گالری تصاویر آرشیو بانک صوت کتابخانه پرسش و پاسخ ارتباط با ما صفحه اصلی
 
اعتقادات اخلاق حکمت عرفان علمی اجتماعی تاریخ قرآن و تفسیر جنگ
کتابخانه > مباحث علمی و اجتماعی > نور ملکوت قرآن > نور ملكوت قرآن جلد 4
كتاب نورملكوت قرآن / جلد چهارم / قسمت هفدهم: معني ضلال در قرآن، تعابير قرآن از عذاب، ادب قرآن در تعبير، قرآن كتاب تربيت است، ربط قرآن با سنت

معني‌ «ضلال‌» در قرآن‌ كريم‌

كلمۀ ضلال‌ نيز مانند كلمۀ حقّ از كلماتيست‌ كه‌ قرآن‌ در موارد استعمالش‌ بكار گرفته‌ است‌ ؛ و راجع‌ به‌ كفّار و مشركين‌ و متمرّدين‌ و متجاوزين‌ و فاسقين‌ اين‌ عبارت‌ را به‌ ميان‌ آورده‌ است‌ . و ما از مصدر ضلال‌ و مشتقّاتش‌ در اين‌ كتاب‌ آسماني‌ بسيار مي‌بينيم‌ .

ضَلا ل‌ به‌ معني‌ گم‌ شدن‌ است‌ . گم‌ شدن‌ يعني‌ در جا و مكان‌ لازم‌ و مترقّب‌ ، نبودن‌ ؛ و مضمحلّ و نابود شدن‌ قبل‌ از وصول‌ به‌ مقام‌ و مرتبۀ لازم‌ .

مشركين‌ و كفّار گم‌ مي‌شوند . يعني‌ سعۀ قدرت‌ و نور ذاتي‌ و هويّت‌ اصلي‌ آنان‌ به‌ مرحلۀ فعليّت‌ تامّه‌ نميرسد ؛ و قبل‌ از وصول‌ بكمال‌ خود از بين‌ مي‌روند . قابليّت‌ آنها ضايع‌ مي‌شود ؛ و در مسير حركت‌ و سير به‌ سوي‌ هدف‌ اعلي‌ از آفرينش‌ ، گم‌ مي‌شوند .


صفحه 366

مؤمنين‌ ، با ايمان‌ و عمل‌ صالح‌ كه‌ در آنها ايجاد ثبات‌ مي‌كند ، و با جهاد با نفس‌ در راه‌ خدا پيوسته‌ نفس‌ خود را پرورش‌ مي‌دهند و تقويت‌ مي‌كنند . و با رياضت‌هاي‌ مشروع‌ ، قدرتمند و توانا مي‌سازند ، تا بتوانند در برابر لقاءِ جمال‌ حضرت‌ ربّ ودود ، تاب‌ و تحمّل‌ بياورند . و يا در برابر تجلّيات‌ جلال‌ ، البتّه‌ در مرتبه‌ و مرحلۀ اسماء و صفات‌ ، ايستادگي‌ كنند . و از عوالم‌ مادّه‌ و شهوت‌ و حجابهاي‌ ظلمانيّه‌ عبور كنند . و سپس‌ از حجابهاي‌ نورانيّه‌ و تابش‌ انوار ملكوتي‌ عبور كنند . و سپس‌ از تجلّي‌ اسماء و صفات‌ كلّيّه‌ بهرمند شده‌ ، به‌ مقام‌ فناءِ در ذات‌ نائل‌ آيند .

عبارت‌ ضلال‌ ميرساند كه‌ : آنها قبل‌ از وصول‌ به‌ مقصد ، بواسطۀ كوچكي‌ و كوتاهي‌ ظرفيّت‌ وجوديشان‌ گم‌ مي‌شوند . و بنابراين‌ در عوالم‌ بالاتر ، اسماً و رسماً وجود ندارند ؛ و اثري‌ و نشانه‌اي‌ از آنان‌ نمي‌توان‌ يافت‌ .

البتّه‌ معلوم‌ است‌ كه‌ اين‌ گمشدگي‌ در نفوس‌ آنهاست‌ ، نه‌ در امر طبيعت‌ و مادّه‌ و بدن‌ . چه‌ بسا آنها با بدن‌ زنده‌اند و قوّت‌ و شوكت‌ دارند ؛ امّا از جهت‌ نفس‌ تا مرحله‌اي‌ رفته‌ و ديگر توقّف‌ نموده‌اند . اينها در مراحل‌ بالاتر از آن‌ گم‌اند.

قرآن‌ مجيد مي‌فرمايد : ما چنان‌ متمرّدين‌ را گم‌ ميكنيم‌ كه‌ اگر كسي‌ بخواهد مختصر اثري‌ هم‌ از آنها بيابد ، قادر نيست‌ .

تعابير قرآن‌ دربارۀ نزول‌ عذاب‌

در قرآن‌ مجيد دو تعبير مختلف‌ از نزول‌ عذاب‌ دارد كه‌ بسيار مهمّ است‌ : يكي‌ آنكه‌ عذاب‌ را به‌ گونه‌اي‌ وارد مي‌سازيم‌ كه‌ گويا اصلاً آنان‌ در آنجا نبوده‌اند . دوّم‌ آنكه‌ آنها را از «اثر» تبديل‌ به‌ «خبر» مي‌نمائيم‌ .

تعبير اوّل‌ در دو جا ، و در سورۀ هود است‌ :

اوّل‌ : دربارۀ قوم‌ ثمود كه‌ ناقۀ صالح‌ علي‌ نبيّنا و آله‌ و عليه‌ السّلام‌ را پي‌كردند . و آن‌ آيه‌ اينست‌ :


صفحه 367

فَلَمَّا جَآءَ أَمْرُنَا نَجَّيْنَا صَـٰلِحًا وَ الَّذِينَ ءَامَنُوا مَعَهُ و بِرَحْمَةٍ مِّنَّا وَ مِنْ خِزْيِ يَوْمِئذٍ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْقَوِيُّ الْعَزِيزُ * وَ أَخَذَ الَّذِينَ ظَلَمُوا الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِي‌ دِيَـٰرِهِمْ جَـٰثِمِينَ * كَأَن‌ لَّمْ يَغْنَوْا فِيهَآ أَلَآ إِنَّ ثَمُودَا كَفَرُوا رَبَّهُمْ أَلَا بُعْدًا لِّثَمُودَ . [1]

«پس‌ چون‌ فرمان‌ و امر ما رسيد ، نجات‌ داديم‌ صالح‌ را با آنانكه‌ با او ايمان‌ آورده‌ بودند ـ بواسطۀ رحمتي‌ كه‌ از ما بدانها رسيد ـ و از ذلّت‌ و سرافكندگي‌ آنروز . تحقيقاً پروردگار تو ، اوست‌ كه‌ با قدرت‌ و قوّت‌ و با عزّت‌ و برقراري‌ است‌ .

و صيحۀ آسماني‌ دامان‌ كساني‌ را كه‌ ستم‌ نموده‌ بودند درگرفت‌ . و چنان‌ بر سرشان‌ آمد كه‌ مانند نَمَدِ ماليده‌ شده‌ به‌ روي‌ زمين‌ چسبيدند .

مثل‌ اينكه‌ اصلاً در آن‌ زمين‌ اقامت‌ نكرده‌ بودند . آگاه‌ باش‌ كه‌ طائفۀ ثمود به‌ پروردگارشان‌ كفر ورزيدند ؛ آگاه‌ باش‌ كه‌ بُعد و دوري‌ از رحمت‌ و قرب‌ خدا براي‌ ثمود است‌!»

تفسير آيۀ : كَأَن‌ لَمْ يَغْنَوْا فِيهَا

دوّم‌ : دربارۀ اصحاب‌ مَديَن‌ است‌ كه‌ پيامبر خود شُعيب‌ علي‌ نبيّنا و آله‌ و عليه‌ السّلام‌ را آزار ميدادند و ميگفتند : اگر دست‌ از دعوتت‌ برنداري‌ ترا سنگسار مي‌كنيم‌ . و آن‌ آيه‌ اينست‌ :

وَ لَمَّا جَآءَ أَمْرُنَا نَجَّيْنَا شُعَيْبًا وَ الَّذِينَ ءَامَنُوا مَعَهُ و بِرَحْمَةٍ مّـِنَّا وَ أَخَذَتِ الَّذِينَ ظَلَمُوا الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِي‌ دِيَـٰرِهِمْ جَـٰثِمِينَ * كَأَن‌ لَّمْيَغْنَوْا فِيهَآ أَلَا بُعْدًا لِّمَدْيَنَ كَمَا بَعِدَتْ ثَمُودُ . [2]

«و چون‌ فرمان‌ و امر ما رسيد ، ما شعيب‌ را با آنانكه‌ با او ايمان‌ آورده‌


صفحه 368

بودند، بواسطۀ رحمتي‌ كه‌ از ما به‌ آنها رسيد نجات‌ داديم‌ . و صيحۀ آسماني‌ ، آنان‌ را كه‌ ستم‌ نموده‌ بودند در گرفت‌ ؛ پس‌ مانند نمدهاي‌ چسبيده‌ به‌ زمين‌ ، در خانه‌ و ديارشان‌ بهلاكت‌ رسيدند .

مثل‌ اينكه‌ اصلاً در آن‌ خانه‌ها و ديار درنگ‌ ننموده‌ بودند . آگاه‌ باش‌ كه‌ دوري‌ و بُعد از قرب‌ و رحمت‌ خدا براي‌ اصحاب‌ مدين‌ است‌ ، همچنانكه‌ دوري‌ از رحمت‌ براي‌ طائفۀ ثمود بود!»

غَنَي‌ يَغْنَي‌ بِالْمَكانِ وَ في‌ الْمَكانِ به‌ معني‌ اقامت‌ در آن‌ مكان‌ است‌ . و جَـٰثِمِينَ به‌ معني‌ مُتَلَبِّدينَ است‌ . يعني‌ بواسطۀ تمرّد و تجاوز و ستمي‌ كه‌ اصحاب‌ مدين‌ به‌ حضرت‌ شعيب‌ ، و طائفۀ ثمود به‌ حضرت‌ صالح‌ علي‌ نبيّنا وآله‌ و عليهما السّلام‌ كردند ؛ چنان‌ صيحۀ آسماني‌ بر آنها فرود آمد كه‌ با خاك‌ يكسان‌ شدند ، و گوئي‌ در آن‌ زمين‌ هيچگاه‌ سكني‌ نگزيده‌ بودند . نه‌ اسمي‌ و نه‌ رسمي‌ و نه‌ اثري‌ از آنها ، و نه‌ از اموال‌ و ازواج‌ و اولاد و نه‌ از باغها و زراعت‌ و تجارت‌ و غيرها كه‌ از آنان‌ بود باقي‌ نماند .

تفسير آيۀ : وَ جَعَلْنَـٰهُمْ أَحَادِيثَ

تعبير دوّم‌ در سورۀ مؤمنون‌ است‌ . و اين‌ تعبير عجيب‌تر است‌ ؛ زيرا مي‌فرمايد : ما آنها را «احاديث‌» قرار داديم‌ . يعني‌ چنان‌ آنها را نابود كرديم‌ كه‌ در عالم‌ فقط‌ حقيقتشان‌ بصورت‌ گفتگو و خبر در آمد . و از آنها فقط‌ قصّه‌ و حكايتي‌ ماند . و اين‌ مثل‌ زَيْدٌ عَدْلٌ است‌ . نمي‌فرمايد : ما اثرشان‌ را نابود ساختيم‌ ، و خبرشان‌ را باقي‌ گذاشتيم‌ ؛ بلكه‌ ميگويد : ما چنان‌ عذاب‌ را وارد كرديم‌ كه‌ حقيقت‌ وجودي‌ و اثري‌ آنها را «خبر» نموديم‌ . و كأنّه‌ حقيقت‌ ماهيّت‌ آنها غير از مقولۀ سخن‌ و گفتگو و حديث‌ چيزي‌ نيست‌ .

