ مقصود خزانۀ روم‌ را از قسطنطنيّه‌ حمل‌ كرد .

امّا اين‌ خزانه‌ بدست‌ سردار خسرو پرويز افتاد ، و موسوم‌ به‌ گنج‌ باد آورد شد . ولي‌ روحانيّون‌ مسيحي‌ و مردم‌ بصدا در آمدند ، و قرار شد كه‌ خزائن‌ و نفائس‌ كليساها را به‌ مصرف‌ تهيّۀ اردوهاي‌ نظامي‌ و جنگ‌ برساند و پس‌ از جنگ‌ آن‌ اموال‌ را با بهره‌اش‌ برگرداند .


صفحه 326

براي‌ امپراطور روم‌ فقط‌ شهر قسطنطنيّه‌ و قسمتي‌ از يونان‌ و ايطاليا و چند شهر در آفريقا باقي‌ مانده‌ بود .

هرقل‌ دست‌ به‌ دعا و نياز و مناجات‌ به‌ سوي‌ خدا برداشت‌ . با قشون‌ خود حركت‌ كرد ، در سنۀ 622 از بوغاز (تنگه‌) داردانِل‌ گذشت‌ . در نزديكي‌ ارمنستان‌ جنگي‌ ميان‌ او و شهربراز در گرفت‌ كه‌ به‌ پيروزي‌ او تمام‌ شد .

هرقل‌ در سال‌ بعد با مردم‌ شمالي‌ خِزِرها همدست‌ شد ، و از طرف‌ لازيكا به‌ ايران‌ لشكر كشيد . و خسروپرويز با قشوني‌ مركّب‌ از چهل‌ هزار نفر به‌ سوي‌ او شتافته‌ ، و در آذربايجان‌ بهم‌ رسيدند ؛ و هرقل‌ غالب‌ شد . پس‌ از آن‌ به‌ شهرهاي‌ ايران‌ پرداخته‌ ، آتشكده‌ها را ويران‌ ساخت‌ ؛ و اين‌ در سنۀ 623 بود . و بزرگترين‌ آتشكده‌ را كه‌ آذرگُشنَسب‌ نام‌ داشت‌ از بين‌ برد . و صليب‌ عيسي‌ را به‌ بيت‌ المقدس‌ بازگردانيد .

در اين‌ پيشروي‌ها ، روميان‌ كالسدن‌ را پس‌ گرفتند .

سال‌ بعد هرقل‌ با هفتاد هزار لشكر به‌ جنگ‌ روانه‌ شد . و از رود دجله‌ گذشت‌ و راهزاد سردار ايراني‌ را با شش‌ هزار بكشت‌ ، و شش‌ هزار ديگر بگريختند .

راهزاد در اينحال‌ به‌ خسروپرويز نوشته‌ بود : تعداد لشكر روميان‌ هفتاد هزار است‌ ، و من‌ از عهدۀ مقابله‌ بر نمي‌آيم‌ . خسرو در پاسخ‌ نوشته‌ بود : از جنگ‌ كردن‌ و ريختن‌ خونتان‌ در راه‌ اطاعت‌ ما كه‌ بر مي‌آئيد !

باري‌ ، آخرين‌ شكست‌ قطعي‌ در سنۀ 625 بر قشون‌ ايران‌ واقع‌ شد . و خسرو از محلّ سلطنت‌ ، به‌ مدائن‌ رفت‌ ، و از روي‌ بيچارگي‌ در آنجا متحصّن‌ شد. و ميخواست‌ كه‌ تهيّۀ لشكر ببيند و به‌ هرقل‌ حمله‌ كند ، كه‌ هرقل‌ مظفّرانه‌ به‌ جانب‌ روم‌ روان‌ شد .

اين‌ شكست‌ عظيم‌ و غير مترقّب‌ فارسيان‌ در سنۀ دوّم‌ از هجرت‌ ، در روز


صفحه 327

غزوۀ بدر اتّفاق‌ افتاد . و مسلمين‌ در آن‌ روز در واقع‌ دو خوشحالي‌ داشتند : يكي‌ ظفر بر دشمنان‌ قريش‌ و غلبۀ اسلام‌ بر كفر . دوّم‌ پيروزي‌ روم‌ بر فارس‌ و غلبۀ مسيحيان‌ بر آتش‌پرستان‌ كه‌ خبرش‌ بعداً رسيد .

باري‌ درست‌ از غلبۀ ايران‌ بر روم‌ در كالسدن‌ كه‌ 617 ميلادي‌ بود ، تا غلبۀ روم‌ بر ايران‌ كه‌ در 625 صورت‌ گرفت‌ ، هشت‌ سال‌ گذشت‌ ؛ و اين‌ كمتر از ده‌ سال‌ بود . [8]

مسلمين‌ به‌ ميعاد الهي‌ چنان‌ غرق‌ مسرّت‌ بودند ، و كفّار غرق‌ در ماتم‌ كه‌ جاي‌ تماشا بود !

أبوبكر يكصد شتر گروبندي‌ خود را از ورثۀ اُميّة‌ بن‌ خَلف‌ گرفت‌ ؛ زيرا اميّه‌ در آن‌ تاريخ‌ مرده‌ بود . بعضي‌ گويند : چون‌ گروبندي‌ و رهان‌ تا آن‌ زمان‌ در اسلام‌ حرام‌ نبوده‌ است‌ ، لهذا پيامبر در مكّۀ مكرّمه‌ شرط‌بندي‌ او را امضا نمودند؛ و سپس‌ هر گونه‌ گروبندي‌ و شرط‌بندي‌ در اسلام‌ حرام‌ شد .


صفحه 328

داستان‌ آيۀ مباركه‌ ، و حكم‌ قاطع‌ قرآن‌ را دربارۀ غلبۀ روم‌ ، بزرگان‌ از اعاظم‌ مفسّران‌ و مورّخان‌ نقل‌ كرده‌اند . و ما در اينجا اين‌ مطالب‌ مذكوره‌ را از استاد عاليقدر فقيدمان‌ حضرت‌ علاّمه‌ آية‌ الله‌ طباطبائي‌ ، [9] و محمّد حسين‌ هيكل‌ [10] و ابن‌ أثير جزري‌ [11] و طبري‌ [12] و ميرخواند [13] و خواند أمير [14] و پيرنيا ، [15] از هركدام‌ گزيده‌اي‌ را از گفتارشان‌ انتخاب‌ نموده‌ ، و مجموعۀ مطالب‌ از كلمات‌ آنان‌ خارج‌ نيست‌ .

مردم‌ فقط‌ از ظاهر اطّلاع‌ دارند ، و از حقيقت‌ بي‌خبرند

حضرت‌ علاّمۀ طباطبائي‌ قدّس‌ الله‌ رمسه‌ در ذيل‌ آيۀ وَعْدَ اللَهِ لَا يُخْلِفُ اللَهُ وَعْدَهُ و وَلَـٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ * يَعْلَمُونَ ظَـٰهِرًا مِّنَ الْحَيَو'ةِ الدُّنْيَا وَ هُمْ عَنِ الاخِرَةِ هُمْ غَـٰفِلُونَ ، كه‌ بعد از بشارت‌ غلبۀ روم‌ آمده‌ است‌ ، مطالبي‌ را بيان‌ فرموده‌اند كه‌ ميتوان‌ از آن‌ سه‌ نكتۀ دقيق‌ و بديعي‌ را استنتاج‌ نمود:

اوّل‌ آنكه‌ : اين‌ غلبه‌ بر اساس‌ وعدۀ خداوند است‌ كه‌ بر اصل‌ مشيّت‌ و ارادۀ او انجام‌ پذيرفته‌ است‌ . امّا اكثر مردم‌ ربط‌ ميان‌ باطن‌ و ظاهر را نفهميده‌ ، و از حقائق‌ باطن‌ و وعد و وعيد حقّ متعال‌ خبري‌ ندارند .

دوّم‌ آنكه‌ : مردم‌ فقط‌ به‌ ظاهري‌ از اسباب‌ و مسبّبات‌ ، و علل‌ و معلولات‌


صفحه 329

دنيا اطّلاع‌ دارند ؛ و از آخرت‌ كه‌ باطن‌ و حقيقت‌ دنياست‌ بي‌خبرند .

سوّم‌ آنكه‌ : دانستن‌ مردم‌ امور ظاهريّه‌ و دانشهاي‌ زندگي‌ دنيا را ، بعينه‌ عدم‌ دانستن‌ است‌ . و در حقيقت‌ بر آنها علم‌ و دانش‌ نمي‌توان‌ نام‌ نهاد . علم‌ و دانائي‌ منحصر به‌ علوم‌ اُخروي‌ و معارفي‌ است‌ كه‌ ميان‌ دنيا و آخرت‌ ، و ميان‌ ظاهر و باطن‌ را مرتبط‌ مي‌سازد . فلهذا جملۀ يَعْلَمُونَ به‌ عنوان‌ بدل‌ از جملۀ لَايَعْلَمُون‌ مي‌باشد كه‌ پس‌ از آن‌ آمده‌ است‌ .

