راهنما

ج) دکتر شریعتی گفته بود:

ما تا کی عقب بمانیم؟ و همان‌طور که در رنسانس فرانسه آمدند و چنین و چنان کردند، و بالأخره با یک انقلابی، مذهب پروتستان را در مقابل کاتولیک‌ها آوردند، و مسیحی‌ها را از آن خشکی و جُمود راحت کردند؛ ما هم در اسلام باید یک‌چنین رنسانسی داشته باشیم و کاتولیک را از بین ببریم. این تحجّرها، این رمضان‌ها، این محرّم‌ها، این عزاداری‌ها، این حسین گفتن‌ها، اینها همه جمود است؛ یک رنسانسی می‌کنیم که نه رمضانی، نه محرّمی، نه فلانی...![39]

کلام خیلی خوشگل و عامّه پسند و قابل فهم جوان‌ها است؛ ولی همۀ اینها خلاف است![40] اگر می‌خواهید ما را به اینجاها سوق بدهید، ﴿ما سمعنا بهذا في ابائنا الاولين﴾؛[41] و اگر می‌خواهید ما را به اسلام سوق بدهید، که اسلام چیز دیگری است.

§           نباید فریب خندۀ دشمن را خورد

آخر اگر شما می‌خواهید از ملّیت و از واقعیّت ملّی خود تبعیّت کنید، چرا حرف آن داراب بزرگ را گوش نمی‌کنید که گفت:  

امروز ما باید متوجّه باشیم که دشمن از هر طرف دارد به ما حمله می‌کند! ما نباید اصول مسلّمۀ خودمان را از دست بدهیم، أیًّا ما کان! اگر ما این‌طور باشیم، شیعه و دنبال امیرالمؤمنین و دارای مکتب هستیم، و ما امام زمانی هستیم و آن حضرت از ما راضی و خشنود است؛ و الاّ نه!

د) دعوت مرحوم مطهّرى از شريعتى جهت سخنرانى در حسينيّه ارشاد و پيامدهاى آن‏:

در آن زمان، ايشان از فردى بنام دكتر على شريعتى جهت ايراد سخنرانى در حسينيّه ارشاد دعوت به عمل مى‏آورند. اين فرد كه در فنّ خطابه و تبيين مراد و مرام و تسخير اذهان مخاطبين يد بيضاء نشان مى‏داد، آنچنان مستمعين را مسحور سخنان بظاهر دلنشين و جذّاب خود مى‏نمود كه گوئى در اين زمينه عمل او به سحر و تسخير أشبه است تا به حدّ يك خطابه و سخنرانى متعارف و پسنديده. و گويا مرحوم مطهّرى را نيز مرعوب همان شيوه و مرام نموده بود، و اين عالم تيزبين و نقّاد نيز از خدنگ وسائط و اسباب تسخير او در امان نمانده بود. در ابتداى مسأله نظر ايشان نسبت به او نظرى مساعد و توأم با تحسين و تمجيد و حتّى شايد فراتر از آن مى‏نمود.

در يكى از نامه‏هائى كه آن مرحوم به آن شخص نوشته‏اند (اين نامه در سال 1346 خورشيدى نوشته شده است) چنين آمده است:

برادر عزيز دانشمندم جناب آقاى على شريعتى! قلب خود شما گواه است كه چه اندازه به شما ارادت مى‏ورزم و به آينده شما از نظر روشن كردن نسل جوان به حقائق اسلامى اميدوارم. خداوند مثل شما را فراوان فرمايد...[43]

بعضى ممكن است گمان كنند كه شايد تمجيد و تعريف و دعوت ايشان از آن شخص بر اساس لحاظ پاره‏اى از مصالح و مقتضيات آن زمان و شرائط موجود در آن وقت تحقّق پذيرفته است، ولى اين گمانى بيش نيست؛ زيرا اوّلاً لحن نامه خود گوياى حقيقتى است غير قابل انكار، و ثانياً اينجانب خود حاضر و ناظر بودم كه در ملاقات ايشان با مرحوم والد ـ رضوان الله عليه ـ چگونه ايشان از نظرات و عقائد و مشى آن شخص دفاع مى‏نمود؛ و اگر بر هر فردى اين قضيّه مختفى باشد بر اين بنده كاملًا واضح و آشكار است.

بارى، پس از انتشار كتاب «محمّد خاتم پيامبران» توسط مؤسّسه حسينيّه ارشاد، روزى مرحوم والد ـ رضوان الله عليه ـ به يكى از علماء و ائمّه جماعات طهران فرموده بودند: «اين حسينيّه ارشاد بايد به عمريّه إضلال تغيير نام دهد!».