اين‌ داستان‌ را قرآن‌ كريم‌ پس‌ از بيان‌ قوم‌ نوح‌ كه‌ در آب‌ غرق‌ شدند ، و خداوند جماعت‌ ديگري‌ را آفريد ، و براي‌ آنها پيغمبري‌ فرستاد و آن‌ پيامبر را تكذيب‌ كردند ، بيان‌ ميكند كه‌ :


صفحه 369

فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ بِالْحَقِّ فَجَعَلْنَـٰهُمْ غُثَآءً فَبُعْدًا لِّلْقَوْمِ الظَّـٰلِمِينَ* ثُمَّ أَنشَأْنَا مِن‌ بَعْدِهِمْ قُرُونًا ءَاخَرِينَ * مَا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَ مَا يَسْـتَئْخِرُونَ* ثُمَّ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا تَتْرَا كُلَّ مَا جَآءَ أُمَّةً رَّسُولُهَا كَذَّبُوهُ فَأَتْبَعْنَا بَعْضَهُم‌ بَعْضًا وَ جَعَلْنَـٰهُمْ أَحَادِيثَ فَبُعْدًا لِّقَوْمٍ لَّا يُؤْمِنُونَ . [3]

«پس‌ صيحۀ آسماني‌ به‌ حقّ ، آنانرا فرا گرفت‌ . و ما آنها را همچون‌ خاشاك‌ و كف‌ روي‌ آب‌ ، بيجان‌ و بي‌اثر نموديم‌ . پس‌ دُوري‌ و بُعد باشد براي‌ گروه‌ ستمگران‌ . و پس‌ از آن‌ ، ما در قرن‌هاي‌ متوالي‌ طبقات‌ و أجيال‌ ديگري‌ را از بشر به‌ وجود آورديم‌ . هيچ‌ گروهي‌ نمي‌تواند از اجل‌ و مدّت‌ درنگش‌ در دنيا پيشي‌گيرد ، و نمي‌تواند پسي‌ گزيند .

و سپس‌ فرستادگان‌ و پيامبران‌ خود را پشت‌ سر هم‌ يكي‌ پس‌ از ديگري‌ مرتّباً فرستاديم‌ . بطوريكه‌ چون‌ هر پيغام‌آوري‌ به‌ سوي‌ امّتش‌ مي‌آمد ، امّت‌ وي‌ او را تكذيب‌ ميكردند . و ما هر امّتي‌ را پس‌ از امّت‌ ديگر هلاك‌ مي‌نموديم‌ ؛ و آنها را گفتگو و سخن‌ و حديث‌ و حكايت‌ مي‌نموديم‌ . پس‌ دوري‌ باشد از رحمت‌ حقّ براي‌ قومي‌ كه‌ ايمان‌ نمي‌آورند!»

اختصاصات‌ قرآن‌ ؛ آيات‌ قرآن‌ ، در تعبيراتش‌ ادب‌ خاصّي‌ دارد

يكي‌ از اختصاصات‌ قرآن‌ مجيد ، عدم‌ تصريح‌ به‌ الفاظ‌ قبيح‌ است‌ . قرآن‌ داراي‌ ادبي‌ مختصّ به‌ خود است‌ . حضرت‌ استادمان‌ آية‌ الله‌ علاّمه‌ قدّس‌ الله‌ سرّه‌ كراراً تصريح‌ مي‌نمودند ، و در تفسيرشان‌ نيز در جاهاي‌ مختلف‌ متذكّر شده‌اند كه‌ : قرآن‌ عظيم‌ داراي‌ ادب‌ خاصّي‌ مخصوص‌ بخود است‌ . در جاهائيكه‌ بايد احكامي‌ را بر روي‌ موضوعاتي‌ بيان‌ كند ، مثل‌ ادرار كردن‌ و غائط‌ نمودن‌ ، و با زنان‌ جماع‌ كردن‌ و امثال‌ ذلك‌ ، هيچ‌ ديده‌ نشده‌ است‌ كه‌ الفاظ‌ صريحۀ در اين‌ مفاهيم‌ را بكار بندد ؛ بلكه‌ پيوسته‌ با كنايه‌ و استعاره‌ مطلب‌ را


صفحه 370

ميرساند . مثلاً از آميزش‌ با زنان‌ به‌ مُلامَسه‌ (يكديگر را لمس‌ نمودن‌) و مُباشَرت‌ (با بَشَرة‌ بدن‌ يكدگر را تلاقي‌ كردن‌) و غِشْيان‌ (روي‌ آنها را پوشاندن‌) و رَفَث‌ (سخني‌ كه‌ در غير آنموقع‌ عيب‌ شمرده‌ مي‌شود) و مُقارَبت‌ (نزديك‌ شدن‌ بهمديگر) و إتيان‌ (آمدن‌ و وارد شدن‌) و امثال‌ ذلك‌ تعبير فرموده‌ است‌ .

و از بَراز به‌ غائط‌ «محلّ پست‌ و گود» تعبير نموده‌ است‌ . چون‌ غالباً افرادي‌ كه‌ در بيابان‌ و صحرا تخلّي‌ مي‌كنند ، به‌ مكان‌ گود و پست‌ ميروند تا از انظار دور باشند . فلهذا بازگشتن‌ از آن‌ محلّ را كنايه‌ از براز كردن‌ قرار داده‌ است‌ : أَوْ جَآءَ أَحَدٌ مِّنكُم‌ مِّنَ الْغَآئطِ . [4] «يا آنكه‌ يكي‌ از شما از مكان‌ پست‌ و محلّ گود مراجعت‌ كند.» يعني‌ حدث‌ غائط‌ از او سر زند .

تعابير قرآن‌ ، ارزشها و حقائق‌ را آشكار مي‌سازد

يكي‌ از اختصاصات‌ قرآن‌ ، تعبير از بعضي‌ از افراد و معاني‌ است‌ با كلماتي‌ كه‌ در نزد خود ، حقيقت‌ و ارزش‌ آنها را هويدا مي‌سازد . مثلاً از افراد غنيّ و ثروتمندي‌ كه‌ در اقوام‌ ، فقط‌ بدينجهت‌ اعتباري‌ يافته‌اند و خود را حاكم‌ و ذي‌ نظر و ديگران‌ را رعيّت‌ و بندۀ خود ميدانند به‌ كلمۀ مَلا تعبير نموده‌ است‌ . يعني‌ كسانيكه‌ پُر شده‌اند از غرور و استكبار . قَالَ الْمَلا مِن‌ قَوْمِهِ إِنَّا لَنَـریٰكَ فِي‌ ضَلَـٰلٍ مُّبِينٍ . [5] «گفتند افراد پُر ، از قوم‌ نوح‌ به‌ او : ما تو را در گمراهي‌ آشكار مي‌بينيم‌!»

و يا مثلاً از افكاري‌ كه‌ داراي‌ ارزش‌ حقيقي‌ در نزد خود نباشد به‌ هوي‌ و أهواء تعبير نموده‌ است‌ ؛ يعني‌ توخالي‌ . گرچه‌ آن‌ افكار در مدنيّت‌ و اجتماع‌ و در ميان‌ جامعه‌شناسان‌ در سطح‌ اعلاي‌ از ارتقاء بوده‌ باشد . امّا چون‌ از اصالت‌ و واقعيّت‌ اشراب‌ نگرديده‌ است‌ ، آنرا پوك‌ و توخالي‌ تعبير مي‌نمايد .


صفحه 371

وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَوَیٰهُ بِغَيْرِ هُدًي‌ مِّنَ اللَهِ . [6]

«و كيست‌ گمراه‌تر از آن‌ كسيكه‌ از هواي‌ خود پيروي‌ كند ، بدون‌ هدايت‌ و راهنمائي‌ كه‌ از جانب‌ خدا به‌ او رسيده‌ باشد؟»

أَفَرَءَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَـٰهَهُ و هَوَیٰهُ وَ أَضَلَّهُ اللَهُ عَلَي‌' عِلْمٍ . [7]

«پس‌ بمن‌ خبر بده‌ از كسيكه‌ هواي‌ نفس‌ خويش‌ را معبود خود گرفته‌ است‌ ؛ و با وجود دانشي‌ كه‌ دارد ، خدا او را گمراه‌ نموده‌ باشد.»

وَ لَا تَتَّبِعْ أَهْوَآءَهُمْ عَمَّا جَآءَكَ مِنَ الْحَقِّ . [8]

«و از افكار توخالي‌ آنها متابعت‌ مكن‌ ؛ پس‌ از آنكه‌ حقّ به‌ سوي‌ تو آمده‌است‌!» [9]


صفحه 372

قرآن‌ كتاب‌ تربيت‌ و ادب‌ است‌

قرآن‌ كتاب‌ تربيت‌ و ادب‌ است‌ . از سبّ و شتم‌ نمودن‌ منع‌ كرده‌ است‌ . و حتّي‌ مي‌فرمايد : از سبّ و شتم‌ آلهه‌ و بت‌ها و خدايان‌ مشركين‌ پرهيز كنيد ؛ زيرا كه‌ عكس‌العمل‌ آن‌ موجب‌ مي‌شود كه‌ آنها خداوند متعال‌ را جاهلانه‌ سبّ كنند .


صفحه 373

قرآن‌ ناسزا و سبّ را جائز نمي‌شمرد مگر به‌ ظالمين‌

وَ لَا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِن‌ دُونِ اللَهِ فَيَسُبُّوا اللَهَ عَدْوَا بِغَيْرِ عِلْمٍ كَذَ'لِكَ زَيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلَي‌' رَبِّهِم‌ مَّرْجِعُهُمْ فَيُنَبِّئُهُم‌ بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ . [10]

 «ناسزا مگوئيد به‌ آنانكه‌ مشركين‌ آنها را مي‌پرستند و از عبادت‌ خدا اعراض‌ مي‌كنند . زيرا ناسزا گفتن‌ شما سبب‌ مي‌شود كه‌ آنان‌ هم‌ خداوند را از روي‌ جهالت‌ ناسزا گويند . اينچنين‌ است‌ كه‌ ما براي‌ هر امّتي‌ عملشان‌ را براي‌ آنها زينت‌ داده‌ايم‌ ؛ و سپس‌ مرجع‌ و بازگشتشان‌ به‌ سوي‌ پروردگارشان‌ ميباشد . پس‌ آنان‌ را به‌ آنچه‌ در دنيا انجام‌ مي‌داده‌اند آگاه‌ خواهيم‌ نمود.»

فلهذا مؤمنين‌ ، طائفۀ يهود و نصاري‌ و مجوس‌ و حتّي‌ مشركين‌ را سبّ نميكنند و ناسزا نمي‌گويند . زيرا چه‌ بسيار از آنها از روي‌ جهالت‌ ، بدان‌ دين‌ اعتقاد آورده‌ باشند ؛ و اگر حقّ بر آنها منكشف‌ گردد بپذيرند . اينها را گروه‌ مستضعفين‌ نامند ؛ و در قرآن‌ نويد رحمت‌ به‌ آنها داده‌ شده‌ است‌ .

و حتّي‌ مؤمنين‌ حقّ ندارند سنّي‌ مذهبان‌ را لعنت‌ بفرستند و به‌ ايشان‌ ناروا بگويند ؛ زيرا چه‌ بسيار از آنان‌ بدان‌ كيش‌ معتقد بوده‌ و بواسطۀ علل‌ و اسبابي‌ غير اختياري‌ حقّ بر آنان‌ پنهان‌ مانده‌ است‌ . ليكن‌ لعنت‌ فرستادن‌ بر أعداءِ آل‌محمّد صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ از لوازم‌ ايمان‌ است‌ .

اعداء به‌ معني‌ متجاوزين‌ و متجاسرين‌ و معاندين‌ است. و آنها دستۀ مخصوصي‌ هستند كه‌ در تاريخ‌ از رسم‌ و روش‌ و عمل‌ آنها بطور كافي‌ بحث‌ شده‌ است‌ . و آنها از تجاوزكنندگان‌ بوده‌اند كه‌ از روي‌ علم‌ و بصيرت‌ ، حقوق‌ آل ‌محمّد را ضايع‌ كرده‌اند . لعن‌ بر آنها نه‌ تنها جائز است‌ ، بلكه‌ لعن‌ بر هر ستمگري‌ جائز است‌ .