باري‌ ، ما در اين‌ امرِ قاطع‌ قرآن‌ كه‌ آيۀ مباركۀ مذكوره‌ بود سخن‌ را نسبةً به‌ تفصيل‌ آورديم‌ ؛ زيرا از إخبار به‌ غيب‌ قرآن‌ كه‌ ابداً شكّي‌ و احتمالي‌ در خلافش‌ داده‌ نشده‌ است‌ و همۀ مفسّرين‌ و مورّخين‌ و حتّي‌ اعداءِ قرآن‌ ناچار سر تسليم‌ دربارۀ اين‌ قاطعيّت‌ قرآن‌ فرود آورده‌اند ، اين‌ كريمۀ مباركه‌ است‌ .

آيات‌ قاطعۀ قرآن‌ در إخبار به‌ غيب‌

آيات‌ ذيل‌ را نيز بنگريد كه‌ چگونه‌ به‌ نحو قاطعي‌ حكم‌ به‌ مطلب‌ ميكند :

أَمْ يَقُولُونَ نَحْنُ جَمِيعٌ مُّنتَصِرٌ * سَيُهْزَمُ الْجَمْعُ وَ يُوَلُّونَ الدُّبُرَ . [16]

«بلكه‌ كفّار و مشركين‌ مي‌گويند : ما همگي‌ پيروز و مظفّر خواهيم‌ بود ؛ به‌زودي‌ همۀ آنها روي‌ به‌ هزيمت‌ نهاده‌ ، پشت‌ نموده‌ فرار ميكنند.»

وَ لَنُذِيقَنَّهُم‌ مِّنَ الْعَذَابِ الادْنَي‌' دُونَ الْعَذَابِ الاكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ . [17]

«و هر آينه‌ ما به‌ آنها از عذاب‌ نزديك‌ (عذاب‌ دنيا) مي‌چشانيم‌ قبل‌ از عذاب‌ بزرگتر ، به‌ اميد آنكه‌ باز گردند و توبه‌ كنند.»

در اينجا مراد از عذاب‌ نزديك‌ ، عذاب‌ در دنيا از جنگ‌ و جرح‌ و قتل‌ و اسارت‌ است‌ ، در مقابل‌ عذاب‌ دوزخ‌ ؛ زيرا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ (به‌ اميد


صفحه 330

آنكه‌ باز گردند) قرينه‌ است‌ براي‌ اين‌ معني‌ . اگر عذاب‌ نزديك‌ يكي‌ از عذابهاي‌ برزخي‌ و يا دم‌ مرگ‌ بود ، ديگر كار يكسره‌ بود و اميد مراجعت‌ از گناه‌ در ميان‌ نبود .

وَ لَقَدْ سَبَقَتْ كَلِمَتُنَا لِعِبَادِنَا الْمُرْسَلِينَ * إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنصُورُونَ * وَإِنَّ جُندَنَا لَهُمُ الْغَـٰلِبُونَ * فَتَوَلَّ عَنْهُمْ حَتَّي‌' حِينٍ * وَ أَبْصِرْهُمْ فَسَوْفَ يُبْصِرُونَ . [18]

«و هر آينه‌ به‌ تحقيق‌ كه‌ امر و اراده‌ و گفتار حتميّۀ ما دربارۀ بندگان‌ ما كه‌ پيمبرانند ، از پيش‌ گذشته‌ است‌ كه‌ ايشان‌ البتّه‌ مظفّر و پيروزند ؛ و تحقيقاً لشگر ما غالب‌ مي‌شوند . بنابراين‌ ، اينك‌ (تا وقتي‌ كه‌ آن‌ زمان‌ نرسيده‌ است‌) از اين‌ مشركين‌ روي‌ بگردان‌ . و آنها را ببين‌ ، كه‌ به‌ زودي‌ آنها هم‌ مي‌بينند (چه‌ برسرشان‌ مي‌آيد!).»

وَ إِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا عَذَابًا دُونَ ذَ' لِكَ وَلَـٰكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَايَعْلَمُونَ . [19]

«و حقّاً براي‌ آنانكه‌ ستم‌ ميكنند ، عذابي‌ است‌ زودتر از قيامت‌ ؛ وليكن‌ اكثر آنها نميدانند.»

إِذَا تُتْلَي‌' عَلَيْهِ ءَايَـٰتُنَا قَالَ أَسَـٰطِيرُ الاوَّلِينَ * سَنَسِمُهُ و عَلَي‌ الْخُرْطُومِ . [20]

«چون‌ آيات‌ ما بر او خوانده‌ شد ، گفت‌ : اينها نوشته‌هاي‌ پيشينيان‌ است‌ . ما به‌ زودي‌ بر بيني‌ او داغ‌ مي‌نهيم‌ (كه‌ أثرش‌ هميشه‌ معلوم‌ است‌).»

اين‌ آيات‌ راجع‌ به‌ وَليد بن‌ مُغيره‌ در مكّه‌ نازل‌ شد كه‌ از مشركان‌ و


صفحه 331

مخالفان‌ رسول‌ خدا بود . و چون‌ آيات‌ قرآن‌ براي‌ او خوانده‌ شد ، گفت‌ : مطلب‌ تازه‌اي‌ نيست‌ ؛ همان‌ افسانه‌ها و مطالب‌ گذشتگان‌ است‌ . خداوند به‌ قاطعيّت‌ ميگويد : ما بر خرطومش‌ يعني‌ بر روي‌ دماغش‌ داغي‌ مي‌گذاريم‌ كه‌ از بين‌ نرود .

اين‌ مرد در جنگ‌ بدر كه‌ در مدينه‌ واقع‌ شد ، و در سال‌ دوّم‌ از هجرت‌ بود، با مشركين‌ به‌ جنگ‌ پيغمبر آمد ، و شمشيري‌ از مسلمين‌ بر روي‌ بيني‌اش‌ خورد كه‌ تا آخر عمرش‌ اثرش‌ باقي‌ بود . [21]

اين‌ آيه‌ در سورۀ ن‌ٓ وَ الْقَلَم‌ است‌ كه‌ در بدوِ بعثت‌ نازل‌ شده‌ است‌ و تا غزوۀ بدر ، چهارده‌ ، پانزده‌ سال‌ طول‌ كشيده‌ است‌ . وليد بن‌ مُغيره‌ يكي‌ از آن‌ دو مرد عظيمي‌ است‌ كه‌ مشركين‌ مي‌گفتند : چرا قرآن‌ بر يكي‌ از اين‌ دو مرد (وليد بن‌ مغيره‌ و عُروة‌ بن‌ مسعود ثقفيّ) كه‌ اوّلي‌ در مكّه‌ و دوّمي‌ در طائف‌ بود ، فرود نيامد ؟

او همان‌ كسي‌ است‌ كه‌ وصفش‌ در سورۀ المدّثّر كه‌ آنهم‌ در اوائل‌ بعثت‌ رسول‌ الله‌ در مكّه‌ نازل‌ شده‌ است‌ ، آمده‌ است‌ . كه‌ چون‌ رسول‌ خدا را نزد او بردند ، و آنحضرت‌ آيات‌ را قرائت‌ فرمود ، گفت‌ : سه‌ روز به‌ من‌ مهلت‌ دهيد ، تا پاسخ‌ را بگويم‌ . پس‌ از سه‌ روز گفت‌ : إِنْ هَـٰذَآ إِلَّا سِحْرٌ يُؤْثَرُ . [22]

«قرآن‌ نيست‌ مگر سحر و جادوئي‌ برگزيده‌ و انتخاب‌ شده‌ (كه‌ حائز اثر


صفحه 332

قويّ در نفوس‌ است‌).»

عَلِمَ أَن‌ سَيَكُونُ مِنكُم‌ مَّرْضَي‌' وَ ءَاخَرُونَ يَضْرِبُونَ فِي‌ الارْضِ يَبْتَغُونَ مِن‌ فَضْلِ اللَهِ وَ ءَاخَرُونَ يُقَـٰتِلُونَ فِي‌ سَبِيلِ اللَهِ . [23]

«خداوند ميداند كه‌ : گروهي‌ از شما مريض‌ مي‌شوند ؛ و گروه‌ ديگري‌ براي‌ طلب‌ روزي‌ از فضل‌ خدا سفر مي‌كنند . و گروه‌ سوّمي‌ در راه‌ خدا به‌ جهاد برخاسته‌ كارزار مي‌نمايند.»

اين‌ آيه‌ نيز در بدو بعثت‌ در مكّۀ مكرّمه‌ نازل‌ شد . و در مدّت‌ سيزده‌ سال‌ توقّف‌ رسول‌ خدا صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ در مكّه‌ ، جنگي‌ واقع‌ نشد . جنگها و غزوات‌ پس‌ از هجرت‌ و همه‌ در مدينه‌ بوده‌ است‌ .