آن عالم محترم اين مطلب را به گوش مرحوم مطهّرى رسانده بود. ايشان بلافاصله به مرحوم والد تلفن ميزنند و از ايشان وقتى براى ملاقات مى‏گيرند. اين جلسه كه در يكى از شب‌هاى سرد زمستان در منزل مرحوم والد ـ رضوان الله عليه ـ انجام پذيرفت، از ساعت 9 شب تا ساعت دوازده به طول انجاميد.

ابتدا مرحوم مطهّرى ـ رحمة الله عليه ـ فرمودند: هنگامي كه من اين مطلب را از جانب شما شنيدم دلم بدرد آمد و فوق‏العاده متأثّر شدم؛ گرچه از ابتداى افتتاح و فعّاليّتهاى حسينيّه ارشاد اعتراض‏ها و انتقادها و چه‏بسا طعن‏هاى بسيارى را شنيده بودم، و حتّى همين اواخر روزى براى شركت در مجلس ختم به مسجد ارك طهران رفته بودم، و همينكه وارد مجلس شدم آن شخص خطيب فوراً كلام خود را تغيير داد و با لحنى بسيار زشت و زننده مرا متّهم به تسنّن نمود و حتّى مرحوم پدرم را نيز صراحتاً سنّى و از مخالفين و معاندين اهل بيت عليهم السّلام خطاب كرد، بطوريكه همه اهل مجلس متوجّه اين خطاب به شخص بنده شدند و با نگاه‏هاى خود به سمت من عكس‏العمل گفتار او را در من جستجو مى‏نمودند؛ ولى اين برخورد نيز مرا بدرد نياورد و از آن عبور نمودم. امّا اين كلام شما مرا سخت به وحشت انداخت، بطوريكه خواب و خوراك را از من سلب نموده است. آخر مگر شما چه امر خلاف مكتب و عقيده‏اى در اين مؤسّسه ديده‏ايد كه اين چنين تعبيرى از آن مى‏نمایيد؟!

o                    ذكر بعضى از اشكالهاى مرحوم علاّمه به شريعتى و تأليفات او

ايشان به ذكر پاره‏اى از جريانات و مسائلى كه در حسينيّه ارشاد مى‏گذشت اشاره كردند، و در ضمن از مقاله‏اى كه از آقاى على شريعتى در كتاب «محمّد خاتم پيامبران»[44] درج شده بود و در آن تصريح شده بود كه رسول خدا صلّى الله عليه و آله و سلّم، امامت جماعت ابوبكر را تأييد و امضاء كرده بودند و از اجتماع مسلمين در اقتداء به ابوبكر اظهار خرسندى و رضايت كرده بودند، نام بردند.

مرحوم آقاى مطهّرى به دفاع از محتواى مقاله مزبور پرداخته و اظهار داشت: اين مطلب از «تاريخ طبرى» نقل شده است و چه اشكالى دارد كه از يك مرجع غير شيعى نيز مطلبى آورده شود!!

مرحوم والد ـ رضوان الله عليه ـ فرمودند: چطور شما اين حرف را مى‏زنيد؟ شما اين كتاب را به نام تشيّع و به نام حسينيّه ارشاد و به نام ترويج مبانى مكتب تشيّع به تمام شهرها و قراء و مجامع مى‏فرستيد و همه افراد در ارتباط با اين كتاب، ديدگاهى منطبق با مكتب تشيّع خواهند داشت و مطالب آن را نشأت گرفته از مبانى اصيل تشيّع خواهند پنداشت؛ آن وقت شما مى‏گوييد: چه اشكالى دارد كه از يك مدرك و مرجع غير شيعى نيز استفاده گردد! مگر اينجا يك مملكت سنّى نشين است! و مگر تبيين و تفسير و توضيح مبانى اصيل تشيّع بر عهده شما و امثال شما نيست؟ و مگر انسان مى‏تواند پا روى حقّ بگذارد و از اصول يقينيّه و مواضع متقنه خود به هر علل و توجيهاتى تنازل نمايد؟! شما كه الآن اين مطالب خلاف واقع و خلاف حقّ را در كتابى كه از محصولات مؤسّسه‏اى به نام حسينيّه ارشاد است، از بطن جامعه تشيّع متولّد و منتشر مى‏كنيد و به همه‏جا آن را صادر مى‏نمایيد، چه جوابى براى إغواء اذهان افرادى كه آن را مطالعه مى‏كنند و به غلط به مطالب خلاف واقع ايمان و اعتقاد پيدا مى‏كنند، مى‏توانيد بدهيد؟!

ايشان در اين موقع سر بزير انداختند و پس از لحظاتى سر برآوردند و فرمودند: بله حقّ با شماست، و انتشار اين مطالب اشتباه بوده است.