صفحه 374

أَلَا لَعْنَةُ اللَهِ عَلَي‌ الظَّـٰلِمِينَ . [11]

«آگاه‌ باش‌ كه‌ لعنت‌ خدا بر ستمكاران‌ است‌!»

از اين‌ گذشته‌ ، لعنت‌ خداوند بر آنانكه‌ رسولش‌ را اذيّت‌ ميكنند ، در قرآن‌ مجيد صريحاً وارد است‌ :

إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَهَ وَ رَسُولَهُ و لَعَنَهُمُ اللَهُ فِي‌ الدُّنْيَا وَ الاخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُّهِينًا . [12]

«تحقيقاً كسانيكه‌ خدا و رسولش‌ را اذيّت‌ ميكنند ، خداوند آنها را در دنيا و آخرت‌ لعنت‌ نموده‌ است‌ ؛ و از براي‌ آنها عذابي‌ ذلّت‌ آفرين‌ مقدّر و مهيّا كرده‌است‌.»

و در صحاح‌ اهل‌ سنّت‌ و كتب‌ معتبرۀ شيعه‌ با سندهاي‌ مستفيضه‌ آمده‌ است‌ كه‌ : آزار و اذيّت‌ ذريّۀ رسول‌ خدا و اهل‌ بيت‌ آنحضرت‌ ، عيناً به‌ مثابۀ آزار و اذيّت‌ خود رسول‌ خداست‌ .

و مي‌دانيم‌ كه‌ حجّيّت‌ سنّت‌ معتبره‌ ، در حكم‌ حجّيّت‌ قرآن‌ و در مرتبۀ قدرت‌ و قوّت‌ آنست‌ .

عليهذا چون‌ آيۀ فوق‌ را كه‌ نصّ در جواز لعن‌ آزار دهندۀ رسول‌ خداست‌ ، با سنّت‌ معتبره‌ كه‌ اهل‌ بيت‌ او و ذريّۀ او را (همچون‌ اصحاب‌ كساء) مثل‌ نفس‌ پيامبر مي‌شمرد و آزارشان‌ را آزار رسول‌ الله‌ ميداند ضميمه‌ كنيم‌ ، نتيجه‌ جواز لعن‌ آزاردهندگان‌ آل‌ محمّد عليهم‌ السّلام‌ مي‌شود .

آيۀ قرآن‌ كبراي‌ مسأله‌ ، و سنّت‌ معتبره‌ صغراي‌ مسأله‌ ، و جوازِ لعن‌ براعداء نتيجۀ اين‌ قياس‌ است‌ .


صفحه 375

ظهور روح‌ محبّت‌ و وَداد در آيات‌ قرآن‌ كريم‌

قرآن‌ كريم‌ بقدري‌ با روح‌ محبّت‌ و وَداد و دلسوزي‌ و همراهي‌ با جميع‌ خلق‌ خدا عمل‌ ميكند كه‌ حتّي‌ راجع‌ به‌ مشركين‌ ميفرمايد : وَ إِنْ أَحَدٌ مِّنَالْمُشْرِكِينَ اسْتَجَارَكَ فَأَجِرْهُ حَتَّي‌' يَسْمَعَ كَلَـٰمَ اللَهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ و ذَ'لِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا يَعْلَمُونَ . [13]

«و اگر يكنفر از مشركين‌ به‌ تو پناه‌ آورد ، او را پناه‌ ده‌ تا كلام‌ خدا را بشنود ؛ و سپس‌ وي‌ را به‌ محلّ امن‌ و آرامش‌ نفساني‌ او برسان‌ . اين‌ بجهت‌ آنستكه‌ ايشان‌ گروهي‌ هستند كه‌ نميدانند.»

يعني‌ وي‌ را دلالت‌ كن‌ به‌ خدا و معاد و عقائد حقّه‌ و ولايت‌ كه‌ نفسش‌ در آنجا تسكين‌ مي‌يابد و آرامش‌ مي‌پذيرد . آنجا مأمن‌ اوست‌ ؛ محلّ سكون‌ خاطر و اطمينان‌ قلب‌ اوست‌ .

و اين‌ آيه‌ از بدايع‌ آيات‌ قرآن‌ مجيد است‌ كه‌ نهايت‌ درجۀ استواري‌ و متانت‌ و اخلاق‌ و ايصال‌ به‌ مقصد و غايت‌ مقصد رسالت‌ ، در اين‌ چند كلمۀ كوتاه‌ بكار رفته‌ است‌ . لفظ‌ أَجِرْهُ ، و يَسْمَعَ كَلا مَ اللَهِ ، و أَبْلِغْهُ ، و مَأْمَنَهُ هر كدام‌ به‌ تنهائي‌ حاوي‌ مطالبي‌ عميق‌ و درسهائي‌ از حكمت‌ رشيق‌ است‌ .

حجّيّت‌ سنّت‌ ، در قوّۀ حجّيّت‌ قرآن‌ است‌

باري‌ چون‌ قرآن‌ كريم‌ فقط‌ روشنگر اصول‌ مطالب‌ و عقائد و احكام‌ است‌، طبعاً توضيح‌ و شرح‌ و تفسير و تفصيل‌ آن‌ به‌ سنّت‌ محوّل‌ شده‌ است‌ . يعني‌ خود قرآن‌ كريم‌ ، گفتار و امر و نهي‌ و بيان‌ و عمل‌ رسول‌ خدا صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ را حجّت‌ قرار داده‌ است‌ . به‌ آيات‌ زير توجّه‌ شود :

مَآ ءَاتَیٰكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نَهَیٰكُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا . [14]

«آنچه‌ را كه‌ پيغمبر به‌ شما ميدهد بگيريد ؛ و از آنچه‌ نهي‌ ميكند اجتناب‌


صفحه 376

ورزيد!»

إِنَّمَا كَانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِينَ إِذَا دُعُوٓا إِلَي‌ اللَهِ وَ رَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ أَن‌ يَقُولُوا سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا . [15]

«اينست‌ و جز اين‌ نيست‌ كه‌ سخن‌ مؤمنين‌ آنستكه‌ چون‌ به‌ سوي‌ خدا و رسولش‌ خوانده‌ شوند تا رسول‌ خدا در ميانشان‌ حكم‌ كند ميگويند : شنيديم‌ و اطاعت‌ نموديم‌.»

وَ إِن‌ تُطِيعُوا اللَهَ وَ رَسُولَهُ و لَا يَلِتْكُم‌ مِّنْ أَعْمَـٰلِكُمْ شَيْـًا . [16]

«و اگر از خدا و رسول‌ او اطاعت‌ كنيد ، هيچ‌ از اعمال‌ سابقۀ شما نخواهد كاست‌.»

يَـٰٓأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوٓا أَطِيعُوا اللَهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي‌الامْرِ مِنكُمْ .[17]

«اي‌ كسانيكه‌ ايمان‌ آورده‌ايد ! از خدا اطاعت‌ كنيد ، و از رسول‌ خدا و صاحبان‌ امري‌ كه‌ از شما هستند اطاعت‌ كنيد!»

يَـٰٓأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوٓا أَطِيعُوا اللَهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ لَا تُبْطِلُوٓا أَعْمَـٰلَكُمْ . [18]

«اي‌ كسانيكه‌ ايمان‌ آورده‌ايد ! از خدا اطاعت‌ كنيد و از رسول‌ خدا اطاعت‌ كنيد و اعمالتان‌ را باطل‌ مكنيد!»

قُلْ إِن‌ كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَهَ فَاتَّبِعُونِي‌ يُحْبِبْكُمُ اللَهُ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ . [19] «بگو : اگر شما اينطور هستيد كه‌ خداوند را دوست‌ داريد ، پس‌ بايد از من‌


صفحه 377

پيروي‌ كنيد تا خداوند هم‌ شما را دوست‌ بدارد ، و از گناهانتان‌ درگذرد!»

الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الامِّيَّ ... أُولَـٰٓئكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ . [20]

«آنانكه‌ متابعت‌ مي‌كنند از پيغمبر مرسل‌ درس‌ ناخواندۀ ما ... ايشانند فقط‌ گروه‌ رستگاران‌.»

بنابر اين‌ آيات‌ و مشابه‌ اينها ، عمل‌ به‌ دستورات‌ پيامبر و اُولوالامر كه‌ ائمّۀ طاهرين‌ سلام‌ الله‌ عليهم‌ أجمعين‌ هستند ، حتماً فرض‌ و لازم‌ است‌ ؛ و سنّت‌ (يعني‌ گفتار و كردار معصوم‌) در رديف‌ آيات‌ الهي‌ قرار گرفته‌ و حجّيّت‌ مي‌يابد .

بسياري‌ از مسائل‌ اصول‌ و فروع‌ ، از ضمّ و ضميمۀ قرآن‌ و سنّت‌ تحصيل‌ ميگردد

ما در بسياري‌ از مسائل‌ اصول‌ و فروع‌ ، از ضمّ و ضميمۀ كتاب‌ و سنّت‌ نتيجه‌ را دريافت‌ ميكنيم‌ ؛ و با يكي‌ بدون‌ ديگري‌ جواب‌ مسألۀ اعتقاديّه‌ و يا عمليّه‌ عقيم‌ ميماند .

مجموع‌ قرآن‌ و سنّت‌ ، «علّت‌ فاعلي‌» را خدا ، و موجودات‌ را «مُعدّات‌» مي‌شمرد

امّا در مسائل‌ اعتقاديّه‌ : مثل‌ علّت‌ فاعلي‌ كه‌ قرآن‌ مجيد آنرا نسبت‌ به‌ خدا داده‌ است‌ در مورد حيات‌ و صحّت‌ : فَإِنَّهُمْ عَدُوٌّ لِّي‌ٓ إِلَّا رَبَّ الْعَـٰلَمِينَ * الَّذِي‌ خَلَقَنِي‌ فَهُوَ يَهْدِينِ * وَ الَّذِي‌ هُوَ يُطْعِمُنِي‌ وَ يَسْقِينِ * وَ إِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ * وَ الَّذِي‌ يُمِيتُنِي‌ ثُمَّ يُحْيِينِ * وَ الَّذِي‌ٓ أَطْمَعُ أَن‌ يَغْفِرَ لِي‌ خَطِيئَتِي‌ يَوْمَ الدِّينِ . [21]

حضرت‌ إبراهيم‌ عليه‌ السّلام‌ به‌ عمّ خود آزر و قوم‌ و خويشاوندانش‌ گفت‌: «اين‌ بت‌ها را كه‌ شما مي‌پرستيد ، من‌ آنها را دشمنان‌ خود مي‌دانم‌ ؛ مگر پروردگار عالميان‌ را ! اوست‌ كه‌ مرا خلق‌ كرد و مرا هدايت‌ نمود . و اوست‌ كه‌ مرا غذا ميدهد و سيراب‌ مي‌نمايد . و چون‌ مريض‌ شوم‌ اوست‌ كه‌ شفا مي‌بخشد . و


صفحه 378

اوست‌ كه‌ مرا مي‌ميراند و سپس‌ زنده‌ مي‌گرداند . و اوست‌ كه‌ من‌ طمع‌ دارم‌ كه‌ در روز پاداش‌ از خطايا و گناهان‌ من‌ درگذرد.»

در اين‌ آيۀ مباركه‌ ، صريحاً صحّت‌ و شفا را به‌ پروردگار نسبت‌ داده‌ است‌ .

و امّا در سنّت‌ وارد است‌ كه‌ : خدا براي‌ هر دردي‌ داروئي‌ آفريده‌ است‌ ؛ و انسان‌ بايد به‌ طبيب‌ مراجعه‌ كند .

دربارۀ وزش‌ بادها و پراكندن‌ ابرها به‌ عكس‌ است‌ . قرآن‌ نسبت‌ پراكندگي‌ ابر را به‌ باد ميدهد ؛ و سنّت‌ به‌ فرشتگان‌ سماوي‌ . دربارۀ نسبت‌ قرآن‌ دو آيه‌ داريم‌.