در اينصورت‌ چگونه‌ با قاطعيّتي‌ تمام‌ خبر از غيب‌ مي‌دهد ؟ و از كارزار مسلمين‌ پس‌ از ساليان‌ متمادي‌ پرده‌ بر ميدارد ؟

در مكّه‌ و در ابتداي‌ بعثت‌ ، رسول‌ خدا ياوري‌ نداشت‌ ؛ و مؤمنين‌ در نهايت‌ ضعف‌ بودند . اوّلاً اين‌ خبر بدون‌ هيچ‌ زمينه‌اي‌ از قرآن‌ صادر شد . و ثانياً ممكن‌ بود پيش‌ از قوّت‌ يافتنِ مسلمين‌ ، پيغمبر را بكشند ، و يا اجل‌ وي‌ در رسد و هرگز به‌ جهاد نائل‌ نگردد . امّا به‌ قاطعيّتي‌ همچون‌ كوه‌ استوار خبر از حيات‌ خود و جهاد مسلمين‌ پس‌ از هجرت‌ ميدهد .

لَهُمْ عَذَابٌ فِي‌ الْحَيَـٰوةِ الدُّنْيَا وَ لَعَذَابُ الاخِرَةِ أَشَقُّ وَ مَا لَهُم‌ مِّنَاللَهِ مِن‌ وَاقٍ . [24]

«از براي‌ آنهاست‌ عذابي‌ در زندگاني‌ دنيا ؛ و هر آينه‌ عذاب‌ آخرت‌ سخت‌تر است‌ . و آنها از گزند و وارده‌اي‌ كه‌ از جانب‌ خدا به‌ ايشان‌ رسد ، حافظ‌


صفحه 333

و نگهباني‌ ندارند!»

اين‌ آيه‌ نيز مكّي‌ است‌ ؛ زيرا در سورۀ رعد است‌ كه‌ از سُور مكّيّه‌ است‌ . و خداوند مُستهزئين‌ رسول‌ خود را بدين‌ آيه‌ وعيد مي‌دهد كه‌ : جنگ‌ و قتل‌ و زخم‌ و نكبت‌ دامنگيرشان‌ ميشود .

أَمَّن‌ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوٓءَ وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفَآءَ الارْضِ . [25]

«آيا آن‌ خداوند كه‌ بيچارگان‌ و درماندگان‌ را در حاليكه‌ او را بخوانند اجابت‌ مي‌فرمايد ، و گزند و بلا را از آنها بر ميدارد ، و شما را خليفه‌ در روي‌ زمين‌ ميگرداند (سزاوار پرستش‌ است‌ يا آن‌ چيزي‌ كه‌ شما شريك‌ او قرار ميدهيد)؟!»

اين‌ كريمۀ مباركه‌ كه‌ در سورۀ نمل‌ است‌ ، و آنهم‌ از سوره‌هائيست‌ كه‌ در مكّه‌ نازل‌ شده‌ است‌ ، مسلمانان‌ را وعدۀ به‌ حكومت‌ و استخلاص‌ از ذلّت‌ و آزار اهل‌ مكّه‌ ميدهد .

وَ قُلْ جَآءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْبَـٰطِلُ إِنَّ الْبَـٰطِلَ كَانَ زَهُوقًا . [26]

«و بگو اي‌ پيامبر : حقّ آمد ، و باطل‌ محو و نابود شد . كه‌ حقّاً باطل‌ نابود شدني‌ است‌!»

اين‌ آيۀ شريفه‌ در سورۀ إسراء ميباشد ؛ و آنهم‌ از سُور مكّيّه‌ است‌ .

وَعَدَ اللَهُ الَّذِينَ ءَامَنُوا مِنكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّـٰلِحَـٰتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي‌الارْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن‌ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي‌ ارْتَضَي‌' لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُم‌ مِّن‌ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا . [27]


صفحه 334

«خداوند وعده‌ داده‌ است‌ آن‌ كساني‌ را از شما كه‌ ايمان‌ آورده‌ و كارهاي‌ صالحه‌ انجام‌ ميدهند ، كه‌ آنها را فرمانفرماي‌ جهان‌ و خليفه‌ در روي‌ زمين‌ بنمايد؛ همانطور كه‌ پيشينيان‌ از آنها را فرمانفرما نموده‌ و خليفه‌ گردانيده‌ بود . و خداوند ديني‌ را كه‌ خودش‌ براي‌ ايشان‌ مي‌پسندد ، براي‌ آنها ثابت‌ و استوار كند. و پس‌ از ترس‌ و دهشت‌ ، آنان‌ را ايمني‌ و امنيّت‌ دهد.»

اين‌ آيه‌ صريح‌ است‌ در آنكه‌ خداوند به‌ مؤمنين‌ ، حكومت‌ و قدرتي‌ در روي‌ زمين‌ عنايت‌ ميكند كه‌ دولتي‌ همچون‌ ساسانيان‌ و هخامنشيان‌ و روميان‌ و اهل‌ بابِل‌ و كَلده‌ ، بلكه‌ بالاتر و مهم‌تر داشته‌ باشند . اين‌ وعده‌ انجام‌ گرفت‌ و حكومت‌ و اقتدار مسلمين‌ در دنيا بي‌نظير شد . و إن‌شاءالله‌ دولت‌ حقّۀ حضرت‌ قائم‌ آل‌ محمّد عليهم‌ السّلام‌ كه‌ عالي‌تر و پاكتر است‌ در پيش‌ است‌ ؛ و ما در انتظارش‌ مي‌باشيم‌ .

هُوَ الَّذِي‌ٓ أَرْسَلَ رَسُولَهُو بِالْهُدَي‌' وَ دِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُو عَلَي‌ الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ . [28]

«اوست‌ آنكه‌ پيغمبر خود را به‌ راهنمائي‌ و دين‌ حقّ فرستاد تا او را بر تمام‌ اديان‌ غلبه‌ دهد ؛ و اگرچه‌ مشركين‌ ناپسند دارند.»

 

پاورقي


[1] ـ آيات‌ 1 تا 7 ، از سورۀ0 3 : الرّوم‌

[2] ـ قسطنطنيّه‌، شهر اسلامبول است‌.

[3] ـ غياث ‌الدّين‌ بن‌ همام‌ الدّين ‌حسيني معروف به خواندأمير در كتاب «حبيب السّير» ج 1 ، ص 0 25 گويد : پرويز را تختي بود در غايت وسعت و رفعت ، مرصّع بجواهر قيمتي كه صد و چهل هزار ميخ نقره در اطراف آن بكار برده بودند و يكهزار گوي زرّين بر آن تعبيه كرده‌، و صورت دوازده برج و كواكب سبعه و غير ذلك مصوّر و منقّش ساخته، و سي هزار زين مرصّع داشت‌؛ و صد گنج كه يكي از آنجمله گنج بادآورد است‌. و قصّۀ اين گنج كه بي‌مشقّت و رنج بدست آمد ، چنان بود كه نوبتي‌، قيصر اموال بي‌قياس در هزار كشتي نهاده‌، در موضعي حصين ميفرستاد ، و باد آن كشتيها را بجائي كه در تصرّف گماشتگان پرويز بود آورد ؛ و آن اموال داخل سائر كنوز خسرو شد . و پرويز مقداري ‌طلاءِ دست افشار داشت كه بي‌عملِ نار ، هرچه مي‌خواست از آن مي‌ساخت‌. و درحرمسراي او سه‌هزار دختر حرّ الاصل حَوراوَش و دوازده‌هزار جاريه بسر مي‌بردند . و هر شب شش‌هزار مرد به حراست پرويز قيام مي‌نمودند . و در طويلۀ او هشت‌هزار اسب و استر جهت سواري خاصّه جو مي‌خوردند ، و دوازده‌هزار اشتر قطاري و بيست‌هزار شتر بختي و نهصد و شصت زنجير پيل داشت‌. و اسب شبديز پرويز كه در رفتار بر باد پيشي مي‌گرفت‌، مشهور است‌. و باربد گوينده‌، كه بي‌نظير آفاق بود ملازمت پرويز مي‌نمود . و شيرين كه از رشك حسن و جمالش مذاق جان ارباب ملاحت تلخ بود در شبستان خسرو روزگار مي‌گذرانيد.»

[4] ـ مجموع جنگهاي خسرو پرويز با روميان طبق گفتار مشيرالدّوله در «ايران باستاني‌» ص‌345 ، از 3 0 6 تا 627 ميلادي طول كشيد .

[5] ـ

خزائن‌ و مختصّات‌ خسرو پرويز

اين گنج عبارت بود از محمولات هزار كشتي كه هرقل تمام نفائس و ذخائر خزينۀ روم را در آنها نهاده‌، و براي حفظ و مصونيّت ميخواست به آفريقا بفرستد ، و خودش هم برود . در اين ميان‌، باد تمام آنها را به محلّي در ساحل كه فارسيان از لشگر پرويز ساخلو كرده بودند ، آورد و همۀ آنها در كمال سهولت جزو خزينۀ خسرو شد .