از اينجا به بعد صحبت در اطراف افكار و عقائد و مرام آن شخص به ميان آمد و مرحوم والد ـ رضوان الله عليه ـ صراحتاً به ايشان مى‏فرمايند: اين شخص اصلًا اعتقادى به وحى و ارسال رسل و انزال كتب ندارد، و ظهور پيامبران الهى را صرفاً يك اقتضاى زمان و محيط و تولّد حركتى انقلابى در قبال جريانات زر و زور و تزوير، و بالأخره يك نوع جهش اجتماعى مى‏داند كه از بطن جامعه مظلوم و افراد تحت سلطه در جهت طرد و اضمحلال جريان حاكم برمى‏خيزد، و تمام افكار او بر مبناى مادّيگرى و اصول جامعه‏شناسى بنا نهاده شده است. و اينكه بعضى او را سنّى مذهب قلمداد كرده‏اند بطور كلّى خلاف است، او اصلاً ابوبكر و يا عمر را قبول ندارد تا معتقد به آراء و مرام آنان گردد، بلكه او اساساً وحى را قبول ندارد و اتّصال به غيب را انكار مى‏كند و نزول ملائكه و جبرائيل را پوچ مى‏پندارد. و بطور كلّى فردى است همچون مؤسّسين و پديدآورندگان مكتب پروتستان در قبال كاتوليك. او در صدد ايجاد يك پروتستانتيسم اسلامى است كه دين را از محتواى وحيانى آن خارج سازد و حقائق عوالم غيب را از پيكره او بزدايد، و تنها به ظواهرى فريبنده و عقائدى من‏درآوردى و مطابق با افكار پوچ و توخالى و عوام‏پسند اكتفاء نمايد و دين را بر اساس قوانين دنياپسند و امروزى جلوه نمايد؛ و خطر اين فرد هزاربار از خطر و ضلالت اهل سنّت بيشتر و بالاتر است.

o                    معارضه مرحوم مطهّرى با افكار و عقائد شريعتى پس از ملاقات با مرحوم علاّمه‏

مرحوم مطهّرى ـ رحمة الله عليه ـ به تمام مطالب مطرح شده اعتراف و همه را تصديق نمودند، و از آن شب پايه و بناى معارضه با خطّ و مشى و عقائد على شريعتى را بنا نهادند، و به مرحوم والد ـ رضوان الله عليه ـ قول دادند كه از فردا با تمام توان به مقابله با اين جريان برمى‏خيزم؛ و انصافاً نيز به وعده خود وفا نمودند و از هيچ كوششى جهت افشاء مبانى فاسده و تبيين مواضع انحراف و اعوجاج وى فروگذار ننمودند. و اين تفاوت فاحش و اختلاف يكصد و هشتاد درجه‏اى ايشان را با عقائد منحرفه او از نامه‏اى كه به مرحوم آية الله خمينى ـ رحمة الله عليه ـ مى‏نويسد مى‏توان به وضوح دريافت. اين نامه در سال يكهزار و سيصد و پنجاه و شش خورشيدى نوشته شده است.

... چهارم مسأله شريعتى‏ها است... ولى اخيراً مى‏بينم گروهى كه عقيده و علاقه درستى به اسلام ندارند و گرايشهاى انحرافى دارند، با دسته‏بندي‌هاى وسيعى درصدد اين هستند كه از او بتى بسازند كه هيچ مقام روحانى جرأت اظهار نظر در گفته‏هاى او را نداشته باشد ... عجبا! مى‏خواهند با انديشه‏هایى كه چكيده افكار ماسينيون، مستشار وزارت مستعمرات فرانسه در شمال آفريقا و سرپرست مبلّغان مسيحى در مصر، و افكار گورويچ يهودى ماترياليست، و انديشه‏هاى ژان پل سارتر اگزيستانسياليست ضدّ خدا، و عقائد دوركهايم جامعه شناس ضدّ مذهب است اسلام نوين بسازند؛ پس و على الإسلام السّلام. به خدا قسم اگر روزى مصلحت اقتضاء كند كه انديشه‏هاى اين شخص حلاّجى شود و ريشه‏هايش به دست آيد و با انديشه‏هاى اصيل اسلامى مقايسه شود، صدها مطلب به دست مى‏آيد كه بر ضدّ اصول اسلام است؛ و بعلاوه بى‏پايگى آنها روشن مى‏شود...[45]^و[46]

محمداقبال لاهوری، ملیت‌پرستی و تكيه بر هويت قومي را نوع توحش دانسته و بر هويت ديني تأكيد مي‌نمايد. چند نمونه از سروده‌هاي اقبال در اين زمينه به شرح زير است:

o                    پاورقی‌ها