اوّل‌ : اللَهُ الَّذِي‌ يُرْسِلُ الرِّيَـٰحَ فَتُثِيرُ سَحَابًا فَيَبْسُطُهُ و فِي‌ السَّمَآءِ كَيْفَ يَشَآءُ وَ يَجْعَلُهُ و كِسَفًا فَتَرَي‌ الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلَـٰلِهِ فَإِذَآ أَصَابَ بِهِ مَن‌ يَشَآءُ مِنْ عِبَادِهِ إِذَا هُمْ يَسْتَبْشِرُونَ . [22]

«خداست‌ كه‌ بادها را ميفرستد و آن‌ بادها ابر را در فضا پراكنده‌ مي‌كنند . و خدا به‌ هر قسم‌ كه‌ بخواهد آن‌ ابر را در فضا گسترش‌ مي‌دهد ، و بصورت‌ قطعه‌قطعه‌ در مي‌آورد . پس‌ مي‌بيني‌ كه‌ باران‌ از لابلاي‌ آن‌ ابر خارج‌ ميشود ؛ و به‌ هر كس‌ از بندگانش‌ كه‌ خدا بخواهد چون‌ آن‌ باران‌ برسد ، موجب‌ بشارت‌ و خوشحالي‌ آنان‌ مي‌گردد.»

دوّم‌ : وَ اللَهُ الَّذِي‌ٓ أَرْسَلَ الرِّيَـٰحَ فَتُثِيرُ سَحَابًا فَسُقْنَـٰهُ إِلَي‌' بَلَدٍ مَّيِّتٍ فَأَحْيَيْنَا بِهِ الارْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا كَذَ'لِكَ النُّشُورُ . [23]

«و خداست‌ كه‌ بادها را فرستاد ، پس‌ آنها ابر را پراكندند . و سپس‌ ما آن‌ ابر را به‌ شهر مرده‌ ميفرستيم‌ ؛ و بواسطۀ آن‌ ، زمين‌ را بعد از مردنش‌ زنده‌ مي‌كنيم‌.


صفحه 379

اينست‌ طرز زنده‌ شدن‌ شما مردمان‌ پس‌ از مردنتان‌.» [24]

در اين‌ دو آيه‌ مي‌بينيم‌ : خداوند نسبت‌ پراكنده‌ شدن‌ ابرها را در آسمان‌ به‌ باد داده‌ است‌ . و امّا در سنّت‌ آمده‌ است‌ كه‌ : ابرها را فرشتگان‌ ميرانند . و در دعاي‌ حضرت‌ امام‌ زين‌العابدين‌ عليه‌ السّلام‌ آمده‌ است‌ :

وَ قَبَآئِلِ الْمَلَئِكَةِ الَّذِينَ اخْتَصَصْتَهُمْ لِنَفْسِكَ ، وَ أَغْنَيْتَهُمْ عَنِ الطَّعَامِ وَالشَّرَابِ بِتَقْدِيسِكَ ، وَ أَسْكَنْتَهُمْ بُطُونَ أَطْبَاقِ سَمَوَاتِكَ ، وَ الَّذِينَ عَلَي


صفحه 380

أَرْجَآئِهَا إذَا نَزَلَ الامْرُ بِتَمَامِ وَعْدِكَ ، وَ خُزَّانِ الْمَطَرِ وَ زَوَاجِرِ السَّحَابِ ، وَالَّذِي‌ بِصَوْتِ زَجْرِهِ يَسْمَعُ زَجَلَ الرُّعُودِ ، وَ إذَا سَبَحَتْ بِهِ خَفِيفَةُ السَّحَابِ الْتَمَعَتْ صَوَاعِقُ الْبُرُوقِ ، وَ مُشَيِّعِي‌ الثَّلْجِ وَ الْبَرَدِ ، وَ الْهَابِطِينَ مَعَ قَطْرِ الْمَطَرِ إذَا نَزَلَ ، وَ الْقُوَّامِ عَلَي‌ خُزَّانِ الرِّيَاحِ ، وَ الْمُوَكَّلِينَ بِالْجِبَالِ فَلا تَزُولُ ، وَ الَّذِينَ عَرَّفْتَهُمْ مَثَاقِيلَ الْمِيَاهِ ، وَ كَيْلَ مَا تَحْوِيهِ لَوَاعِجُ الامْطَارِ وَ عَوَالِجِهَا . [25]

«و درود بفرست‌ بر گروههائي‌ از فرشتگانت‌ كه‌ آنان‌ را اختصاص‌ بخودت‌ داده‌اي‌ . و با اشتغال‌ بذكر تسبيح‌ و تقديست‌ از خوردن‌ طعام‌ و آشاميدن‌ شراب‌ بي‌نياز فرموده‌اي‌ . و آنها را در ميان‌ طبقات‌ آسمانهايت‌ مأوي‌ و سكني‌ داده‌اي‌ . و آنها كه‌ در كنار و اطراف‌ آسمانها هستند كه‌ تا چون‌ فرمان‌ تو به‌ اتمام‌ رسد ، براي‌ خدمت‌ و طاعت‌ رهسپار شوند .

و درود بفرست‌ بر گنجينه‌داران‌ باران‌ و فرشتگاني‌ كه‌ ابرها را ميرانند . و فرشته‌اي‌ كه‌ با صداي‌ راندن‌ او ، بانگ‌ رعد برخيزد و صداي‌ غرّش‌ آن‌ شنيده‌ شود . و چون‌ ابر با تازيانۀ او حركت‌ كند ، برقهاي‌ صاعقه‌زا در آسمان‌ درخشش‌ گيرد . و آن‌ فرشتگاني‌ كه‌ با دانه‌هاي‌ برف‌ و تگرگ‌ به‌ حركت‌ آيند . و با دانه‌هاي‌ باران‌ چون‌ فرود آيد ، به‌ زمين‌ نازل‌ شوند . و آنانكه‌ نگاهدارندۀ خزانه‌هاي‌ بادند ، و نگهبان‌ و گماشتگان‌ بر كوهها تا حركت‌ نكنند و جنبش‌ ننمايند . و آن‌ فرشتگاني‌ كه‌ به‌ آنها وزن‌ آبها را آموختي‌ ، و پيمانۀ آنچه‌ را كه‌ بارانهاي‌ بسيار و بارانهاي‌ پي‌درپي‌ را در بر دارد ، تعليم‌ نمودي‌!»

فرشته‌ امر ملكوتي‌ است‌ ؛ و قوّۀ الهيّه‌ عاري‌ از لباس‌ مادّه‌ است‌ . و اوست‌


صفحه 381

كه‌ ابر را حركت‌ ميدهد ؛ و تازيانۀ او قدرت‌ و وسيلۀ بكار انداختن‌ فعل‌ اوست‌ . بنابراين‌ در اين‌ دعاي‌ مبارك‌ كه‌ آمده‌ است‌ : مأمور ابرها و برف‌ها و تگرگ‌ها و بارانها فرشتگانند امري‌ صحيح‌ است‌ ؛ و منافات‌ با اسباب‌ مادّيّه‌ از بخار آب‌، و اختلاف‌ درجۀ هوا و سائر امور طبيعي‌ كه‌ براي‌ حدوث‌ اين‌ قبيل‌ حوادث‌ ذكر مي‌شوند ندارد .

ما در مباحث‌ خود ، در «معاد شناسي‌» و در جزءِ دوّم‌ از همين‌ كتاب‌ «نورملكوت‌ قرآن‌» اثبات‌ نموده‌ايم‌ كه‌ : امور ملكوتي‌ ، علل‌ بالا و امور مُلكي‌ ، علل‌ پائين‌ هستند . و در ميان‌ علل‌ و اسباب‌ ، علل‌ طوليّه‌ داريم‌ كه‌ يكي‌ بر بالاي‌ ديگري‌ است‌ از مادّه‌ و صورت‌ و عقل‌ ، تا برسد به‌ اسماء و صفات‌ كلّيّه‌ ، و بر فراز همۀ آنها ذات‌ اقدس‌ حقّ تعالي‌ علّة‌ العلل‌ است‌ .

در حقيقت‌ علّت‌ حقيقي‌ و فاعلي‌ خداست‌ ؛ و بقيّه‌ ، اسباب‌ و مُعدّات‌ مي‌باشند كه‌ به‌ ارادۀ خدا امكانات‌ و اقتضائاتي‌ براي‌ حصول‌ چيزي‌ در عالم‌ خارج‌ به‌ عنوان‌ مُعدّات‌ مي‌گردند .

بايد دانست‌ كه‌ : بسياري‌ از مردم‌ كه‌ در تعقّليّات‌ و حكمت‌ متعاليه‌ قدم‌ نگذاشته‌اند ، با اذهان‌ سادۀ خود كه‌ از حسّ و مادّه‌ تجاوز نكرده‌اند ، فرق‌ ميان‌ علّت‌ مُوجِده‌ كه‌ فاعل‌ است‌ ، با معدّات‌ نميگذارند . آنگاه‌ باران‌ و برف‌ و تابش‌ خورشيد و نور قمر و حرارت‌ زمين‌ و فصول‌ اربعه‌ و غيرها را مؤثّر حقيقي‌ در پيدايش‌ اشياء مي‌دانند ؛ در حاليكه‌ اين‌ پنداري‌ است‌ غلط‌ .

اينها همگي‌ علل‌ مُعدّه‌ هستند نه‌ علل‌ موجده‌ . علّت‌ آنستكه‌ با بقاي‌ آن‌، معلول‌ باقي‌ باشد ؛ و با از ميان‌ رفتن‌ آن‌ ، معلول‌ از بين‌ برود . مانند چراغ‌ كه‌ علّت‌ براي‌ روشنائي‌ است‌ . چون‌ چراغ‌ را بياوريم‌ ، نور را آورده‌ايم‌ و چون‌ آنرا ببريم‌ ، نور را برده‌ايم‌ .

امّا ابر و باران‌ و خورشيد و غيرها هيچكدام‌ علّت‌ براي‌ روئيدن‌ گياه‌


صفحه 382

نيستند ، زيرا چون‌ ابر از بين‌ برود و باران‌ منقطع‌ شود و خورشيد غروب‌ كند ، باز هم‌ گياه‌ باقي‌ است‌ . بنابراين‌ ، اينها هيچكدام‌ علّت‌ نيستند ؛ اينها تخم‌ را آماده‌ ميكنند تا خداوند به‌ ارادۀ فاعلي‌ خود به‌ آنها صورت‌ و خاصيّت‌ گياهي‌ بخشد .

وجود گياه‌ به‌ ارادۀ خدا ، و عدمش‌ نيز به‌ ارادۀ عدم‌ است‌ . پس‌ خدا علّت‌ فاعلي‌ است‌ .

تمام‌ اجسامي‌ را كه‌ بچشم‌ مي‌بينيم‌ ، پرتوي‌ از موجودات‌ مجرّدند كه‌ آنها را نمي‌بينيم‌ . و بقاي‌ اجسام‌ به‌ بقاي‌ تابش‌ آنهاست‌ . ابر و برق‌ و باران‌ و برف‌ ، نشانه‌هائي‌ از آن‌ عالم‌ نامرئي‌ است‌ ؛ مانند سپيدۀ صبح‌ كه‌ چون‌ در مشرق‌ بدمد ، نويد و نشانه‌اي‌ از خورشيد نامرئي‌ تحت‌ افق‌ است‌ ، و حكايت‌ از نور و ضياء و گرمي‌ آن‌ مي‌كند .

جهان‌ جمله‌ فروغ‌ نور حقّ دان‌ حق‌ اندر وي‌ زپيدائي‌ است‌ پنهان‌ [26]

آية‌ الله‌ شعراني‌ بعد از شرح‌ مختصري‌ در اين‌ باره‌ گويد : عجب‌ دارم‌ از يكي‌ از علماي‌ بزرگ‌ : سيّد مرتضي‌ داعي‌ رازيّ عليه‌ الرّحمة‌ كه‌ در كتاب‌ «تَبصرةُ العَوآمّ» اين‌ معني‌ را سخت‌ انكار كرده‌ ، و به‌ طائفۀ حشويّه‌ نسبت‌ داده‌ است‌ و گويد : در قرآن‌ كريم‌ راندن‌ ابر را به‌ باد نسبت‌ داده‌ است‌ نه‌ به‌ فرشته‌ . وانگهي‌ اگر فرشته‌ ابر را ميراند ، محتاج‌ به‌ تازيانه‌ نبودي‌ در راندن‌ ابر. [27]

اين‌ بود محصّل‌ كلام‌ دربارۀ كتاب‌ و سنّت‌ در مسائل‌ اعتقاديّه‌ .