[6] ـ

نامۀ حضرت‌ رسول‌ اكرم‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ وآله‌ وسلّم‌ به‌ خسرو پرويز

خسرو پرويز بقدري متكبّر و مغرور بود كه در مدّت سلطنت خود در حاليكه مي‌توانست به رسم و شيوۀ انوشيروان‌: جدّش رفتار كند و ايران را به اعلا درجه از ترقّي و تعالي و عدل و نَصَفت برساند ، و در مدّت‌38 سال سلطنتش آبادانيها فراهم سازد ؛ همه‌اش را به جنگهاي خودسرانه با روم گذرانيد ؛ و ثروت را در اين راه تباه كرد . در «حبيب السّير» ج‌1 ، ص‌ 251 گويد : در سال ششم از هجرت‌، رسول‌خدا براي او نامه‌اي نوشتند و او را دعوت به اسلام كردند . او نامۀ حضرت را پاره كرد و گفت‌: چرا اين مرد عرب كه بندۀ من است نام خودش را بر نام من مقدّم داشته است‌؟! چون اين خبر به رسول‌خدا رسيد ، فرمود: مَزَّقَ اللَهُ مُلْكَهُ كَمَا مَزَّقَ كِتَابِي‌ ! «خداوند سلطنتش را پاره كند همانطور كه نامۀ مرا پاره كرد!« در «روضة الصّفآء» ج‌ 2 ، در ذكر خسرو پرويز و حال و مآل او گويد : رسول‌خدا فرمود: 7 ساعت از شب گذشته خدا بمن خبر داد كه‌: شيرويه كه پسرش بود را بر وي گماشت تا شكمش را پاره كرد . شب سه‌شنبه‌، 0 1 جمادي الاُولي‌، سنۀ 7 از هجرت‌. و در «حبيب‌السّير» گويد : در سال نهم از هجرت اعيان ايران او را مقيّد كرده‌، پسرش شيرويه را به تخت نشاندند و به او تكليف كردند تا به قتل پدرش فرمان دهد .

[7] ـ بقدري شكست ايران غير مترقّب و از اسباب ظاهريّه بعيد مي‌نمود كه جز ارادۀ حتميّۀ حضرت حقّ تعالي بر انقراض حكومت جائرۀ پرويز و برچيدن بساط عدوان وي چيزي به نظر نمي‌رسد . زيرا تصرّف ممالك تحت تصرّف روم‌، دفعةً صورت نگرفت تا از دست دادن آنها آسان باشد . بتدريج دولت ايران در مدّت چهارده‌سال فلسطين و شام و آسياي صغير (تركيّه‌) را تصرّف كرد ، و لشگر و قواي ايران در آنجاها كاملاً متمكّن گرديده بود . و سپس مصر را هم كه از روميان گرفت‌، يك نيروي واحد عظيم در دنيا شد . اگر ارادۀ الهي اتّفاقات غير منتظره را پيش نمي‌آورد ، مملكت روم بكلّي منقرض گرديده بود ؛ چنانكه اسكندر مقدوني ايران را منقرض كرد . و از جمله تأييدات الهي اين بود ـ همانطور كه مشيرالدّوله در كتاب «ايران باستاني‌» آورده است ـ كه‌: تصرّف كالسدن براي روميان محال بود ؛ ولي چون سپاهيان از دو جانب با هم روبرو شدند ، باد به سوي لشگر ايران مي‌وزيد ، و خاك و خاشاك و غبار بر روي آنها ميريخت و مواجه با دشمن بودن برايشان سخت بود ، از اينجهت روميان جرأت كردند و آنها را به هزيمت و فرار دادند .

كريستِنْسِن در «تاريخ ساسانيان‌» از كتاب «التّاج‌» جاحظ نقل ميكند كه‌: شهربراز ، فرماندۀ سپاهيان ايران بواسطۀ آنكه خسرو پرويز براي وي نامه‌هاي متضادّ مي‌نوشت‌، از كيد او در وحشت و انديشه افتاده به هرقل پيوست‌؛ و راه را براي او باز كرد تا توانست تا نهروان پيش بيايد .

و اينها همه دليل است بر اينكه غلبۀ روميان جز به تأييد خداوندي بر امر غير مترقّب چيزي نبوده است‌. و اين حقيقت را ميتوان از آيۀ قرآن استفاده كرد كه اوّلاً ميفرمايد : لِلَّهِ الامْرُ مِن قَبْلُ وَ مِن بَعْدُ ؛ و ثانياً ميفرمايد : يَنصُرُ مَن يَشَآءُ . يعني نصرت خداوندي بوده است براساس انحصار امر در دست وي ، كه چنين ظفر نصيب روميان گرديده است‌.

[8] ـ در «الكامل في التّاريخ‌» طبع اوّل‌، ج‌ 1 ، ص‌ 269 آورده است كه‌: رسول خدا صلّي الله عليه و آله و سلّم در عام الفيل‌متولّد شدند . و از ابن كلبي روايت كرده است كه عبدالله بن عبدالمطّلب‌: پدر رسول خدا بيست و چهار سال گذشته از سلطنت كسري : انوشيروان متولّد شد . و رسول الله در سنۀ چهل و دو از سلطنت وي متولّد شدند . و بعثت آنحضرت در سنۀ بيست و دو از سلطنت خسرو پرويز ، و هجرت وي در سنۀ سي و دو از سلطنت او بوده است‌ـ انتهي‌.

و چون می‌دانيم كه تولّد آنحضرت در سنۀ 0 57 ميلادي بوده است‌، بنابراين بعثتشان در سنۀ0 61 ، و هجرتشان در 623 ، و رحلتشان در سنۀ‌ 633 واقع مي‌شود . و در اينصورت جنگ فارسيان با روميان كه موجب غلبۀ بر روميان شد ، و در سنۀ هشت از بعثت بوده است ، در سنۀ‌ 618 ؛ و غلبۀ روميان بر فارسيان كه در 625 واقع شده است و در سال دوّم از هجرت و يا در سال سوّم بوده است‌، با هفت سال و يا هشت سال فاصله بوده است‌.

[9] ـ «الميزان في تفسير القرءَان » ج‌ 16 ، ص‌ 161 و 162 ، و ص‌ 169 تا ص‌ 171

[10] ـ «حيات محمّد» طبع اوّل‌، ص‌ 4

[11] ـ «الكامل في التّاريخ » طبع اوّل‌، ج‌ 1 ، ص‌ 279 تا ص‌ 283

[12] ـ «تاريخ الاُمم و الملوك » طبع قاهره ـ مطبعۀ استقامت‌، ج‌ 1 ، ص‌ 587 تا ص‌594

[13] ـ «روضة الصّفآء» طبع سنگي‌، ج‌ 1 ، ذكر سلطنت خسرو پرويز ؛ و ج‌ 2 ، ذكر ارسال رسل از جانب رسول الله به ملوك‌

[14] ـ «حبيب السّير» جزءِ دوّم از مجلّد اوّل‌، ص‌ 247 تا ص‌0 25

[15] ـ «ايران باستاني‌» ص‌ 343 تا ص‌ 349

[16] ـ آيۀ 44 و 45 ، از سورۀ 54 : القمر

[17] ـ آيۀ 21 ، از سورۀ 32 : السّجدة‌

[18] ـ آيات‌ 171 تا 175 ، از سورۀ 37 : الصّآفّات‌

[19] ـ آيۀ 47 ، از سورۀ 52 : الطّور

[20] ـ آيۀ 15 و 16 ، از سورۀ 68 : القلم‌

[21] ـ ورود اين آيات را دربارۀ كشته شدن وليد بن مغيرة مخزومي و شركت او در جنگ بدر ، تفاسير : «صافي‌» ، «كشّاف‌» ، «بيان السّعادة‌» و «الميزان‌» ذكر كرده‌اند ؛ و «مجمع البيان‌» بعنوان قيل آورده‌. امّا ابن‌اثير جزري در «الكامل في التّاريخ‌» ج‌ 2 ، طبع اوّل منيريّة مصر ، ص‌ 48 ذكر كرده است كه او چند ماه بعد از هجرت مرده است‌. و نيز ابن هشام در «سيره‌» طبع‌مصر ، ص‌ 277 و 278 ؛ و ابن‌إسحق در «سيره‌» ص‌ 273 ؛ و بيهقي در «دلآئل‌النّبوّة‌» ج‌ 2 ، ص‌ 85 و 86 روايتي را ذكر كرده‌اند كه دلالت بر مرگ او قبل از هجرت دارد .