و امّا دربارۀ مسائل‌ عمليّه‌ ؛ مثل‌ حكم‌ زنا كه‌ در قرآن‌ كريم‌ وارد است‌ :

الزَّانِيَةُ وَ الزَّانِي‌ فَاجْلِدُوا كُلَّ وَ'حِدٍ مِّنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ وَ لَا تَأْخُذْكُم‌ بِهِمَا رَأْفَةٌ فِي‌ دِينِ اللَهِ إِن‌ كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَهِ وَ الْيَوْمِ الاخِرِ وَ لْيَشْهَدْ


صفحه 383

عَذَابَهُمَا طَآئفَةٌ مِّنَ الْمُؤْمِنِينَ . [28]

«مرد زناكار و زن‌ زناكار هر كدام‌ را صد تازيانه‌ بزنيد . و اگر ايمان‌ بخدا و روز قيامت‌ داريد در اجراي‌ اين‌ امر دربارۀ آن‌ دو ، رحمت‌ و شفقتي‌ نياوريد . و واجب‌ است‌ كه‌ جماعتي‌ از مؤمنين‌ در مكان‌ ضرب‌ حدّ به‌ آن‌ دو نفر حضور داشته‌ و اين‌ امر را مشاهده‌ بنمايند.»

و حكم‌ رجم‌ يعني‌ سنگسار كردن‌ ، در بعضي‌ از صورتهاي‌ زنا ، مثل‌ زناي‌ مُحصِنه‌ و زناي‌ با محرم‌ و مجبور كردن‌ كسي‌ را به‌ زنا و غيرهاست‌ ؛ كه‌ در اين‌ موارد بخصوص‌ در سنّت‌ قطعيّۀ رسول‌ خدا صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ دستور رجم‌ آمده‌ است‌ .

بنابراين‌ ، مجموع‌ مسائل‌ و احكام‌ زنا بايد از مجموع‌ كتاب‌ و سنّت‌ اخذ شود .

و مثل‌ حرمت‌ و حلّيّت‌ گوشتها . در قرآن‌ مجيد حرمت‌ گوشت‌ خوك‌ بيان‌ شده‌ است‌ . و در سنّت‌ حرمت‌ و نجاست‌ گوشت‌ سگ‌ ، و حرمت‌ گوشت‌ خرگوش‌ و روباه‌ و سائر وحوش‌ .

و مثل‌ اصل‌ نماز ، و خصوصيّات‌ آن‌ از ركعات‌ كه‌ اوّل‌ در قرآن‌ كريم‌ است‌ ، و دوّم‌ در سنّت‌ .

و نظير اين‌ ارتباط‌ قويم‌ ميان‌ كتاب‌ و سنّت‌ در جميع‌ مسائل‌ اعتقاديّۀ اصوليّه‌ و عمليّۀ فروعيّه‌ برقرار است‌ .

 

پاورقي


[1] ـ آيات‌ 66 تا 68 ، از سورۀ 11 : هود

[2] ـ آيۀ 94 و 95 ، از سورۀ 11 : هود

[3] ـ آيات‌ 41 تا 44 ، از سورۀ 23 : المؤمنون‌

[4] ـ قسمتي‌از آيۀ 43 ، از سورۀ 4 : النّسآء ؛ و قسمتي‌از آيۀ 6 ، از سورۀ 5 : المآئدة‌

[5] ـ آيۀ0 6 ، از سورۀ 7 : الاعراف‌

[6] ـ قسمتي‌از آيۀ0 5 ، از سورۀ 28 : القصص‌

[7] ـ قسمتي‌از آيۀ 23 ، از سورۀ 45 : الجاثية‌

[8] ـ قسمتي‌از آيۀ 48 ، از سورۀ 5 : المآئدة‌

[9] ـ

لفظ‌ «جهل‌» در قرآن‌ كريم‌

يكي از اختصاصات و اصطلاحات قرآن كريم ، استعمال لفظ جهل‌ است در مورديكه علم به امور ظاهريّه و دانشهاي مادّي و اجتماعي و سياسي بنحو اتمّ و اكمل باشد، وليكن از دانش معنوي و روحي و ايمان به خدا و عالم غيب خبري نباشد . عبارت فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْجَـٰهِلِينَ خطاب خداوند است به رسول اكرم‌. و عبارت‌ إِنَّكُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ ، و أَریٰكُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ ، و بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ و امثال ذلك از لسان حضرت موسي و لوط و حضرت رسول اكرم به امّتهايشان بسيار است . يعني مثل اينكه بزرگترين فحش و كلمۀ ناسزائي را كه قرآن براي اينچنين مردم شناخته است‌، عبارت جاهل است‌. زيرا جهل سرمنشأ همۀ عيوب و مفاسد و گناهان است‌.

غيرت و عصبيّت و حميّتي كه از روي حبّ جاه و خودمنشي و غرور ملّي‌، هر جا پيدا شود ، قرآن تعبير به حميّت جاهليّت نموده است‌. در آيۀ  26 ، از سورۀ  48 : الفتح ميفرمايد : إِذْ جَعَلَ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجَـٰهِلِيَّةِ . « در آن زمانيكه كافران در دلشان عصبيّت را قرار دادند ، اين عصبيّت همان نخوت و باد غرور جاهليّت بوده است‌.» ودر آيۀ 154 ، از سورۀ 3 : ءَال عمران فرموده است‌: وَ طَآئفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنفُسُهُمْ يَظُنُّونَ بِاللَهِ غَيْرَالْحَقِّ ظَنَّ الْجَـٰهِلِيَّةِ . «و در گيرودار جنگ ، گروهي از مسلمانان حفظ جان خود را مورد اهمّيّت قرار دادند و مانند گمان جاهلي به خداوند گمان غير حقّ بردند.» و در آيۀ 0 5 ، از سورۀ  5 : المآئدة ميفرمايد : أَ فَحُكْمَ الْجَـٰهِلِيَّةِ يَبْغُونَ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَهِ حُكْمًا لِّقَوْمٍ يُوقِنُونَ . «آيا ايشان احكام زمان جاهليّت را جستجو مي‌كنند ؟ پس كيست كه حكمش نيكوتر از حكم خدا باشد براي مردمي كه صاحب يقين هستند؟»

بر همين اساس است كه اسلام كنيۀ أبوالحكم عمرو بن هِشام بن مُغيرة مخزومي را أبوجهل‌ گذارد . أبوجهل از سياستمداران مكّه و مرجع مراجعات مردم بود . مردي صاحب نفوذ و شخصيّت ملّي بود . امّا چون بخدا ايمان نياورد و استكبار و خودمحوري و غرور طائفگي او را وادار به عناد و دشمني و سرسختي و اذيّت رسول‌الله نمود ، در تاريخ به نام أبوجهل مكنّي گرديد ؛ يعني پدر جهل و منبع و سرچشمه ناداني‌.

محدّث قمّي در «الكُني و الالقاب‌» ج‌ 1 ، ص‌ 37 و 38 ؛ و در «هديّة الاحباب‌» طبع سنگي‌، ص‌ 9 و 0 1 آورده است كه أبوجهل از شديدترين دشمنان رسول‌اكرم بود ، و در جنگ در حال كفر كشته شد . و كثرت ايذاء و آزارهاي او به رسول‌خدا معروف است . رسول‌خدا دربارۀ او فرمود : سركشي اينمرد بر خداوند عزّوجلّ شديدتر است از فرعون . زيرا فرعون چون يقين به مردن كرد خدا را به يگانگي ياد كرد ، امّا اينمرد چون يقين به مردن كرد ، نام لات و عُزّي بر زبان آورد .

عموي أبوجهل ، وليد بن مُغيره است كه شيخي بزرگ و مجرّب و از زيركان عرب بود كه در خصومت‌ها براي حلّ نزاع به او رجوع مي‌نمودند . او پيامبر را ساحر خواند و يكي از پنج نفر مستهزئين به رسول‌الله است‌ . او همانست كه آيۀ: ذَرْنِي وَ مَنْ خَلَقْتُ وَحِيدًا تا اين آيۀ عَلَيْهَا تِسْعَةَ عَشَرَ دربارۀ او نازل شد . فرزند او خالد بن وليد است كه فتّاك بوده و شرح حال او در تاريخ اسلام مفصّلاً آمده است‌.

[10] ـ آيۀ 8 0 1 ، از سورۀ 6 : الانعام‌

[11] ـ آيۀ 18 ، از سورۀ 11 : هود

[12] ـ آيۀ 57 ، از سورۀ 33 : الاحزاب‌

[13] ـ آيۀ 6 ، از سورۀ 9 : التّوبة‌

[14] ـ آيۀ 7 ، از سورۀ 59 : الحشر

[15] ـ آيۀ 51 ، از ســورۀ 24 : الـنّـور

[16] ـ آيۀ 14 ، از سورۀ 49 : الحجرات

[17] ـ آيۀ 59 ، از ســورۀ 4 : النّســآء

[18] ـ آيۀ33 ، از سـورۀ47 : مـحـمّد

[19] ـ آيۀ31 ، از سورۀ3 : ءَال‌عمران‌

[20] ـ آيۀ 157 ، از سورۀ 7 : الاعراف‌

[21] ـ آيات‌ 77 تا 82 ، از سورۀ 26 : الشّعرآء

[22] ـ آيۀ 48 ، از سورۀ0 3 : الرّوم‌

[23] ـ آيۀ 9 ، از سورۀ 35 : فاطر

[24] ـ و همچنين آياتي در سورۀ واقعه در نسبت فعل فاعل به خداوند و نسبت‌ مُعدّ به موجودات داريم كه شايان توجّه است‌:

أَ فَرَءَيّتُم مَّا تُمْنُونَ * ءَأَنتُمْ تَخْلُقُونَهُوٓ أَمْ نَحْنُ الْخَـٰلِقُونَ . (آيۀ 58 و 59 ، از سورۀ 56 : الواقعة‌) «شما به من خبر دهيد كه اين منيّ (نطفه‌) را كه در رحم مي‌ريزيد ، آيا شما آنرا مي‌آفرينيد ، يا ما آفرينندۀ آن هستيم‌؟!» در اينجا شخص پدر كه صاحب منيّ و فاعل فعل است معدّ است‌، امّا آفرينندۀ جنين خداست‌.

أَ فَرَءَيْتُم مَّا تَحْرُثونَ * ءَأَنتُمْ تَزْرَعُونَهُوٓ أَمْ نَحْنُ الزَّ'رِعُونَ . (آيۀ 63 و 64 ، از سورۀ 56 : الواقعة‌) «شما به من خبر دهيد كه اين تخمي را كه ميكاريد و كشت ميكنيد ، آيا شما آنرا گياه و دانه ميكنيد ، يا ما گياه كننده و دانه كنندۀ آن هستيم‌؟!» در اينجا زارع و كشاورز معدّ است‌، و روياننده و دانه درست كننده خداست‌.

أَ فَرَءَيْتُمُ النَّارَ الَّتِي تُورُونَ * ءَأَنتُمْ أَنشَأْتُمْ شَجَرَتَهَآ أَمْ نَحْنُ الْمُنشِـئُونَ . (آيۀ 71 و 72 ، از سورۀ 56 : الواقعة‌) «شما به من خبر دهيد ، آتشي را كه برميافروزيد ، آيا شما درختش را ايجاد و انشاء كرده‌ايد ، و يا ما انشاء كننده و به وجود آورندۀ آن هستيم‌؟!» در اينجا انسان به عنوان علّت معدّه براي آتش افروزيِ چوبها معرّفي شده است‌، امّا ايجاد كنندۀ چوب و پديدآورندۀ درخت خداوند است كه علّت فاعلي آن مي‌باشد .

دربارۀ دانش‌هائي كه بشر مي‌آموزد ، تهيّۀ مقدّمات نتيجه‌: از تعليم استاد و مطالعۀ كتاب و تمرين حرفه و فنّ ، اسباب معدّه هستند ، امّا علم به نتيجه بواسطۀ الهام ملائكه انجام مي‌گيرد . وَ اللَهُ مِن وَرَآئهِمْ مُّحِيطٌ . (آيۀ0 2 ، از سورۀ 85 : البروج‌) «و خداوند از پشت اين اسباب و از پشت ملائكه‌ نيز احاطه بر آنان دارد.»

[25] ـ «صحيفة كاملة سجّاديّه‌» دعاي سوّم‌: في الصّلوةِ علَي حَمَلَةِ العَرشِ وَ كُلِّ مَلَكٍ مُقرَّبٍ .

[26] ـ از شيخ محمد شبستري در «گلشن‌راز» .

[27] ـ «شرح صحيفۀ سجّاديّه‌» ترجمۀ آية الله شعراني‌، ص‌ 124 و 125

[28] ـ آيۀ 2 ، از سورۀ 24 : النّور

      
  
فهرست
  بحث‌ هشتم‌: سير قرآن‌ در آيات‌ آفاقي‌، و عظمت‌ اخلاق‌ آن‌ و تفسير آيۀ: وَ لَقَدْ صَرَّفْنَآ فِي‌ هَـ
  تفسير آيۀ: سَنُرِيهِمْ ءَايَـاتِنَا فِي‌ الافَاقِ وَ فِي‌ أَنفُسِهِمْ حَتَّي‌' يَتَبَيَّنَ لَهُمْ
  تمام‌ مراتب‌ حقّ، از خداوند است‌
  دعوت‌ قرآن‌ به‌ تفكّر در اشياءِ خارج‌، و مصنوعات‌ خداوند
  مضامين‌ متفاوتي‌ از آيات‌ قرآن‌ كريم‌ دربارۀ اصل‌ خلقت‌ انسان‌
  آيۀ اوّل‌ (نُطْفَةٍ أَمْشَاجٍ)؛ اشارۀ قرآن‌ به‌ تمركز شخصيّت‌ انسان‌ در «نطفة‌ أمشاج‌».
  تفسير علاّمه‌ در «الميزان‌» نُطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَبْتَلِيهِ را
  گفتار طنطاوي‌ در تفسير أمشاج‌
  آيا معناي‌ أمشاج‌، كروموزوم‌ها هستند، و يا حالت‌ خاصّ حاصلۀ از لقاح‌؟.
  آيه دوم:( سلالة من طين...ثم انشا نا ه خلقا ءاخز) تصريح‌ آيۀ قرآن‌ بر«حركت‌ جوهريّة‌» صدر المتألّهين
  خداوند تمام‌ مخلوقات‌ را جفت‌ آفريده‌ است‌
  تفسير آيه: ومن كل شيء خلقنا زوجين لعلكم تذكرون.
  دآلة بتفريقها علي مفرقها، وبتأليفها علي مؤلفها
  خطبۀ حضرت‌ امام‌ رضا عليه‌ السّلام‌ ايستاده‌ بر فراز منبر در تفسير «زَوْجَيْن‌».
  معني‌ «زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ» در آيۀ «وَ مِن‌ كُلِّ الثَّمَرَ'تِ جَعَلَ فِيهَا زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ
  إخبار قرآن‌ به‌ اتّصال‌ سيّارات‌ و ثوابت‌ با كرۀ زمين‌ پيش‌ از انفصال‌ (ان السموت و الارض کانتا
  إخبار قرآن‌ و «نهج‌ البلاغة‌» از فرضيّۀ لاپلاس‌ و نيوتون‌ و كپلر.
  تفسير حضرت‌ علاّمۀ طباطبائي‌ دربارۀ آيۀ مزبور.
  گفتار حضرت‌ علاّمه‌ در كيفيّت‌ انفصال‌ أجرام‌ بعد از اتّصال‌
  گفتار طنطاوي‌ در تفسير خود در ذيل‌ آيۀ مباركه‌
  گفتاري‌ از طنطاوي‌ دربارۀ آيۀ: لَتُبَيِّنُنَّهُ و لِلنَّاسِ وَ لَا تَكْتُمُونَهُ.
  علوم‌ مادّيّه‌ و طبيعيّه‌ تا حدّي‌ كه‌ موجب‌ كمال‌ انسان‌ است‌ شرافت‌ دارد
  ازجمله موارددعوت قرآن به سيردرآيا ت آفاقي تذکربه بازگشت تمام تفاوتهابه مبداواحددر آيۀ: يُسْقَي‌'
  تفسير علاّمۀ طباطبائي‌ (ره‌) در ذيل‌ اين‌ آيۀ شريفه‌
  روايات‌ وارده‌ كه‌: أنَا و أنتَ يا عليُّ مِن‌ شجرةٍ واحدة‌
  آيات‌ ديگري‌ از قرآن‌ كريم‌ كه‌ دعوت‌ به‌ سير در آيات‌ آفاقيّه‌ مي‌نمايد
  تفسير آيه: و من الجبال جدد بيض و حمر مختلف ألوانها و غرابيب سود
  آيات‌ وارده‌ در كيفيّت‌ انفاق‌، و ظرائف‌ نكات‌ اخلاق‌
  سخاوت‌ رسول‌ خدا صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ وسلّم‌ به‌ قدري‌ بود كه‌ از حدّ خارج‌ مي‌شد
  آيات‌ وارده‌ در انفاق‌، از كرائم‌ آيات‌ اخلاقي‌ است‌ (آيات‌ چهارده‌گانۀ سورۀ بقره‌)
  دقائق‌ و ظرافت‌هاي‌ نكات‌ اخلاقي‌ در آيات‌ انفاق‌ وارد در قرآن‌
  روايات‌ وارده‌ از رسول‌ خدا در مكارم‌ اخلاق‌
  آيات‌ آفاقيّه‌ دعوت‌ به‌ توحيد و مكارم‌ اخلاق‌ دارد
  آيات‌ آفاقيّه‌ و نعمتهاي‌ خداوند در آيات‌ سورۀ نحل‌
  «وَ انظُرْهُ في‌ كلِّ شَي‌ءٍ ذلِكَ اللهُ».
  عرفان‌ يا فلسفه‌ و حكمت‌، يگانه‌ راهگشاي‌ حلّ مسائل‌ توحيد است‌
  مَا رَأيتُ شَيئًا إلاّ وَ رَأيتُ اللهَ مَعَه‌
  مضامين‌ عاليۀ دعاي‌ سيّد الشّهداء عليه‌ السّلام‌ در روز عرفه‌
  عبارات‌ دعاي‌ عرفه‌، خدا را در همۀ موجودات‌ نشان‌ ميدهد
  ملكات‌ عرفاني‌ سيّد الشّهداء عليه‌ السّلام‌ در زيارت‌ مطلقه‌
  «جلوۀ عالم‌ فروغ‌ روي‌ حسين‌ است‌».
  بحث‌ نهم‌: عربيّت‌ و إعجاز قرآن‌ و تفسير آيۀ: إِنَّا جَعَلْنَـاهُ قُرْءَانًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ
  كلام‌ عبدالحليم‌ جندي‌ دربارۀ منهاج‌ تفسيري‌ حضرت‌ امام‌ صادق‌ عليه‌ السّلام‌ (ت‌)
  تفسير آية‌ الله‌ علاّمۀ طباطبائي‌ در معناي‌ إِنَّا جَعَلْنَـاهُ قُرْءَ'نًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ
  معناي‌ «اُمّ الكتاب‌»، و معناي‌ «عليّ» و «حكيم‌» از صفات‌ قرآن‌
  معارف‌ إلهي‌،درقالب‌مفاهيم محسوس‌براي‌سطح‌ فكربشرتنزّل ‌داده ‌شده ‌است‌ (ت‌)
  آيات‌ عديده‌اي‌ از قرآن‌ كه‌ دربارۀ نزول‌ قرآن‌ به‌ زبان‌ عربي‌ وارد است‌
  تفسير آيۀ الله‌ علاّمه‌، آيۀ «نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الامِينُ عَلَي‌' قَلْبِكَ» را
  قرآن‌ به‌ معني‌ و لفظ‌ هر دو نازل‌ شده‌ است‌
  از جمله‌ آيات‌ دالّۀ بر نزول‌ قرآن‌ به‌ لسان‌ عربيّ، آيۀ سورۀ نحل‌ است‌
  در ترجمۀ احوال‌ مفسّر بزرگ‌ شيعه‌: سيّد رضي‌ رحمه‌ الله‌ (ت‌)
  از جمله‌ آيات‌ دالّۀ بر نزول‌ قرآن‌ به‌ زبان‌ عربيّ، آيۀ سورۀ فصّلت‌ است‌
  آيات‌ دالّۀ بر نزول‌ قرآن‌ به‌ لسان‌ عربيّ، در سوره‌هاي‌ شوري‌، أحقاف و طه‌ و...
  مزيّت‌ زبان‌ عربي‌ چيست‌؟ و به‌ چه‌ سبب‌ قرآن‌ به‌ لسان‌ عربي‌ نازل‌ شده‌ است‌؟.
  مطالبي‌ از گوستاولوبون‌ در عظمت‌ اسلام‌ و عرب‌
  گفتار گوستاولوبون‌ در عظمت‌ قرآن‌ و معني‌ توحيد در اسلام‌
  گوستاولوبون‌: أقوام‌ مختلفۀ مسلمين‌ در دو چيز با هم‌ اتّفاق‌ دارند: زبان ‌عربي‌ و حجّ.
  گفتار گوستاولوبون‌ در عظمت‌ قرآن‌، و نشر زبان‌ عرب‌ در تمام‌ دنيا
  يكي‌ از مهم‌ترين‌ موارد اختلاف‌ مسلمين‌ با مسيحيان‌، مسألۀ گناه‌ و عقاب‌ است‌
  عقيدۀ نصاري‌ دربارۀ گناه‌ بشر و فِداي‌ مسيح‌، مخالف‌ عقل‌ صريح‌ است‌
  بحث‌ گوستاولوبون‌ دربارۀ زبان‌ عربيّ.
  غلبۀ زبان‌ انگليسي‌، معلول‌ غلبۀ استعمار انگليس‌ است‌
  در تمام‌ دنيا زباني‌ به‌ ارجمندي‌ و عالي‌رتبگي‌ زبان‌ عرب‌ نمي‌رسد
  حملۀ سيّد جمال‌ الدّين‌ به‌ إرنِست‌ رِنان‌ به‌ سبب‌ گفتارش‌ در مورد ناتواني‌ أعراب‌ ازعلم‌ و فلسفه
  حملۀ سيّد به‌ رنان‌؛ و مقالۀ رنان‌ در علوم‌ اسلام‌
  استيضاح‌ گوستاولوبون‌، إرنست‌ رنان‌ را در تمدّن‌ عرب‌
  افتخار به‌ نژاد و ملّيّت‌ مذموم‌ است‌، زيرا نژاد امر اختياري‌ نيست‌
  سوزاندن‌ أعراب‌ كتابخانۀ اسكندريّه‌ و ايران‌ را شايعۀ باطل‌ است‌
  شايعۀ كتاب‌ سوزي‌ يكي‌ از ترفندهاي‌ استعمار است‌
  زنده‌ كردن‌ لغات‌ فارسي‌ باستاني‌، برگشت‌ از تعاليم‌ قرآن‌ است‌
  نزول‌ سورۀ تكاثر، براي‌ از بين‌ بردن‌ افتخار به‌ موهومات‌ ملّي‌گرائي‌ است‌
  تبليغات‌ براي‌ فردوسي‌ و شاهنامه‌، تبليغات‌ عليه‌ اسلام‌ است‌
  نامۀ مرحوم‌ شهيد مطهّري‌ به‌ رهبر فقيد انقلاب‌ دربارۀ شناخت‌ هويّت دكتر شريعتي‌ (ت‌)