[22] ـ ذيل آيۀ  24 ، از سورۀ  74 : المدّثّر

[23] ـ قسمتي از آيۀ 0 2 ، از سورۀ  73 : المزّمّل‌

[24] ـ آيۀ  34 ، از سورۀ  13 : الرّعد

[25] ـ صدر آيۀ  62 ، از سورۀ  27 : النّمل‌

[26] ـ آيۀ  81 ، از سورۀ  17 : الإسرآء

[27] ـ صدر آيۀ  55 ، از سورۀ  24 : النّور

[28] ـ آيۀ  33 ، از سورۀ  9 : التّوبة ؛ و آيۀ  9 ، از سورۀ  61 : الصّفّ

      
  
فهرست
  بحث‌ هشتم‌: سير قرآن‌ در آيات‌ آفاقي‌، و عظمت‌ اخلاق‌ آن‌ و تفسير آيۀ: وَ لَقَدْ صَرَّفْنَآ فِي‌ هَـ
  تفسير آيۀ: سَنُرِيهِمْ ءَايَـاتِنَا فِي‌ الافَاقِ وَ فِي‌ أَنفُسِهِمْ حَتَّي‌' يَتَبَيَّنَ لَهُمْ
  تمام‌ مراتب‌ حقّ، از خداوند است‌
  دعوت‌ قرآن‌ به‌ تفكّر در اشياءِ خارج‌، و مصنوعات‌ خداوند
  مضامين‌ متفاوتي‌ از آيات‌ قرآن‌ كريم‌ دربارۀ اصل‌ خلقت‌ انسان‌
  آيۀ اوّل‌ (نُطْفَةٍ أَمْشَاجٍ)؛ اشارۀ قرآن‌ به‌ تمركز شخصيّت‌ انسان‌ در «نطفة‌ أمشاج‌».
  تفسير علاّمه‌ در «الميزان‌» نُطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَبْتَلِيهِ را
  گفتار طنطاوي‌ در تفسير أمشاج‌
  آيا معناي‌ أمشاج‌، كروموزوم‌ها هستند، و يا حالت‌ خاصّ حاصلۀ از لقاح‌؟.
  آيه دوم:( سلالة من طين...ثم انشا نا ه خلقا ءاخز) تصريح‌ آيۀ قرآن‌ بر«حركت‌ جوهريّة‌» صدر المتألّهين
  خداوند تمام‌ مخلوقات‌ را جفت‌ آفريده‌ است‌
  تفسير آيه: ومن كل شيء خلقنا زوجين لعلكم تذكرون.
  دآلة بتفريقها علي مفرقها، وبتأليفها علي مؤلفها
  خطبۀ حضرت‌ امام‌ رضا عليه‌ السّلام‌ ايستاده‌ بر فراز منبر در تفسير «زَوْجَيْن‌».
  معني‌ «زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ» در آيۀ «وَ مِن‌ كُلِّ الثَّمَرَ'تِ جَعَلَ فِيهَا زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ
  إخبار قرآن‌ به‌ اتّصال‌ سيّارات‌ و ثوابت‌ با كرۀ زمين‌ پيش‌ از انفصال‌ (ان السموت و الارض کانتا
  إخبار قرآن‌ و «نهج‌ البلاغة‌» از فرضيّۀ لاپلاس‌ و نيوتون‌ و كپلر.
  تفسير حضرت‌ علاّمۀ طباطبائي‌ دربارۀ آيۀ مزبور.
  گفتار حضرت‌ علاّمه‌ در كيفيّت‌ انفصال‌ أجرام‌ بعد از اتّصال‌
  گفتار طنطاوي‌ در تفسير خود در ذيل‌ آيۀ مباركه‌
  گفتاري‌ از طنطاوي‌ دربارۀ آيۀ: لَتُبَيِّنُنَّهُ و لِلنَّاسِ وَ لَا تَكْتُمُونَهُ.
  علوم‌ مادّيّه‌ و طبيعيّه‌ تا حدّي‌ كه‌ موجب‌ كمال‌ انسان‌ است‌ شرافت‌ دارد
  ازجمله موارددعوت قرآن به سيردرآيا ت آفاقي تذکربه بازگشت تمام تفاوتهابه مبداواحددر آيۀ: يُسْقَي‌'
  تفسير علاّمۀ طباطبائي‌ (ره‌) در ذيل‌ اين‌ آيۀ شريفه‌
  روايات‌ وارده‌ كه‌: أنَا و أنتَ يا عليُّ مِن‌ شجرةٍ واحدة‌
  آيات‌ ديگري‌ از قرآن‌ كريم‌ كه‌ دعوت‌ به‌ سير در آيات‌ آفاقيّه‌ مي‌نمايد
  تفسير آيه: و من الجبال جدد بيض و حمر مختلف ألوانها و غرابيب سود
  آيات‌ وارده‌ در كيفيّت‌ انفاق‌، و ظرائف‌ نكات‌ اخلاق‌
  سخاوت‌ رسول‌ خدا صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ وسلّم‌ به‌ قدري‌ بود كه‌ از حدّ خارج‌ مي‌شد
  آيات‌ وارده‌ در انفاق‌، از كرائم‌ آيات‌ اخلاقي‌ است‌ (آيات‌ چهارده‌گانۀ سورۀ بقره‌)
  دقائق‌ و ظرافت‌هاي‌ نكات‌ اخلاقي‌ در آيات‌ انفاق‌ وارد در قرآن‌
  روايات‌ وارده‌ از رسول‌ خدا در مكارم‌ اخلاق‌
  آيات‌ آفاقيّه‌ دعوت‌ به‌ توحيد و مكارم‌ اخلاق‌ دارد
  آيات‌ آفاقيّه‌ و نعمتهاي‌ خداوند در آيات‌ سورۀ نحل‌
  «وَ انظُرْهُ في‌ كلِّ شَي‌ءٍ ذلِكَ اللهُ».
  عرفان‌ يا فلسفه‌ و حكمت‌، يگانه‌ راهگشاي‌ حلّ مسائل‌ توحيد است‌
  مَا رَأيتُ شَيئًا إلاّ وَ رَأيتُ اللهَ مَعَه‌
  مضامين‌ عاليۀ دعاي‌ سيّد الشّهداء عليه‌ السّلام‌ در روز عرفه‌
  عبارات‌ دعاي‌ عرفه‌، خدا را در همۀ موجودات‌ نشان‌ ميدهد
  ملكات‌ عرفاني‌ سيّد الشّهداء عليه‌ السّلام‌ در زيارت‌ مطلقه‌
  «جلوۀ عالم‌ فروغ‌ روي‌ حسين‌ است‌».
  بحث‌ نهم‌: عربيّت‌ و إعجاز قرآن‌ و تفسير آيۀ: إِنَّا جَعَلْنَـاهُ قُرْءَانًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ
  كلام‌ عبدالحليم‌ جندي‌ دربارۀ منهاج‌ تفسيري‌ حضرت‌ امام‌ صادق‌ عليه‌ السّلام‌ (ت‌)
  تفسير آية‌ الله‌ علاّمۀ طباطبائي‌ در معناي‌ إِنَّا جَعَلْنَـاهُ قُرْءَ'نًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ
  معناي‌ «اُمّ الكتاب‌»، و معناي‌ «عليّ» و «حكيم‌» از صفات‌ قرآن‌
  معارف‌ إلهي‌،درقالب‌مفاهيم محسوس‌براي‌سطح‌ فكربشرتنزّل ‌داده ‌شده ‌است‌ (ت‌)
  آيات‌ عديده‌اي‌ از قرآن‌ كه‌ دربارۀ نزول‌ قرآن‌ به‌ زبان‌ عربي‌ وارد است‌
  تفسير آيۀ الله‌ علاّمه‌، آيۀ «نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الامِينُ عَلَي‌' قَلْبِكَ» را
  قرآن‌ به‌ معني‌ و لفظ‌ هر دو نازل‌ شده‌ است‌
  از جمله‌ آيات‌ دالّۀ بر نزول‌ قرآن‌ به‌ لسان‌ عربيّ، آيۀ سورۀ نحل‌ است‌
  در ترجمۀ احوال‌ مفسّر بزرگ‌ شيعه‌: سيّد رضي‌ رحمه‌ الله‌ (ت‌)
  از جمله‌ آيات‌ دالّۀ بر نزول‌ قرآن‌ به‌ زبان‌ عربيّ، آيۀ سورۀ فصّلت‌ است‌
  آيات‌ دالّۀ بر نزول‌ قرآن‌ به‌ لسان‌ عربيّ، در سوره‌هاي‌ شوري‌، أحقاف و طه‌ و...
  مزيّت‌ زبان‌ عربي‌ چيست‌؟ و به‌ چه‌ سبب‌ قرآن‌ به‌ لسان‌ عربي‌ نازل‌ شده‌ است‌؟.