  استعمار، جهاد اسلام‌ را همچون‌ حملۀ إسكندر و مغول‌ ارائه‌ ميدهد
  هدف‌ استعمار آنستكه‌ از راه‌ فرهنگ‌ و ادبيّات‌، سطح‌ علمي‌ قرآن‌ را در اذهان پائين‌ آورد
  قرآن‌ كتاب‌ دلپسند و دلچسب‌ حتّي‌ براي‌ كفّار است‌
  مبدأ دخول‌ لغات‌ عربي‌ در فارسي‌، از دورۀ سامانيان‌ است‌
  گفتار آية‌ الله‌ شعراني‌ در لزوم‌ حفظ‌ ادبيّات‌ قدماء، به‌ علّت‌ نزديكي‌ آن‌ به‌زبان‌ عربي‌ (ت‌)
  لزوم‌ تكلّم‌ به‌ زبان‌ عربي‌ براي‌ جميع‌ مسلمانان‌
  عربي‌، زبان‌ قرآن‌ است‌؛ و تكلّم‌ به‌ زبان‌ عربي‌ از نشانه‌هاي‌ اهل‌ قرآن‌
  زبان‌ عربي‌ بايد زبان‌ مادري‌ هر مسلمان‌ باشد
  علماء بايد مطالب‌ علمي‌ خود را به‌ عربي‌ بنويسند
  عربي‌ بودن‌ زبان‌، موجب‌ گسترش‌ ذهن‌ و قريحه‌ مي‌گردد
  كوششهاي‌ استعمار براي‌ برانداختن‌ زبان‌ عربي‌ و قرآن‌ در ممالك‌ اسلامي‌
  جنايات‌ آتاترك‌ و پهلوي‌ به‌ قرآن‌ و زبان‌ عربي‌
  خيانتهاي‌ محمّد علي‌ فروغي‌ در زمان‌ رضاخان‌ و محمّد رضا پهلوي‌
  قبول‌ پنج‌ مادّۀ پيشنهادي‌ مرحوم‌ آية‌الله‌ العظمي‌ حاج‌ آقا حسين‌ قمّي‌، ازطرف‌ شاه‌
  نقشه‌هاي‌ شوم‌ دشمنان‌ قرآن‌ با رسيدن‌ وعده‌هاي‌ إلهي‌ بر باد مي‌رود
  تلاش‌ استعمار در ايران‌ براي‌ تبديل‌ خطّ و روز تعطيل‌ هفتگي‌ (ت‌)
  معجزۀ قرآن‌ در تمام‌ شؤون‌ آن‌ است‌، نه‌ منحصر به‌ بلاغت‌ آن‌
  فرق‌ ميان‌ أشعار حافظ‌ و سعدي‌ (ت‌)
  خطبۀ «نهج‌ البلاغة‌» در عظمت‌ قرآن‌
  قرآن‌، پشتوانه‌ و نيرو دهنده‌ و حيات‌ بخش‌ همه‌ است‌
  بحث دهم: عظمت‌ و أصالت‌ قرآن‌ كريم‌ و تفسير آيۀ: وَ قَالُوا لَوْ لَا نُزِّلَ هَـذَا الْقُرْءَانُ
  خداوند تشريع‌ و تكوين‌ يكي‌ است‌
  كلمۀ لا إلهَ إلاّ الله‌، مركّب‌ از نفي‌ و إثبات‌ نيست‌
  نزول‌ قرآن‌ از خداست‌، و به‌ پيامبري‌ مثل‌ محمّد نازل‌ مي‌نمايد.
  مؤمن‌ گرايشي‌ به‌ مادّيّات‌ ندارد، و مقصد و منظورش‌ معنويّت‌ و كسب‌ فضائل‌ است‌
  ميزان‌ أعلميّت‌ در اسلام‌، أعلميّت‌ به‌ قرآن‌ است‌
  تأثير قرآن‌ در پيدايش‌ تمدّن‌ عظيم‌ اسلامي‌
  تفوّق‌ علوم‌ اسلام‌ بر يونان‌، از بركت‌ قرآن‌ است‌
  تمامي‌ علوم‌، از علم‌ به‌ قرآن‌ پديد آمدند.
  أعداد اروپائي‌، عين‌ اعداد عربي‌ است‌
  به‌ ضرورت‌ اسلام‌، عين‌ الفاظ‌ قرآن‌ وحي‌ خداوند است‌
  آيۀ «فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ و عَلَي‌' قَلْبِكَ» منافات‌ با نزول‌ الفاظ‌ قرآن‌ ندارد.
  تحفّظ‌ مسلمين‌ بر قرآن‌ و تعليم‌ و تعلّم‌ آن‌
  كيفيّت‌ جمع‌آوري‌ و نام‌ گذاري‌ آيات‌ و سُوَر، در زمان‌ رسول‌ الله‌
  دقّت‌ مسلمين‌ در ضبط‌ آيات‌ و كلمات‌ قرآن‌
  طبع‌ قرآن‌ بايد طبق‌ قرآن‌هاي‌ صدر أوّل‌ و رسم‌ الخطّ و كتابت‌ قديم‌ باشد.
  نام‌ سور، و خطّ و إعراب‌ قرآن‌ كريم‌
  وضع‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ «علم‌ نحو» را و تعليم‌ آن‌ به‌ أبوالاسود دؤلي‌ (ت‌)
  جمع‌ آوري‌ قرآن‌ مجيد در يك‌ مصحف‌، پيش‌ از رحلت‌ رسول‌ اكرم‌
  جمع‌ آوري‌ قرآن‌ مجيد در يك‌ مصحف‌، پس‌ از رحلت‌ رسول‌ اكرم‌
  مطالب‌ «الاضوآء» دربارۀ كيفيّت‌ جمع‌آوري‌ قرآن‌ در زمان‌ ابوبكر و عثمان‌ (ت‌)
  اهتمام‌ مسلمين‌ در أمر قرآن‌ مجيد.
  جمع‌آوري‌ قرآن‌ در عصر خلفاء، و سبب‌ سكوت‌ و پذيرش‌ أميرالمؤمنين عليه‌ السّلام‌
  كتابت‌ قرآن‌ بايد طبق‌ موازين‌ متقدّمين‌ باشد.
  فتواي‌ علاّمۀ طباطبائي‌ در تحريم‌ طبع‌ ضميمه‌اي‌ با قرآن‌ مجيد.
  حرمت‌ تصرّف‌ در كلام‌ و نوشته‌ و امضاي‌ ديگري‌
  قرائت‌ قرآن‌ بايد منحصراً از روي‌ خود مصحف‌ باشد (ت‌)
  تجزيه‌ و تفكيك‌ قرآن‌ و طبع‌ آن‌ در چند مجلّد، هتك‌ قرآن‌ و حرام‌ است‌ (ت‌)
  گفتار مرحوم‌ محدّث‌ قمّي‌ در مضارّ تصرّف‌ در عبارت‌ ديگران‌ و لزوم‌ دقّت‌ در نقل‌
  گفتار علاّمه‌ در لزوم‌ عبادات‌ به‌ زبان‌ عربي‌
  گفتار حكيمان? علاّمه‌ دربارۀ إعجاز قرآن‌ مجيد.
  تمام‌ أحكام‌ ارث‌ در سه‌ آيه‌ از آيات‌ قرآن‌ گنجانده‌ شده‌ است‌ (ت‌)
  أعراب‌ بت‌پرست‌، در برابر إعجاز قرآن‌ حربه‌اي‌ جز سحر ناميدن‌ آن‌ نداشتند.
  تنها قرآن‌ كريم‌، قطعيّ الصّدور است‌
  كتب‌ يهود و نصاري‌، نظير كتب‌ أخبار و تواريخ‌ ماست‌
  بحث‌ تفصيلي‌ دربارۀ حجّيّت‌ و اعتبار «تورات‌»؛ تورات‌ فعلي‌ سند متواتر ندارد.
  اهل‌ كتاب‌ در لسان‌ قرآن‌، و كتب‌ آنان‌
  داستان‌ و سرگذشت‌ تورات‌ فعلي‌ كه‌ در دست‌ مردم‌ است‌
  تاريخ‌ اجمالي‌ شهر بابِل‌ (ت‌)
  از بين‌ رفتن‌ تورات‌ اصلي‌ بدست‌ بُختُ نَصّر
  تورات‌ فعلي‌ را «عَزرا» جمع‌آوري‌ نمود.
  از اسارت‌ يهود تا نوشتن‌ مجدّد تورات‌، يك‌ قرن‌ و نيم‌ فاصله‌ بود.
  خواب‌ بخت‌ نصّر و تعبير دانيال‌ پيغمبر
  گفتار «قاموس‌ كتاب‌ مقدّس‌» دربارۀ نوشتن‌ عزرا تورات‌ را
  بحث‌ تفصيلي‌ دربارۀ حجّيّت‌ و اعتبار «إنجيل‌»؛ إنجيل‌ فعلي‌ نيز مانند تورات‌، سند ندارد و غير از ق
  انجيل‌ اصلي‌ موجود نيست‌؛ و أناجيل‌ اربعه‌ نوشتۀ افراد است‌
  أناجيل‌ اربعه‌ به‌ «انجيل‌ مَتّي‌» منتهي‌ ميگردند كه‌ اصل‌ عِبراني‌ آن‌ مفقود است‌
  سستي‌ أناجيل‌ أربعه‌ با وجود گستردگي‌ مسيحيّت‌ در عالم‌، شگفت‌آور است‌
  انحصار اناجيل‌ در چهارتا، ناشي‌ از تحريم‌ كليسا نسبت‌ به‌ باقي‌ اناجيل‌ بود.
  پيدايش‌ «إنجيل‌ بَرنابا» و عدم‌ قبول‌ كليسا
  بحث‌ تفصيلي‌ پيرامون‌ إنجيل‌ برنابا و كيفيّت‌ آشكار شدن‌ انجيل‌ برنابا (ت‌)
  گفتار دكتر سعادت‌ دربارۀ مؤلّف‌ انجيل‌ برنابا (ت‌) 280.
  دكتر سعادت‌، مؤلّف‌ انجيل‌ برنابا را يك‌ عالم‌ يهودي‌ تازه‌ مسلمان‌ أندلسي نامعلوم‌ ميداند (ت‌) .
  دلائل‌ دكتر سعادت‌، تخيّلات‌ واهيه‌اي‌ است‌ بدون‌ استناد به‌ شواهد تاريخي قطعي‌ (ت‌)
  إشكالات‌ صاحب‌ تفسير «المنار» بر شبهات‌ دكتر سعادت‌ دربارۀ انجيل‌ برنابا (ت‌) .
  گفتار مرحوم‌ سردار كابلي‌ در صحّت‌ انجيل‌ برنابا و متداول‌ بودن‌ آن‌ قبل از اسلام‌(ت‌) .
  إنجيل‌ برنابا از جهات‌ بسياري‌ موافق‌ قرآن‌ است‌ (ت‌) .
  تعصّب‌ كوركنندۀ مسيحيان‌ مانع‌ آنان‌ از قبول‌ اين‌ انجيل‌ است‌ (ت‌) .
  كلام‌ آية‌ الله‌ شعراني‌ در قطعيّ الصّدور نبودن‌ انجيل‌
  مطالب‌ باطل‌ در اناجيل‌ بسيار است‌
  فرقهاي‌ موجود بين‌ اسلام‌ و مسيحيّت‌ (ت‌)
  از بين‌ رفتن‌ تورات‌ و انجيل‌ واقعي‌، اثر غضب‌ خداوند بر يهوديان‌ است‌
  آيۀ: لَتُفْسِدُنَّ فِي‌ الارْضِ مَرَّتَيْنِ وَ لَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبِيرًا؛ دو بار خراب‌ شدن بيت
  كتاب‌ «منقول‌ رضائي‌» تأليف‌ نفيس‌ يك‌ عالم‌ يهودي‌ جديد الإسلام‌ است‌
  ادلّۀ كتاب‌ «منقول‌ رضائي‌» در عدم‌ أبديّت‌ تورات‌
  بحث يازدهم: قاطعيّت‌ و واسعيّت‌ قرآن‌ عظيم‌ و تفسير آيۀ: ال م ص‌ * كِتَـابٌ أُنزِلَ إِلَيْكَ فَلَا
  ترجمه‌ و تفسير آيۀ صدر مبحث‌ و آيات‌ پس‌ از آن‌
  قرآن‌، مطالب‌ خود را با قاطعيّت‌ بيان‌ ميكند.
  هيچ‌ كتاب‌ سماوي‌، مثل‌ قرآن‌ قاطعيّت‌ ندارد.
  إخبار قاطع‌ قرآن‌ از حوادث‌ آينده‌، يكي‌ از معجزات‌ آنست‌
  إخبار غيبي‌ قرآن‌ در آيات‌ سورۀ فتح‌
  إخبار قرآن‌ از غلبۀ روميان‌، از معجزات‌ ظاهر آنست‌
  تفسير آيات‌: ا ل م‌ * غُلِبَتِ الرُّومُ...
  علّت‌ مسرّت‌ مسلمين‌ از غلبۀ روم‌ و شكست‌ ايران‌
  خزائن‌ و مختصّات‌ خسرو پرويز (ت‌)
  تكذيب‌ مشركين‌ خبر غلبۀ روم‌ را بر ايران‌
  نامۀ حضرت‌ رسول‌ اكرم‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ وآله‌ وسلّم‌ به‌ خسرو پرويز (ت‌)
  جنگهاي‌ خسرو پرويز با هرقل‌ امپراطور روم‌
  مردم‌ فقط‌ از ظاهر اطّلاع‌ دارند، و از حقيقت‌ بي‌خبرند.
  آيات‌ قاطعۀ قرآن‌ در إخبار به‌ غيب‌
  قاطعيّت‌ آيات‌ قرآن‌ بهيچوجه‌ با ظواهر امر قابل‌ توصيف‌ نبود
  گفتار مورّخين‌ خارجي‌، در اينكه‌ پيامبر اسلام‌ به‌ گفتار خودش‌ ايمان‌ داشته‌ است‌
  صبر و تحمّل‌ رسول‌ الله‌ بر آزار و اذيّت‌ و تكذيب‌ و استهزاء كفّار وسفر رسول‌ الله‌ به‌ طائف‌ براي
  آزارها و اذيّت‌هاي‌ مردم‌ طائف‌ به‌ رسول‌ الله‌
  استماع‌ جنّ آيات‌ قرآن‌ را در بازگشت‌ رسول‌ الله‌ از طائف‌
  پناه‌ خواستن‌ رسول‌ الله‌ در وقت‌ ورود به‌ مكّه‌ از بعضي‌ از كفّار براي‌ تبليغ‌ رسالات‌ خدا
  پيامبر در طائف‌، تك‌ و تنها با قاطعيّت‌ دعوت‌ خود را نمود.
  اخلاق‌ عظيم‌ پيغمبر اكرم‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌
  أشعار بوصيري‌ در مجد و عظمت‌ رسول‌ اكرم‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلّم‌
  لغات‌ و اصطلاحات‌ بديعۀ قرآنيّه‌
  معناي‌ «حقّ» و مشتقّات‌ آن‌ در قرآن‌
  در تفسير آيۀ: أُولَـئِكَ الَّذِينَ حَقَّ عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ.
  مراد از «شجرة‌ ملعونه‌» در قرآن‌، بني‌ اُميّه‌ هستند (ت‌)
  استفادۀ علاّمۀ طباطبائي‌ از تعبير «حَقَّ عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ».
  إجماع‌ شيعه‌ بر اينكه‌ پدران‌ و مادران‌ معصومين‌، بايد موحّد باشند (ت‌)
  معني‌ «ضلال‌» در قرآن‌ كريم‌
  تعابير قرآن‌ دربارۀ نزول‌ عذاب‌
  تفسير آيۀ: كَأَن‌ لَمْ يَغْنَوْا فِيهَا
  تفسير آيۀ: وَ جَعَلْنَـاهُمْ أَحَادِيثَ..
  اختصاصات‌ قرآن‌؛ آيات‌ قرآن‌، در تعبيراتش‌ ادب‌ خاصّي‌ دارد.
  تعابير قرآن‌، ارزشها و حقائق‌ را آشكار مي‌سازد.
  لفظ‌ «جهل‌» در قرآن‌ كريم‌ (ت‌)
  >> قرآن‌ كتاب‌ تربيت‌ و ادب‌ است‌
  قرآن‌ ناسزا و سبّ را جائز نمي‌شمرد مگر به‌ ظالمين‌
  ظهور روح‌ محبّت‌ و وَداد در آيات‌ قرآن‌ كريم‌
  حجّيّت‌ سنّت‌، در قوّۀ حجّيّت‌ قرآن‌ است‌
  بسياري‌ از مسائل‌ اصول‌ و فروع‌، از ضمّ و ضميمۀ قرآن‌ و سنّت‌ تحصيل‌ ميگردد.
  مجموع‌ قرآن‌ و سنّت‌، «علّت‌ فاعلي‌» را خدا، و موجودات‌ را «مُعدّات‌» مي‌شمرد.
  قرآن‌ و سنّت‌ مانند دو بال‌ طائر، هر يك‌ مُقوّي‌ دگرند.
  بيان‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ در لزوم‌ تمسّك‌ به‌ قرآن‌
  توصيۀ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ به‌ قرآن‌، ضمن‌ وصيّت‌ مفصّله‌
  دعاي‌ «صحيفۀ سجّاديّه‌» در لزوم‌ تمسّك‌ به‌ قرآن‌
  وجه‌ تسميۀ ديوان‌ حافظ‌ به‌ لسانُ الغيب‌ (ت‌)
  «تا بوَد وردت‌ دعا و درس‌ قرآن‌ غم‌ مخور»؛ مواردي‌ كه‌ در «ديوان‌ حافظ‌» از قرآن نام‌ برده‌ شده‌ ا
  بحث‌ دوازدهم‌: غير قابل‌ تغيير بودن‌ و عموميّت‌ قرآن‌ مجيد و تفسير آيۀ: وَ أُوحِيَ إِلَيَّ هَـذَا ا
  راه‌ ثبوت‌ قرآن‌، منحصر در «تواتر» است‌
  قرآن‌ با عبارات‌ و ألفاظش‌، به‌ تواتر ثابت‌ است‌
  جلالت‌ و عظمت‌ مقام‌ أُبيّ بن‌ كعب‌، از كُتّاب‌ و قرّاء و مفسّرين‌ قرآن‌ از صحابه‌ (ت‌)
  امتناع‌ ابن‌ مسعود از تسليم‌ كردن‌ مصحف‌ خود به‌ عثمان‌ براي‌ سوزاندن‌
  مصحف‌ عثمان‌، از روي‌ مصحف‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ است‌
  بردن‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ مصحف‌ خود را بر شتري‌ به‌ مسجد.
  بيان‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ دربارۀ كيفيّت‌ تعليم‌ رسول‌ الله‌ صلّي‌ الله‌ عليه‌ وآله قرآن‌
  مصحف‌ عثمان‌ مورد امضاي‌ ائمّه‌ بوده‌ و مقدار آن‌ با مصحف‌ أميرالمؤمنين‌ مساوي‌ است‌
  أخباري‌ كه‌ دلالت‌ بر تحريف‌ قرآن‌ دارد، به‌ دليل‌ عقلي‌ از حجّيّت‌ ساقط‌ است‌ (ت‌)
  عدم‌ جواز قرائت‌ قرآن‌ به‌ قرائت‌ غير متواتره‌
  قرآني‌ كه‌ امروز به‌ قرائت‌ عاصم‌ ميخوانند، همان‌ قرائت‌ أميرالمؤمنين‌ است‌
  قرائت‌ عاصم‌ بواسطۀ ابو عبدالرّحمن‌ سلميّ به‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ مي‌رسد؛ و هر دو شيعه‌ان
  قرائات‌ سبعۀ متواتره‌
  تقدّم‌ شيعه‌ در علم‌ قرائت‌ و تصنيف‌ در آن‌ (ت‌)
  صاحب‌ «جواهر» و آية‌ الله‌ خوئي‌، منكر تواتر قرائات‌ سبعه‌ هستند.
  استدلال‌ صاحب‌ «جواهر» به‌ روايات‌ إنّ القُرءانَ نَزَلَ بِحَرفٍ واحدٍ عَلي‌ نبيٍّ واحدٍ.
  أدلّۀ آية‌ الله‌ خوئي‌ بر ردّ تواتر قرائات‌
  قرائات‌ سبعه‌، از روي‌ اجتهاد نيست‌ و گفتار علاّمۀ طباطبائي‌ دربارۀ استناد قرائات‌ به‌ سماع‌ و روا
  پنج‌ دليل‌ بر ردّ قول‌ به‌ عدم‌ تواتر قرائات‌ سبعه‌
  أساطين‌ مذهب‌ شيعه‌ همچون‌ علاّمۀ حلّيّ، قائل‌ به‌ تواتر قرائات‌ سبعه‌اند.
  شواهد و ادلّۀ انحصار طريق‌ قرائت‌ در سماع‌ و روايت‌
  مشخّصات‌ قرائت‌ عاصم‌ در نقل‌ و سماع‌
  قرائت‌ قرآن‌ با قواعد عربي‌، بدون‌ سماع‌، قرائت‌ قرآن‌ نيست‌
  تواتر در قرّاء سبعه‌، از هر دو جانب‌ متحقّق‌ است‌
  اتّفاق‌ علماي‌ شيعه‌ و عامّه‌ بر تواتر قرآن‌
  مطالب‌ «الاضواء» در ذكر بعضي‌ از اشكالات‌ وارده‌ بر تواتر قرآن‌، و جواب‌ آنها (ت‌)
  مراد از «أحرُف‌ سبعه‌» قرائات‌ سبعه‌ نيست‌
  روايات‌ القُرءانُ اُنزِلَ عَلي‌ سَبعةِ أحرُفٍ، مردود است‌
  مراد از «سبعة‌» عدد هفت‌ نيست‌؛ كثرت‌ در آحاد است‌
  دربارۀ حديث‌ اقْرَأ كَما يَقرَأُ النّاسُ...
  «تنبيهات‌»؛ تنبيه‌ اوّل‌: روايات‌ متظافرۀ شيعه‌ و عامّه‌ كه‌ بِسمِ اللَه‌، جزء سوره‌ است‌
  تنبيه‌ دوّم‌: مُعوِّذتَين‌، دو سوره‌ از قرآن‌ مي‌باشند.
  تنبيه‌ سوّم‌: اقسام‌ قرائات..
  تنبيه‌ چهارم‌: قرائت‌ مُدرَج‌
  تنبيه‌ پنجم‌: «مَلِكِ يَوْمِ الدِّينِ» اختيار است‌، نه‌ «مَـلِكِ يَوْمِ الدِّينِ».
  آية‌ الله‌ علاّمۀ طباطبائي‌ و آية‌ الله‌ قاضي‌ «مَلِكِ يَوْمِ الدِّينِ» مي‌خوانده‌اند.
  قرائت‌ اكثر قرّاء «مَلِك‌» است‌، و آن‌ أنسب‌ و أعمّ است‌
  خطبۀ «نهج‌ البلاغة‌» در نزول‌ قرآن‌، و راهنمائي‌ خير و شرّ
  فقراتي‌ از دعاي‌ ختم‌ قرآن‌ در «صحيفۀ سجّاديّه‌»، و ترجمۀ آن‌
  اُمّ ورقة‌ دختر عبدالله‌ بن‌ حارث‌، جامع‌ قرآن‌ و شهيد بود.
  حالات‌ نفيسه‌ خاتون‌، و تلاوت‌هاي‌ قرآن‌ وي‌
  حالات‌ رحلت‌ و عشق‌ او در وقت‌ مرگ‌
  قصائدي‌ كه‌ دربارۀ نفيسه‌ خاتون‌ سروده‌اند.
  حسن‌ بن‌ زيد بن‌ حسن‌، و پدرش‌ زيد بن‌ حسن‌، مردودند.
  معناي‌ جامع‌ قرآن‌ بودن‌ و در برداشتن‌ آن‌
  القُرءانُ هُدًي‌ مِن‌ الضَّلالَة‌

کلیه حقوق در انحصارپرتال متقین میباشد. استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است

© 2008 All rights Reserved. www.Motaghin.com


Links | Login | SiteMap | ContactUs | Home
عربی فارسی انگلیسی