  مطالبي‌ از گوستاولوبون‌ در عظمت‌ اسلام‌ و عرب‌
  گفتار گوستاولوبون‌ در عظمت‌ قرآن‌ و معني‌ توحيد در اسلام‌
  گوستاولوبون‌: أقوام‌ مختلفۀ مسلمين‌ در دو چيز با هم‌ اتّفاق‌ دارند: زبان ‌عربي‌ و حجّ.
  گفتار گوستاولوبون‌ در عظمت‌ قرآن‌، و نشر زبان‌ عرب‌ در تمام‌ دنيا
  يكي‌ از مهم‌ترين‌ موارد اختلاف‌ مسلمين‌ با مسيحيان‌، مسألۀ گناه‌ و عقاب‌ است‌
  عقيدۀ نصاري‌ دربارۀ گناه‌ بشر و فِداي‌ مسيح‌، مخالف‌ عقل‌ صريح‌ است‌
  بحث‌ گوستاولوبون‌ دربارۀ زبان‌ عربيّ.
  غلبۀ زبان‌ انگليسي‌، معلول‌ غلبۀ استعمار انگليس‌ است‌
  در تمام‌ دنيا زباني‌ به‌ ارجمندي‌ و عالي‌رتبگي‌ زبان‌ عرب‌ نمي‌رسد
  حملۀ سيّد جمال‌ الدّين‌ به‌ إرنِست‌ رِنان‌ به‌ سبب‌ گفتارش‌ در مورد ناتواني‌ أعراب‌ ازعلم‌ و فلسفه
  حملۀ سيّد به‌ رنان‌؛ و مقالۀ رنان‌ در علوم‌ اسلام‌
  استيضاح‌ گوستاولوبون‌، إرنست‌ رنان‌ را در تمدّن‌ عرب‌
  افتخار به‌ نژاد و ملّيّت‌ مذموم‌ است‌، زيرا نژاد امر اختياري‌ نيست‌
  سوزاندن‌ أعراب‌ كتابخانۀ اسكندريّه‌ و ايران‌ را شايعۀ باطل‌ است‌
  شايعۀ كتاب‌ سوزي‌ يكي‌ از ترفندهاي‌ استعمار است‌
  زنده‌ كردن‌ لغات‌ فارسي‌ باستاني‌، برگشت‌ از تعاليم‌ قرآن‌ است‌
  نزول‌ سورۀ تكاثر، براي‌ از بين‌ بردن‌ افتخار به‌ موهومات‌ ملّي‌گرائي‌ است‌
  تبليغات‌ براي‌ فردوسي‌ و شاهنامه‌، تبليغات‌ عليه‌ اسلام‌ است‌
  نامۀ مرحوم‌ شهيد مطهّري‌ به‌ رهبر فقيد انقلاب‌ دربارۀ شناخت‌ هويّت دكتر شريعتي‌ (ت‌)
  استعمار، جهاد اسلام‌ را همچون‌ حملۀ إسكندر و مغول‌ ارائه‌ ميدهد
  هدف‌ استعمار آنستكه‌ از راه‌ فرهنگ‌ و ادبيّات‌، سطح‌ علمي‌ قرآن‌ را در اذهان پائين‌ آورد
  قرآن‌ كتاب‌ دلپسند و دلچسب‌ حتّي‌ براي‌ كفّار است‌
  مبدأ دخول‌ لغات‌ عربي‌ در فارسي‌، از دورۀ سامانيان‌ است‌
  گفتار آية‌ الله‌ شعراني‌ در لزوم‌ حفظ‌ ادبيّات‌ قدماء، به‌ علّت‌ نزديكي‌ آن‌ به‌زبان‌ عربي‌ (ت‌)
  لزوم‌ تكلّم‌ به‌ زبان‌ عربي‌ براي‌ جميع‌ مسلمانان‌
  عربي‌، زبان‌ قرآن‌ است‌؛ و تكلّم‌ به‌ زبان‌ عربي‌ از نشانه‌هاي‌ اهل‌ قرآن‌
  زبان‌ عربي‌ بايد زبان‌ مادري‌ هر مسلمان‌ باشد
  علماء بايد مطالب‌ علمي‌ خود را به‌ عربي‌ بنويسند
  عربي‌ بودن‌ زبان‌، موجب‌ گسترش‌ ذهن‌ و قريحه‌ مي‌گردد
  كوششهاي‌ استعمار براي‌ برانداختن‌ زبان‌ عربي‌ و قرآن‌ در ممالك‌ اسلامي‌
  جنايات‌ آتاترك‌ و پهلوي‌ به‌ قرآن‌ و زبان‌ عربي‌
  خيانتهاي‌ محمّد علي‌ فروغي‌ در زمان‌ رضاخان‌ و محمّد رضا پهلوي‌
  قبول‌ پنج‌ مادّۀ پيشنهادي‌ مرحوم‌ آية‌الله‌ العظمي‌ حاج‌ آقا حسين‌ قمّي‌، ازطرف‌ شاه‌
  نقشه‌هاي‌ شوم‌ دشمنان‌ قرآن‌ با رسيدن‌ وعده‌هاي‌ إلهي‌ بر باد مي‌رود
  تلاش‌ استعمار در ايران‌ براي‌ تبديل‌ خطّ و روز تعطيل‌ هفتگي‌ (ت‌)
  معجزۀ قرآن‌ در تمام‌ شؤون‌ آن‌ است‌، نه‌ منحصر به‌ بلاغت‌ آن‌
  فرق‌ ميان‌ أشعار حافظ‌ و سعدي‌ (ت‌)
  خطبۀ «نهج‌ البلاغة‌» در عظمت‌ قرآن‌
  قرآن‌، پشتوانه‌ و نيرو دهنده‌ و حيات‌ بخش‌ همه‌ است‌
  بحث دهم: عظمت‌ و أصالت‌ قرآن‌ كريم‌ و تفسير آيۀ: وَ قَالُوا لَوْ لَا نُزِّلَ هَـذَا الْقُرْءَانُ
  خداوند تشريع‌ و تكوين‌ يكي‌ است‌
  كلمۀ لا إلهَ إلاّ الله‌، مركّب‌ از نفي‌ و إثبات‌ نيست‌
  نزول‌ قرآن‌ از خداست‌، و به‌ پيامبري‌ مثل‌ محمّد نازل‌ مي‌نمايد.
  مؤمن‌ گرايشي‌ به‌ مادّيّات‌ ندارد، و مقصد و منظورش‌ معنويّت‌ و كسب‌ فضائل‌ است‌
  ميزان‌ أعلميّت‌ در اسلام‌، أعلميّت‌ به‌ قرآن‌ است‌
  تأثير قرآن‌ در پيدايش‌ تمدّن‌ عظيم‌ اسلامي‌
  تفوّق‌ علوم‌ اسلام‌ بر يونان‌، از بركت‌ قرآن‌ است‌
  تمامي‌ علوم‌، از علم‌ به‌ قرآن‌ پديد آمدند.
  أعداد اروپائي‌، عين‌ اعداد عربي‌ است‌
  به‌ ضرورت‌ اسلام‌، عين‌ الفاظ‌ قرآن‌ وحي‌ خداوند است‌
  آيۀ «فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ و عَلَي‌' قَلْبِكَ» منافات‌ با نزول‌ الفاظ‌ قرآن‌ ندارد.
  تحفّظ‌ مسلمين‌ بر قرآن‌ و تعليم‌ و تعلّم‌ آن‌
  كيفيّت‌ جمع‌آوري‌ و نام‌ گذاري‌ آيات‌ و سُوَر، در زمان‌ رسول‌ الله‌
  دقّت‌ مسلمين‌ در ضبط‌ آيات‌ و كلمات‌ قرآن‌
  طبع‌ قرآن‌ بايد طبق‌ قرآن‌هاي‌ صدر أوّل‌ و رسم‌ الخطّ و كتابت‌ قديم‌ باشد.
  نام‌ سور، و خطّ و إعراب‌ قرآن‌ كريم‌
  وضع‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ «علم‌ نحو» را و تعليم‌ آن‌ به‌ أبوالاسود دؤلي‌ (ت‌)
  جمع‌ آوري‌ قرآن‌ مجيد در يك‌ مصحف‌، پيش‌ از رحلت‌ رسول‌ اكرم‌
  جمع‌ آوري‌ قرآن‌ مجيد در يك‌ مصحف‌، پس‌ از رحلت‌ رسول‌ اكرم‌
  مطالب‌ «الاضوآء» دربارۀ كيفيّت‌ جمع‌آوري‌ قرآن‌ در زمان‌ ابوبكر و عثمان‌ (ت‌)
  اهتمام‌ مسلمين‌ در أمر قرآن‌ مجيد.
  جمع‌آوري‌ قرآن‌ در عصر خلفاء، و سبب‌ سكوت‌ و پذيرش‌ أميرالمؤمنين عليه‌ السّلام‌
  كتابت‌ قرآن‌ بايد طبق‌ موازين‌ متقدّمين‌ باشد.
  فتواي‌ علاّمۀ طباطبائي‌ در تحريم‌ طبع‌ ضميمه‌اي‌ با قرآن‌ مجيد.
  حرمت‌ تصرّف‌ در كلام‌ و نوشته‌ و امضاي‌ ديگري‌
  قرائت‌ قرآن‌ بايد منحصراً از روي‌ خود مصحف‌ باشد (ت‌)
  تجزيه‌ و تفكيك‌ قرآن‌ و طبع‌ آن‌ در چند مجلّد، هتك‌ قرآن‌ و حرام‌ است‌ (ت‌)
  گفتار مرحوم‌ محدّث‌ قمّي‌ در مضارّ تصرّف‌ در عبارت‌ ديگران‌ و لزوم‌ دقّت‌ در نقل‌
  گفتار علاّمه‌ در لزوم‌ عبادات‌ به‌ زبان‌ عربي‌
  گفتار حكيمان? علاّمه‌ دربارۀ إعجاز قرآن‌ مجيد.
  تمام‌ أحكام‌ ارث‌ در سه‌ آيه‌ از آيات‌ قرآن‌ گنجانده‌ شده‌ است‌ (ت‌)
  أعراب‌ بت‌پرست‌، در برابر إعجاز قرآن‌ حربه‌اي‌ جز سحر ناميدن‌ آن‌ نداشتند.
  تنها قرآن‌ كريم‌، قطعيّ الصّدور است‌
  كتب‌ يهود و نصاري‌، نظير كتب‌ أخبار و تواريخ‌ ماست‌
  بحث‌ تفصيلي‌ دربارۀ حجّيّت‌ و اعتبار «تورات‌»؛ تورات‌ فعلي‌ سند متواتر ندارد.
  اهل‌ كتاب‌ در لسان‌ قرآن‌، و كتب‌ آنان‌
  داستان‌ و سرگذشت‌ تورات‌ فعلي‌ كه‌ در دست‌ مردم‌ است‌
  تاريخ‌ اجمالي‌ شهر بابِل‌ (ت‌)
  از بين‌ رفتن‌ تورات‌ اصلي‌ بدست‌ بُختُ نَصّر
  تورات‌ فعلي‌ را «عَزرا» جمع‌آوري‌ نمود.
  از اسارت‌ يهود تا نوشتن‌ مجدّد تورات‌، يك‌ قرن‌ و نيم‌ فاصله‌ بود.
  خواب‌ بخت‌ نصّر و تعبير دانيال‌ پيغمبر
  گفتار «قاموس‌ كتاب‌ مقدّس‌» دربارۀ نوشتن‌ عزرا تورات‌ را
  بحث‌ تفصيلي‌ دربارۀ حجّيّت‌ و اعتبار «إنجيل‌»؛ إنجيل‌ فعلي‌ نيز مانند تورات‌، سند ندارد و غير از ق
  انجيل‌ اصلي‌ موجود نيست‌؛ و أناجيل‌ اربعه‌ نوشتۀ افراد است‌
  أناجيل‌ اربعه‌ به‌ «انجيل‌ مَتّي‌» منتهي‌ ميگردند كه‌ اصل‌ عِبراني‌ آن‌ مفقود است‌
  سستي‌ أناجيل‌ أربعه‌ با وجود گستردگي‌ مسيحيّت‌ در عالم‌، شگفت‌آور است‌
  انحصار اناجيل‌ در چهارتا، ناشي‌ از تحريم‌ كليسا نسبت‌ به‌ باقي‌ اناجيل‌ بود.
  پيدايش‌ «إنجيل‌ بَرنابا» و عدم‌ قبول‌ كليسا
  بحث‌ تفصيلي‌ پيرامون‌ إنجيل‌ برنابا و كيفيّت‌ آشكار شدن‌ انجيل‌ برنابا (ت‌)
  گفتار دكتر سعادت‌ دربارۀ مؤلّف‌ انجيل‌ برنابا (ت‌) 280.
  دكتر سعادت‌، مؤلّف‌ انجيل‌ برنابا را يك‌ عالم‌ يهودي‌ تازه‌ مسلمان‌ أندلسي نامعلوم‌ ميداند (ت‌) .
  دلائل‌ دكتر سعادت‌، تخيّلات‌ واهيه‌اي‌ است‌ بدون‌ استناد به‌ شواهد تاريخي قطعي‌ (ت‌)
  إشكالات‌ صاحب‌ تفسير «المنار» بر شبهات‌ دكتر سعادت‌ دربارۀ انجيل‌ برنابا (ت‌) .
  گفتار مرحوم‌ سردار كابلي‌ در صحّت‌ انجيل‌ برنابا و متداول‌ بودن‌ آن‌ قبل از اسلام‌(ت‌) .
  إنجيل‌ برنابا از جهات‌ بسياري‌ موافق‌ قرآن‌ است‌ (ت‌) .
  تعصّب‌ كوركنندۀ مسيحيان‌ مانع‌ آنان‌ از قبول‌ اين‌ انجيل‌ است‌ (ت‌) .
  كلام‌ آية‌ الله‌ شعراني‌ در قطعيّ الصّدور نبودن‌ انجيل‌
  مطالب‌ باطل‌ در اناجيل‌ بسيار است‌
  فرقهاي‌ موجود بين‌ اسلام‌ و مسيحيّت‌ (ت‌)
  از بين‌ رفتن‌ تورات‌ و انجيل‌ واقعي‌، اثر غضب‌ خداوند بر يهوديان‌ است‌
  آيۀ: لَتُفْسِدُنَّ فِي‌ الارْضِ مَرَّتَيْنِ وَ لَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبِيرًا؛ دو بار خراب‌ شدن بيت
  كتاب‌ «منقول‌ رضائي‌» تأليف‌ نفيس‌ يك‌ عالم‌ يهودي‌ جديد الإسلام‌ است‌
  ادلّۀ كتاب‌ «منقول‌ رضائي‌» در عدم‌ أبديّت‌ تورات‌
  بحث يازدهم: قاطعيّت‌ و واسعيّت‌ قرآن‌ عظيم‌ و تفسير آيۀ: ال م ص‌ * كِتَـابٌ أُنزِلَ إِلَيْكَ فَلَا
  ترجمه‌ و تفسير آيۀ صدر مبحث‌ و آيات‌ پس‌ از آن‌
  قرآن‌، مطالب‌ خود را با قاطعيّت‌ بيان‌ ميكند.
  هيچ‌ كتاب‌ سماوي‌، مثل‌ قرآن‌ قاطعيّت‌ ندارد.
  إخبار قاطع‌ قرآن‌ از حوادث‌ آينده‌، يكي‌ از معجزات‌ آنست‌
  إخبار غيبي‌ قرآن‌ در آيات‌ سورۀ فتح‌
  إخبار قرآن‌ از غلبۀ روميان‌، از معجزات‌ ظاهر آنست‌
  تفسير آيات‌: ا ل م‌ * غُلِبَتِ الرُّومُ...
  علّت‌ مسرّت‌ مسلمين‌ از غلبۀ روم‌ و شكست‌ ايران‌
  خزائن‌ و مختصّات‌ خسرو پرويز (ت‌)
  >> تكذيب‌ مشركين‌ خبر غلبۀ روم‌ را بر ايران‌
  نامۀ حضرت‌ رسول‌ اكرم‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ وآله‌ وسلّم‌ به‌ خسرو پرويز (ت‌)
  جنگهاي‌ خسرو پرويز با هرقل‌ امپراطور روم‌
  مردم‌ فقط‌ از ظاهر اطّلاع‌ دارند، و از حقيقت‌ بي‌خبرند.
  آيات‌ قاطعۀ قرآن‌ در إخبار به‌ غيب‌
  قاطعيّت‌ آيات‌ قرآن‌ بهيچوجه‌ با ظواهر امر قابل‌ توصيف‌ نبود
  گفتار مورّخين‌ خارجي‌، در اينكه‌ پيامبر اسلام‌ به‌ گفتار خودش‌ ايمان‌ داشته‌ است‌
  صبر و تحمّل‌ رسول‌ الله‌ بر آزار و اذيّت‌ و تكذيب‌ و استهزاء كفّار وسفر رسول‌ الله‌ به‌ طائف‌ براي
  آزارها و اذيّت‌هاي‌ مردم‌ طائف‌ به‌ رسول‌ الله‌
  استماع‌ جنّ آيات‌ قرآن‌ را در بازگشت‌ رسول‌ الله‌ از طائف‌
  پناه‌ خواستن‌ رسول‌ الله‌ در وقت‌ ورود به‌ مكّه‌ از بعضي‌ از كفّار براي‌ تبليغ‌ رسالات‌ خدا
  پيامبر در طائف‌، تك‌ و تنها با قاطعيّت‌ دعوت‌ خود را نمود.
  اخلاق‌ عظيم‌ پيغمبر اكرم‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌
  أشعار بوصيري‌ در مجد و عظمت‌ رسول‌ اكرم‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌
  لغات‌ و اصطلاحات‌ بديعۀ قرآنيّه‌
  معناي‌ «حقّ» و مشتقّات‌ آن‌ در قرآن‌
  در تفسير آيۀ: أُولَـئِكَ الَّذِينَ حَقَّ عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ.
  مراد از «شجرة‌ ملعونه‌» در قرآن‌، بني‌ اُميّه‌ هستند (ت‌)
  استفادۀ علاّمۀ طباطبائي‌ از تعبير «حَقَّ عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ».
  إجماع‌ شيعه‌ بر اينكه‌ پدران‌ و مادران‌ معصومين‌، بايد موحّد باشند (ت‌)
  معني‌ «ضلال‌» در قرآن‌ كريم‌
  تعابير قرآن‌ دربارۀ نزول‌ عذاب‌
  تفسير آيۀ: كَأَن‌ لَمْ يَغْنَوْا فِيهَا
  تفسير آيۀ: وَ جَعَلْنَـاهُمْ أَحَادِيثَ..
  اختصاصات‌ قرآن‌؛ آيات‌ قرآن‌، در تعبيراتش‌ ادب‌ خاصّي‌ دارد.
  تعابير قرآن‌، ارزشها و حقائق‌ را آشكار مي‌سازد.
  لفظ‌ «جهل‌» در قرآن‌ كريم‌ (ت‌)
  قرآن‌ كتاب‌ تربيت‌ و ادب‌ است‌
  قرآن‌ ناسزا و سبّ را جائز نمي‌شمرد مگر به‌ ظالمين‌
  ظهور روح‌ محبّت‌ و وَداد در آيات‌ قرآن‌ كريم‌
  حجّيّت‌ سنّت‌، در قوّۀ حجّيّت‌ قرآن‌ است‌
  بسياري‌ از مسائل‌ اصول‌ و فروع‌، از ضمّ و ضميمۀ قرآن‌ و سنّت‌ تحصيل‌ ميگردد.
  مجموع‌ قرآن‌ و سنّت‌، «علّت‌ فاعلي‌» را خدا، و موجودات‌ را «مُعدّات‌» مي‌شمرد.
  قرآن‌ و سنّت‌ مانند دو بال‌ طائر، هر يك‌ مُقوّي‌ دگرند.
  بيان‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ در لزوم‌ تمسّك‌ به‌ قرآن‌
  توصيۀ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ به‌ قرآن‌، ضمن‌ وصيّت‌ مفصّله‌
  دعاي‌ «صحيفۀ سجّاديّه‌» در لزوم‌ تمسّك‌ به‌ قرآن‌
  وجه‌ تسميۀ ديوان‌ حافظ‌ به‌ لسانُ الغيب‌ (ت‌)
  «تا بوَد وردت‌ دعا و درس‌ قرآن‌ غم‌ مخور»؛ مواردي‌ كه‌ در «ديوان‌ حافظ‌» از قرآن نام‌ برده‌ شده‌ ا
  بحث‌ دوازدهم‌: غير قابل‌ تغيير بودن‌ و عموميّت‌ قرآن‌ مجيد و تفسير آيۀ: وَ أُوحِيَ إِلَيَّ هَـذَا ا
  راه‌ ثبوت‌ قرآن‌، منحصر در «تواتر» است‌
  قرآن‌ با عبارات‌ و ألفاظش‌، به‌ تواتر ثابت‌ است‌
  جلالت‌ و عظمت‌ مقام‌ أُبيّ بن‌ كعب‌، از كُتّاب‌ و قرّاء و مفسّرين‌ قرآن‌ از صحابه‌ (ت‌)
  امتناع‌ ابن‌ مسعود از تسليم‌ كردن‌ مصحف‌ خود به‌ عثمان‌ براي‌ سوزاندن‌
  مصحف‌ عثمان‌، از روي‌ مصحف‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ است‌
  بردن‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ مصحف‌ خود را بر شتري‌ به‌ مسجد.
  بيان‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ دربارۀ كيفيّت‌ تعليم‌ رسول‌ الله‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ وآله قرآن‌
  مصحف‌ عثمان‌ مورد امضاي‌ ائمّه‌ بوده‌ و مقدار آن‌ با مصحف‌ أميرالمؤمنين‌ مساوي‌ است‌
  أخباري‌ كه‌ دلالت‌ بر تحريف‌ قرآن‌ دارد، به‌ دليل‌ عقلي‌ از حجّيّت‌ ساقط‌ است‌ (ت‌)
  عدم‌ جواز قرائت‌ قرآن‌ به‌ قرائت‌ غير متواتره‌
  قرآني‌ كه‌ امروز به‌ قرائت‌ عاصم‌ ميخوانند، همان‌ قرائت‌ أميرالمؤمنين‌ است‌
  قرائت‌ عاصم‌ بواسطۀ ابو عبدالرّحمن‌ سلميّ به‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ مي‌رسد؛ و هر دو شيعه‌ان
  قرائات‌ سبعۀ متواتره‌
  تقدّم‌ شيعه‌ در علم‌ قرائت‌ و تصنيف‌ در آن‌ (ت‌)
  صاحب‌ «جواهر» و آية‌ الله‌ خوئي‌، منكر تواتر قرائات‌ سبعه‌ هستند.
  استدلال‌ صاحب‌ «جواهر» به‌ روايات‌ إنّ القُرءانَ نَزَلَ بِحَرفٍ واحدٍ عَلي‌ نبيٍّ واحدٍ.
  أدلّۀ آية‌ الله‌ خوئي‌ بر ردّ تواتر قرائات‌
  قرائات‌ سبعه‌، از روي‌ اجتهاد نيست‌ و گفتار علاّمۀ طباطبائي‌ دربارۀ استناد قرائات‌ به‌ سماع‌ و روا
  پنج‌ دليل‌ بر ردّ قول‌ به‌ عدم‌ تواتر قرائات‌ سبعه‌
  أساطين‌ مذهب‌ شيعه‌ همچون‌ علاّمۀ حلّيّ، قائل‌ به‌ تواتر قرائات‌ سبعه‌اند.
  شواهد و ادلّۀ انحصار طريق‌ قرائت‌ در سماع‌ و روايت‌
  مشخّصات‌ قرائت‌ عاصم‌ در نقل‌ و سماع‌
  قرائت‌ قرآن‌ با قواعد عربي‌، بدون‌ سماع‌، قرائت‌ قرآن‌ نيست‌
  تواتر در قرّاء سبعه‌، از هر دو جانب‌ متحقّق‌ است‌
  اتّفاق‌ علماي‌ شيعه‌ و عامّه‌ بر تواتر قرآن‌
  مطالب‌ «الاضواء» در ذكر بعضي‌ از اشكالات‌ وارده‌ بر تواتر قرآن‌، و جواب‌ آنها (ت‌)
  مراد از «أحرُف‌ سبعه‌» قرائات‌ سبعه‌ نيست‌
  روايات‌ القُرءانُ اُنزِلَ عَلي‌ سَبعةِ أحرُفٍ، مردود است‌
  مراد از «سبعة‌» عدد هفت‌ نيست‌؛ كثرت‌ در آحاد است‌
  دربارۀ حديث‌ اقْرَأ كَما يَقرَأُ النّاسُ...
  «تنبيهات‌»؛ تنبيه‌ اوّل‌: روايات‌ متظافرۀ شيعه‌ و عامّه‌ كه‌ بِسمِ اللَه‌، جزء سوره‌ است‌
  تنبيه‌ دوّم‌: مُعوِّذتَين‌، دو سوره‌ از قرآن‌ مي‌باشند.
  تنبيه‌ سوّم‌: اقسام‌ قرائات..
  تنبيه‌ چهارم‌: قرائت‌ مُدرَج‌
  تنبيه‌ پنجم‌: «مَلِكِ يَوْمِ الدِّينِ» اختيار است‌، نه‌ «مَـلِكِ يَوْمِ الدِّينِ».
  آية‌ الله‌ علاّمۀ طباطبائي‌ و آية‌ الله‌ قاضي‌ «مَلِكِ يَوْمِ الدِّينِ» مي‌خوانده‌اند.
  قرائت‌ اكثر قرّاء «مَلِك‌» است‌، و آن‌ أنسب‌ و أعمّ است‌
  خطبۀ «نهج‌ البلاغة‌» در نزول‌ قرآن‌، و راهنمائي‌ خير و شرّ
  فقراتي‌ از دعاي‌ ختم‌ قرآن‌ در «صحيفۀ سجّاديّه‌»، و ترجمۀ آن‌
  اُمّ ورقة‌ دختر عبدالله‌ بن‌ حارث‌، جامع‌ قرآن‌ و شهيد بود.
  حالات‌ نفيسه‌ خاتون‌، و تلاوت‌هاي‌ قرآن‌ وي‌
  حالات‌ رحلت‌ و عشق‌ او در وقت‌ مرگ‌
  قصائدي‌ كه‌ دربارۀ نفيسه‌ خاتون‌ سروده‌اند.
  حسن‌ بن‌ زيد بن‌ حسن‌، و پدرش‌ زيد بن‌ حسن‌، مردودند.
  معناي‌ جامع‌ قرآن‌ بودن‌ و در برداشتن‌ آن‌
  القُرءانُ هُدًي‌ مِن‌ الضَّلالَة‌

کلیه حقوق در انحصارپرتال متقین میباشد. استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است

© 2008 All rights Reserved. www.Motaghin.com


Links | Login | SiteMap | ContactUs | Home
عربی فارسی انگلیسی